Op verzoek van een bekende op W&L een stuk over onzekerheid. Ik ben er nog niet helemaal klaar mee, maar ik wilde het niet onthouden. Het is geen stelling of mening, maar meer een onderwerp voor discussies.
We hebben er op momenten allemaal last van. Sommigen meer dan anderen. Het is het gevoel dat we ‘onzekerheid’ noemen. Het maakt niet uit wat sommigen zeggen, maar ieder mens gaat er op momenten onder gebukt. Onzekerheid voelt bij veel mensen anders, maar het uit zich vaak in vragen die zich aan ons opdringen:
“Ben ik wel goed bezig?”
“Willen deze mensen me wel?”
“Vinden ze me wel echt aardig?”
Sommige mensen ervare op momenten zeer sterke onzekerheid, sommigen haast constant en weer anderen weten er op een goede manier mee om te gaan. Het merendeel van de nederlanders, echter, heeft er geregeld, zo niet constant, last van.
Iedereen probeert er op een andere manier mee om te gaan. Sommigen effectiever dan anderen.
Onzekerheid komt waarschijnlijk voort uit onze individualistische maatschappij. Om dit te verduidelijken moet ik de sociale psychologie induiken. Mensen hebben een beeld van zichzelf; de identiteit. Er zijn grofweg twee typen identiteiten. De persoonlijke identiteit die het beeld dat we van onszelf hebben bevat en het sociale beeld dat onszelf en de groepen waartoe we behoren bevat. In onze westerse maatschappij is het belang en de vrijheid van het individu dat voor alles gaat. De persoonlijke identiteit is bij verre superieur aan de sociale identiteit.
En daar begint het probleem.
Want hoe vormen we onze persoonlijke identiteit? Laten we eerst eens kijken hoe we dat bij anderen doen. Bij andere mensen baseren we onze analyse van het karakter op dat wat we waar kunnen nemen: de acties die onderneemt. Op basis van enkel die acties infereren we het karakter dat die persoon moet hebben. Vaak zijn we geneigd om de omgeving hierbij totaal buiten beschouwing te laten. Een man is een vrolijk mens omdat hij fluit op een mooie dag.
Maar vreemd genoeg doen we dit bij onszelf niet. In ons eigen geval zijn we geneigd onze acties aan de omgeving toe te kennen. We fluiten omdat het mooi weer is, niet perse omdat we een vrolijk mens zijn.
Jaap kijkt TV en hoe moet lachen. Dan is Jaap vast iemand die snel lacht. Of is het een hele grappige serie die hij aan het kijken is? Let bij jezelf eens op hoe vaak, zoniet altijd, je de eerste van de tweede hanteert. Jaap moet wel een goedlachs iemand zijn. Maar als jij lacht om iets op TV, dan is dat omdat het grappig is.
Maakt Jaap een tentamen slecht, dan heeft hij vast slecht geleerd en is hij lui. Maak jij een tentamen fout, dan was het tentamen te moeilijk, de stof teveel of waren de vragen oneerlijk.
Bij onszelf hebben we de neiging onze acties aan de omgeving toe te schrijven. Bij anderen zijn we geneigd hun acties aan hun karakter toe te schrijven. Waarom? Waarschijnlijk omdat we van onszelf weten hoe anders we in situaties kunnen zijn.
We vormen op basis van de acties die iemand onderneemt, een beeld van het karakter, de identiteit, van een persoon. Maar hoe kunnen we dat bij onszelf? We zien onszelf niet, dus deze manier is bij onszelf onmogelijk. Wij moeten onze identiteit bepalen door wat de omgeving ons geeft. De identiteit is sociaal bepaald.
Nederlanders zijn extreem goed in zeuren in klagen. Complimentjes kunnen er maar moeilijk af. Altijd is er wel iets fout, en als het goed is dan hoor je het amper. Kortom; het enige dat we van de omgeving krijgen is commentaar en kritiek. Vaak maar heel klein en nietsbetekend. Gewoon omdat ze …. eigenlijk geen compliment over de lippen kunnen krijgen.
Is het dan zo raar dat we zo onzeker zijn? Onze gehele identiteit wordt gevormd door voornamelijk klaaggezang, kritiek en commentaar van onze omgeving. We krijgen een minderwaardigheidscomplex aangepraat. Alleen de mensen die werkelijk begrijpen wie ze zijn – alleen zij weten dit te overkomen en ermee om te gaan. Zij weten dat het beeld dat ze automatisch zouden vormen niet klopt met wat de omgeving aan hen doorgeeft, en zij vormen hun eigen beeld van zichzelf. Een beeld dat subjectiever, maar wel leefbaarder is.
Het individualisme is de grote bron van de groeiende welvaartsziekte: onzekerheid. In collectivistische landen zijn dergelijke problemen veel kleiner. Mensen voelen zich niet alleen. Ze zijn deel van een groep. De sociale identiteit is veel belangrijker dan de persoonlijke identiteit.
Maar onzeker zijn we. Want we zijn mens, en we twijfelen aan onszelf. De bron moge zijn wat ik hierboven beschreven heb. Maar wat doen we eraan?
Sommigen maken maskers en houden die voor zodat de wereld niet zien hoe ze echt zijn. Ze doen zich voor als anderen. Maar van binnen zijn ze ongelukkig, want ze zijn zichzelf niet. Ze vormen een nep-identiteit, een rol, die ze laten zien bij hun vrienden. Maar als ze alleen zijn, voelen ze zich ongelukkig.
Vorm geen masker. Speel geen rol. Het besef dat ieder mens onzeker is, is de eerste stap. Je bent niet onfeilbaar, en je maakt fouten, niet iedereen vindt je aardig. Accepteer het feit dat onzekerheid bestaat en dat het een essentieel onderdeel is van je leven. Dat verandert niet van de ene op de andere dag.
Doe iedere dag iets wat je eng vindt. Doe iets wat je eigenlijk niet durft. Maar doe het wel. Ook al gaat het fout, de volgende dag probeer je het weer. Totdat het goed gaat. En iedere keer ga je een stapje verder. Hoe klein die stapjes zijn; het maakt niet uit. Zolang je vooruit gaat.
Kijk dat leuke meisje in de bus net iets langer aan. De volgende dag kijk je terug, de dag daarop probeer je het contact langer vast te houden. En de volgende maand glimlach je als je haar iets langer aankijkt. En dan, dan stap je een keertje op haar af.
Begrijpen wie je bent is het belangrijkste onderdeel van het verslaan van de onzekerheid. Alleen door jezelf te leren kennen leer je wie je bent. Basseer je niet geheel op de meningen van anderen, maar besteedt tijd met jezelf. Denk, loop, praat, voel, ervaar, lach en huil met jezelf.
Loop rechtop, niet gebukt. Zit rechtop. Glimlach, ook al ben je verdrietig. Adem goed. En zie mensen zoals ze zijn: zoals jij, met problemen en vooral….met onzekerheid.
We hebben er op momenten allemaal last van. Sommigen meer dan anderen. Het is het gevoel dat we ‘onzekerheid’ noemen. Het maakt niet uit wat sommigen zeggen, maar ieder mens gaat er op momenten onder gebukt. Onzekerheid voelt bij veel mensen anders, maar het uit zich vaak in vragen die zich aan ons opdringen:
“Ben ik wel goed bezig?”
“Willen deze mensen me wel?”
“Vinden ze me wel echt aardig?”
Sommige mensen ervare op momenten zeer sterke onzekerheid, sommigen haast constant en weer anderen weten er op een goede manier mee om te gaan. Het merendeel van de nederlanders, echter, heeft er geregeld, zo niet constant, last van.
Iedereen probeert er op een andere manier mee om te gaan. Sommigen effectiever dan anderen.
Onzekerheid komt waarschijnlijk voort uit onze individualistische maatschappij. Om dit te verduidelijken moet ik de sociale psychologie induiken. Mensen hebben een beeld van zichzelf; de identiteit. Er zijn grofweg twee typen identiteiten. De persoonlijke identiteit die het beeld dat we van onszelf hebben bevat en het sociale beeld dat onszelf en de groepen waartoe we behoren bevat. In onze westerse maatschappij is het belang en de vrijheid van het individu dat voor alles gaat. De persoonlijke identiteit is bij verre superieur aan de sociale identiteit.
En daar begint het probleem.
Want hoe vormen we onze persoonlijke identiteit? Laten we eerst eens kijken hoe we dat bij anderen doen. Bij andere mensen baseren we onze analyse van het karakter op dat wat we waar kunnen nemen: de acties die onderneemt. Op basis van enkel die acties infereren we het karakter dat die persoon moet hebben. Vaak zijn we geneigd om de omgeving hierbij totaal buiten beschouwing te laten. Een man is een vrolijk mens omdat hij fluit op een mooie dag.
Maar vreemd genoeg doen we dit bij onszelf niet. In ons eigen geval zijn we geneigd onze acties aan de omgeving toe te kennen. We fluiten omdat het mooi weer is, niet perse omdat we een vrolijk mens zijn.
Jaap kijkt TV en hoe moet lachen. Dan is Jaap vast iemand die snel lacht. Of is het een hele grappige serie die hij aan het kijken is? Let bij jezelf eens op hoe vaak, zoniet altijd, je de eerste van de tweede hanteert. Jaap moet wel een goedlachs iemand zijn. Maar als jij lacht om iets op TV, dan is dat omdat het grappig is.
Maakt Jaap een tentamen slecht, dan heeft hij vast slecht geleerd en is hij lui. Maak jij een tentamen fout, dan was het tentamen te moeilijk, de stof teveel of waren de vragen oneerlijk.
Bij onszelf hebben we de neiging onze acties aan de omgeving toe te schrijven. Bij anderen zijn we geneigd hun acties aan hun karakter toe te schrijven. Waarom? Waarschijnlijk omdat we van onszelf weten hoe anders we in situaties kunnen zijn.
We vormen op basis van de acties die iemand onderneemt, een beeld van het karakter, de identiteit, van een persoon. Maar hoe kunnen we dat bij onszelf? We zien onszelf niet, dus deze manier is bij onszelf onmogelijk. Wij moeten onze identiteit bepalen door wat de omgeving ons geeft. De identiteit is sociaal bepaald.
Nederlanders zijn extreem goed in zeuren in klagen. Complimentjes kunnen er maar moeilijk af. Altijd is er wel iets fout, en als het goed is dan hoor je het amper. Kortom; het enige dat we van de omgeving krijgen is commentaar en kritiek. Vaak maar heel klein en nietsbetekend. Gewoon omdat ze …. eigenlijk geen compliment over de lippen kunnen krijgen.
Is het dan zo raar dat we zo onzeker zijn? Onze gehele identiteit wordt gevormd door voornamelijk klaaggezang, kritiek en commentaar van onze omgeving. We krijgen een minderwaardigheidscomplex aangepraat. Alleen de mensen die werkelijk begrijpen wie ze zijn – alleen zij weten dit te overkomen en ermee om te gaan. Zij weten dat het beeld dat ze automatisch zouden vormen niet klopt met wat de omgeving aan hen doorgeeft, en zij vormen hun eigen beeld van zichzelf. Een beeld dat subjectiever, maar wel leefbaarder is.
Het individualisme is de grote bron van de groeiende welvaartsziekte: onzekerheid. In collectivistische landen zijn dergelijke problemen veel kleiner. Mensen voelen zich niet alleen. Ze zijn deel van een groep. De sociale identiteit is veel belangrijker dan de persoonlijke identiteit.
Maar onzeker zijn we. Want we zijn mens, en we twijfelen aan onszelf. De bron moge zijn wat ik hierboven beschreven heb. Maar wat doen we eraan?
Sommigen maken maskers en houden die voor zodat de wereld niet zien hoe ze echt zijn. Ze doen zich voor als anderen. Maar van binnen zijn ze ongelukkig, want ze zijn zichzelf niet. Ze vormen een nep-identiteit, een rol, die ze laten zien bij hun vrienden. Maar als ze alleen zijn, voelen ze zich ongelukkig.
Vorm geen masker. Speel geen rol. Het besef dat ieder mens onzeker is, is de eerste stap. Je bent niet onfeilbaar, en je maakt fouten, niet iedereen vindt je aardig. Accepteer het feit dat onzekerheid bestaat en dat het een essentieel onderdeel is van je leven. Dat verandert niet van de ene op de andere dag.
Doe iedere dag iets wat je eng vindt. Doe iets wat je eigenlijk niet durft. Maar doe het wel. Ook al gaat het fout, de volgende dag probeer je het weer. Totdat het goed gaat. En iedere keer ga je een stapje verder. Hoe klein die stapjes zijn; het maakt niet uit. Zolang je vooruit gaat.
Kijk dat leuke meisje in de bus net iets langer aan. De volgende dag kijk je terug, de dag daarop probeer je het contact langer vast te houden. En de volgende maand glimlach je als je haar iets langer aankijkt. En dan, dan stap je een keertje op haar af.
Begrijpen wie je bent is het belangrijkste onderdeel van het verslaan van de onzekerheid. Alleen door jezelf te leren kennen leer je wie je bent. Basseer je niet geheel op de meningen van anderen, maar besteedt tijd met jezelf. Denk, loop, praat, voel, ervaar, lach en huil met jezelf.
Loop rechtop, niet gebukt. Zit rechtop. Glimlach, ook al ben je verdrietig. Adem goed. En zie mensen zoals ze zijn: zoals jij, met problemen en vooral….met onzekerheid.