OCE FAQ - Inhoud - Modding, mechanica en elektronica

maandag 11 februari 2002 15:30

Acties:

Topicstarter

De Overclocking & Casemodding FAQ

Overclocken

Overklokken is niet kinderachtig. Overklokken is niets anders dan het buiten de specificaties gebruiken van de hardware. De fabrikant verkoopt zijn spullen op de snelheid die gegarandeerd werkt. Als je de snelheid van de hardware boven die garantie opvoert kan de hardware beschadigen en zelfs volledig kapotgaan. Geen enkele hardwarefabrikant of winkel geeft nog garantie op hardware die door overklokken naar de eeuwige jachtvelden is verhuisd. Hoewel het vrijwel niet te bewijzen is dat je processor door overklokken kapot is gegaan (mits er natuurlijk geen zichtbare sporen zijn) kun je rekenen op een hoop scepsis als je met je doorgebrande processor in de winkel terugkomt. Die winkels zijn natuurlijk ook niet achterlijk en weten best dat er overgeklokt wordt en wat daar de risico's van zijn. De afweging "is de winst de moeite wel waard" moet dus iedere keer gemaakt worden. Je systeem kan ook vaker crashen en het verlies van een willekeurig verslag voor school of andere studie is vervelender dan de winst die je in principe boekt.

Het feit dat iedereen het doet betekent niet dat jij dat ook moet doen om erbij te horen. Doe het omdat je het leuk vindt en omdat je er iets aan hebt, niet alleen om te patsen.

In deze FAQ ga ik alleen in op twee grootste merken: Intel en AMD. Het derde merk, VIA Cyrix is erg klein en gebruikt exact dezelfde principes, vandaar dat meer info niet echt nodig is.

De basics

De snelheid van de processor (ook wel proc of CPU genoemd) wordt tegenwoordig bepaald door twee zaken: de vermenigvuldigingsfactor (multiplier) en de snelheid van de FSB (front side bus) In vroeger tijden (486-tijdperk en eerder) werd de kloksnelheid bepaald door een kristal op het moederbord. Het vervangen van dat kristal door een sneller model zorgde voor een instant-overklok. Vanwege de benodigde soldeeractiviteiten was dit nogal een die-hard operatie.
Bij de huidige computers wordt de snelheid echter bepaald door bepaalde instellingen van de processor en de moederbord-chipset.

De FSB is de verbinding tussen de processor zelf en de belangrijkste chip op het moederbord, de zogenaamde northbridge. Deze laatste chip verzorgt de communicatie van de processor met het geheugen, een eventuele AGP-videokaart en met de Southbridge chip. Deze laatste fungeert als doorgeefluik voor de PCI-sloten, de harde schijven en CD-rom-speler, USB, seriële en parallelle poorten en wat er allemaal nog meer in je systeem hangt.
Hoe hoger de snelheid van de FSB, hoe beter, want dan kan alles is je systeem sneller met elkaar communiceren. Er zijn op dit moment drie officiële standaarden voor de FSB: 66, 100 en 133 MHz. Niet geheel toevallig zijn dit ook precies die drie standaarden voor geheugensnelheden: PC66, PC100 en PC133. In principe moet de snelheid van je geheugen altijd gelijk zijn aan de FSB. Er zijn manieren om de snelheid van je geheugen hoger of lager in te stellen, maar daar komen we later op terug.
Nu hoor ik je denken "hoe zit het dan met die 200 en 266 MHz FSB van AMD?"
Vrij simpel: AMD gebruikt een FSB-systeem dat tweemaal per kloktik (per Hz dus) data kan versturen, een zogenaamde DDR-bus. In theorie kan een 100 MHz DDR bus dus net zoveel data verstouwen als een 200 MHz SDR bus. En omdat 200 MHz nu eenmaal een stuk sneller klinkt dan 100 MHz wordt vaak die eerste aanduiding gebruikt.
De multiplier is niets meer en minder dan wat het woord zelf al aangeeft: een vermenigvuldigingsfactor. Het geeft de verhouding tussen de FSB en de kloksnelheid van de processor aan. Een multiplier van 6 en een FSB van 133 resulteert logischerwijze in een kloksnelheid van 6 x 133 = 800 MHz.

Er bestaat ook nog zoiets als het tegenovergestelde van een mutiplier, namelijk de divider (deelfactor). Deze wordt gebruikt om te verhouding tussen de FSB en de snelheid van AGP en PCI aan te geven. De officiële AGP-snelheid is 66 MHz, die van de PCI-bus is 33 MHz. Bij een FSB van 100 MHz is moet dus een divider van 2/3 gebruikt worden om op 66 MHz uit te komen. Voor de PCI-bus geldt een divider van 1/3 (want 1/3 van 100 MHz is 33 MHz)
Bij een FSB van 133 MHz moeten die dividers natuurlijk aangepast worden, omdat de AGP en PCI anders ook buiten de specificaties gaan draaien: het moederbord past de dividers bij een FSB van 133 MHz of hoger automatisch aan naar respectievelijk œ en Œ.

Over steppings en andere kwaliteitszaken

Het belangrijkste beginsel van overklokken is dat garantie vooraf niet bestaat. Het feit dat je buurman met zijn processor een bepaalde snelheid haalt betekend nog niet dat jij dat ook haalt, ook al heb je verder exact dezelfde hardware.

Er bestaan wel bedrijven die processors verkopen die gegarandeerd een bepaalde snelheid halen maar dat zijn altijd vooraf geteste exemplaren. En vooraf weten welke snelheid je processor gaat halen neemt natuurlijk een hoop lol weg van het overklokken.

Uitgangspunt bij overklokken is: hoe beter de kwaliteit van de processor, hoe verder je kunt overklokken. Waar kun je die kwaliteit aan afleiden? Vrij simpel: gedurende de levensloop van de processorfabricage worden er altijd kleine verbeteringen aangebracht. Hoe nieuwer de processor, hoe meer van dat soort verbeteringen kunnen worden doorgevoerd en hoe beter de kwaliteit van de processor zelf. De "revisie" komt tot uiting in een bepaalde "stepping", aangegeven met een code. AMD en Intel gebruiken daar allebei een ander systeem voor.
Natuurlijk weten de processorfabrikanten dat zelf ook en zullen ze de beste steppings gebruiken voor de processors met de hoogste snelheid. Wat doe je echter als je heel veel cores van een hele hoge kwaliteit maakt en er nog wel vraag is naar processors met lagere snelheden? Juist, dan verkoop je de processor gewoon op een lagere snelheid dan hij eigenlijk aan zou kunnen. Die tactiek wordt vooral toegepast door AMD. Aan het eind van de levenscyclus van de Athlon "classic" (die in de grote zwarte cartridge) maakte AMD bijna alleen nog maar processors met een snelheid van 750 MHz of meer, terwijl er nog wel vraag was naar 600 MHz modellen. Met monteerde dan gewoon een 750 MHz processor in de cartridge maar dan met aan de buitenkant het stempel 600 MHz erop. Dit was alleen zichtbaar als je de cartridge ging openbreken, wat natuurlijk maar heel weinig mensen deden.
Als je wilt gaan overklokken is het dus niet verstandig om direct al de hoogste snelheid van een nieuwe processor te kopen. Dit is vaak meteen de maximale snelheid van het ontwerp zodat je maar heel weinig kunt overklokken.
Het tegenovergestelde geldt juist voor de lagere snelheden als de processor al een tijdje op de markt is: het ontwerp is al veel verder ontwikkeld zodat het hogere snelheden aankan dan waarop de processor verkocht wordt: veel meer overklokmarge dus.

Intel-kwaliteit herkennen

Intel geeft haar processors een "S-Spec-code" mee, die je terug kunt vinden op de processor (of op de doos, als het een boxed-processor is). Deze code bestaat uit 5 letters of cijfers en begint altijd met een S. Een Pentium III 733 heeft bijvoorbeeld als code SL45Z. In tabellen op de site van Intel kun je met deze code precies opzoeken wat de kenmerken van je processor zijn. In die tabellen kun je ook de stepping-code vinden. Deze bestaat uit drie tekens (eerst twee letters, dan een cijfer) en de eerste letter is altijd een "c". In principe geldt, hoe hoger de 2e letter in het alfabet, hoe beter de kwaliteit van de processor. De eerst geproduceerde modellen van een processor zijn meestal van de stepping "cA2", daarna krijg je "cB0" en "cC0". De praktijk heeft uitgewezen dat de cB0 en cC0 steppings veel beter overklokbaar zijn dan de cA2 stepping. Als je een Intel processor wilt gaat kopen is het dus handig om eerst even in de tabellen te kijken welke S-spec code je moet hebben om een zo nieuw mogelijke stepping te pakken te krijgen.

AMD-kwaliteit herkennen

Kort geleden is ontdekt dat AMD ook een systeem heeft om de stepping aan te geven. Deze kun je terugvinden in de codes die op de core van de processor aangegeven zijn. Hier staat de naam van de processor (AMD Athlon of Duron) en daaronder 4 regels code. Hierbij zijn de eerste 4 of 5 letters van de 2e regel en het eerste teken van de 3e regel van belang. Die eerste 4 of 5 letters van de 2e regel zijn altijd in de vorm "A***A". Dit is de code van de stepping, waarbij het dus gaat om de 2e, 3e en 4e letter. Hoe hoger deze letters in het alfabet zitten, hoe hoger de stepping, hoe beter de kwaliteit van de core en hoe beter de overklokbaarheid. De code AYHJA is op dit moment de hoogst verkrijgbare en klokken dus ook het beste over (30%-40% is geen uitzondering). Oudere codes als ADFA en ADEA blijken juist nauwelijks overklokbaar te zijn.
De 1e letter van de derde regel schijnt ook aan te geven hoe de kwaliteit is, hoewel het bewijs daarvoor nog niet echt geleverd is. Als de derde regel met een letter begint schijnt de kwaliteit beter te zijn dan wanneer er een cijfer gebruikt wordt. Of een hogere letter ook een betere kwaliteit betekend is op dit moment nog niet duidelijk.

Over warmte en koeling

De grootste vijand van de overklokker is warmte. Elke processor geeft een bepaalde hoeveelheid warmte af: hoe hoger de kloksnelheid, hoe meer warmte. Natuurlijk doen processorfabrikanten er alles aan om dat binnen de perken te houden door nieuwere productiemethoden te gebruiken (koperen transistors in plaats van aluminium, kleinere transistoren, verfijning van productietechnieken etc.) maar dat helpt maar ten dele.
Hoe warmer een processor wordt, hoe meer storing er optreedt in de signalen die voor de overdracht van de bits en bytes zorgen. En hoe meer storing, hoe groter de kans op vastlopers. Om de processor op een aanvaardbare temperatuur te houden wordt er een heatsink + ventilator gemonteerd. Een goed gebruik hiervan is absoluut van levensbelang!
Zeker de AMD processors ontwikkelen zoveel warmte dat de levensduur zonder koeling ongeveer 10 seconden is. Besteedt hier dus veel aandacht aan: slecht geïnstalleerde koelers zijn doodsoorzaak nummer 1 onder processors.

De koelertjes die standaard bij een processor geleverd worden zijn meestal maar net voldoende om de boel op temperatuur te houden. Aanschaf van een exemplaar met een hogere "rating" is een must. Vrijwel alle merken hebben koelers die processors tot 1.2 GHz aankunnen en die zijn een keiharde noodzaak. Ook al wil je niet zo ver gaan is het toch verstandig om een zo goed mogelijke koeler te gebruiken. Kijk desnoods op de sites van AMD en Intel om te bekijken welke koelers door hen aangeraden worden. Doorgaans zijn deze "certified"-koelers van heel goede kwaliteit en bieden ze genoeg capaciteit om de extra warmte die bij overklokken vrijkomt af te voeren.

Sommige AMD-koelers hebben een verkeerd en onhandig bevestigingsmechanisme waardoor de core beschadigd kan raken. Er zijn vele voorbeelden van mensen die door een verkeerde bevestiging een processor om het leven gebracht hebben. Vraag desnoods na bij je PC-boer welke koeler wel goed past. Check ook altijd of je de koeler niet verkeerd om hebt gemonteerd. Het bevestigingsmechanisme is vaak zo dat het drukpunt precies boven de core van de processor ligt. Verkeerd om monteren zet de koeler een beetje scheef op de processor waardoor het contactoppervlak kleiner wordt en er soms zelfs helemaal geen contact meer is tussen koeler en processor.

Verder is koelpasta (ook wel thermal paste oid genoemd) noodzakelijk. Om zoveel mogelijk warmte af te kunnen voeren is een goed contact tussen core en heatsink noodzakelijk. Een dun laagje koelpasta zorgt voor warmteoverdracht en vult de minuscule hobbeltjes in het metaal op zodat het contactoppervlak zo groot mogelijk is. Er zijn verschillende soorten op de markt maar de beste keuze is toch wel Artic Silver. Deze koelpasta bevat zilverdeeltjes wat voor een nog betere geleiding zorgt. Het is flink duurder dan normale koelpasta maar de resultaten zijn ook aantoonbaar beter. Zeker het geld waard.
Wees trouwens wel een beetje terughoudend met het aanbrengen van het spul: niet te weinig maar ook zeker niet teveel. Een dikke laag prut zorgt alleen maar voor extra rommel en werkt niet beter.

Je kunt kiezen of je de ventilator over je heatsink wilt laten blazen of zuigen. Ik geef de voorkeur aan het eerste: steeds koele lucht over de heatsink blazen is effectiever dan de warme lucht wegzuigen. Om toch de hitte weg te krijgen uit je kast kun je gebruikmaken van casefans. Vrijwel elke fatsoenlijke computerkast heeft twee of meer plekken om extra ventilatoren te installeren. Hoewel je verhalen hoort van mensen met meer dan 10 ventilatoren in hun kast is dat niet zo effectief meer. Warme lucht stijgt op dus de ventilator die lucht uit je kast blaast moet zo hoog mogelijk zitten. Doorgaans is dat aan de achterkant. Laag bij de grond is de lucht relatief het koudst dus daar moet je de lucht vandaan halen om in je kast te blazen: een intake fan zo laag mogelijk dus, en dat is vrijwel altijd aan de voorkant. Bij elke fatsoenlijke computershop kun je voor niet teveel geld ventilatoren met een doorsnede van 80 mm halen die perfect geschikt zijn voor dit doel. Elk modern moederbord heeft minimaal 2 aansluitingen voor ventilatoren, waarvan er natuurlijk al minimaal 1 in beslag wordt genomen door je processor-koeler. De 80 mm fans sluit je aan de het moederbord of direct op de voeding (eventueel via een verloopstekkertje)

Zware koelmethoden met vloeistoffen als water en vloeibare stikstof laat ik maar even buiten beschouwing: niemand zal daar zomaar mee beginnen.

Overige voorbereidingen en aandachtspunten

Als je wilt gaan overklokken moet je een aantal dingen goed voor elkaar hebben. Ten eerste: zorg voor een zo schoon en stabiel mogelijk systeem. Als je gaat overklokken en je systeem is instabiel dat weet je meteen dat het aan een te hoge snelheid ligt en niet aan iets anders.
Ten tweede: zorg ervoor dat de voeding van je systeem genoeg reserve heeft. Dit probleem speelt vooral bij AMD processors maar ook snelle Intels vragen veel energie. Een 1.2 GHz AMD Athlon gebruikt rond de 60 watt, en dat moet door de voeding geleverd worden. Als je maar een 235 watt voeding hebt wordt het al heel krap, omdat de rest van je systeem ook nog energie vraagt. Voor serieuze overklokactiviteiten is een 300 watt voeding een must-have. Te weinig capaciteit van de voeding kan leiden tot instabiliteit of een systeem dat helemaal niet meer wil starten.

En dan de belangrijkste: begin voorzichtig en ken je grenzen. Je 800 MHz Duron meteen opjagen naar 1300 MHz is absoluut zinloos en zelfs gevaarlijk. De kans dat hij dat trekt is nihil en je kunt je processor ermee beschadigen. Begin met (bijvoorbeeld) 50 MHz extra, draai een paar tests (3Dmark 2001, SiSoft Sandra, SpecViewPerf etc.) en kijk of alles goed gaat. Zo ja, ga dan weer een stapje hoger totdat de boel vastloopt. Dan wordt het tijd voor de trucjes die later aan de orde zullen komen.

Loopt de boel nu echt en de soep en start je systeem niet meer op dan kun je een paar dingen doen.
1.Wachten totdat je systeem weer iets is afgekoeld, snel opstarten en de instellingen terugzetten. That is, als je via het BIOS hebt overgeklokt. Gebruik je "ouderwetse" jumpers of dipswitches dan is er niets aan de hand want dan kun je gewoon de oude instellingen terugzetten.
2.Werkt optie 1 niet, dan kun je proberen op te starten met de Insert toets ingedrukt (soms ook Home of Escape). Bij sommige moederborden zorgt dat ervoor dat de processor-instellingen weer teruggezet worden op de standaardwaarde zodat je weer in het BIOS kunt komen.
3.Werkt optie 2 niet, dan zit er niet anders op dan het BIOS volledig te resetten (ook wel Clear CMOS genoemd). Dit gaat met een jumper op het moederbord. Check je handleiding om achter de plaats te komen en hoe je hem moet gebruiken. Bij sommige moederborden moet je de stekker uit het stopcontact trekken, bij andere moet je hem er juist in laten zitten. Als je het goed gedaan hebt staan alle instellingen nu weer op de fabrieks-standaard.
4.Werkt optie 3 ook niet dan heb je een serieus probleem. Laat het systeem eerst een half uur uit staan om helemaal af te koelen. Probeer het dan nog eens. Werkt het nog steeds niet dan zul je hardere maatregelen moeten nemen. Soms werkt het installeren van een andere processor. Het moederbord herkent dan een nieuwe processor en gaat automatisch terug naar de fabrieksinstellingen. Een andere mogelijkheid is het installeren van heel veel extra koeling. Dat kan net genoeg zijn om je systeem lang genoeg overeind te houden om je in de gelegenheid te stellen de oude instellingen terug te gooien.

Daadwerkelijk overklokken: FSB tweaking

De makkelijkste en meest effectieve manier om over te klokken is door het verhogen van de FSB. Vrijwel elk modern moederbord heeft de mogelijkheid om een hele range aan FSB's in te stellen in het BIOS. Vooral Abit, Asus en MSI bieden vaak de mogelijkheid om de FSB in stapjes van 1 MHz op te hogen tussen 100 en 200 MHz.
Het voordeel van FSB tweaking is dat je niet alleen de processor sneller maakt maar het hele systeem: AGP, PCI en geheugen krijgen meer bandbreedte ter beschikking, de overdracht van processor naar northbridge gaat sneller etc.
Dat voordeel is ook meteen het nadeel: doordat je je hele systeem overklokt worden ook alle onderdelen zwaarder belast: niet alleen de processor moet een hogere snelheid aankunnen, ook de videokaart, het geheugen, de harde schijven etc.

De maximale hoogte van de FSB is nauwelijks aan te geven. Het hangt helemaal af van je chipset en de marge die de rest van je systeem. Wel hebben Intel-systemen traditioneel een hogere marge dan de AMD-equivalenten, iets wat veroorzaakt wordt door de gebruikte chipsets. De goeie ouwe BX-chipset bleek in veel gevallen 140 MHz FSB aan te kunnen en de i815 heeft die traditie vrolijk voortgezet. FSB's van 160 en meer zijn vrijwel nooit een probleem, mits de rest van je systeem het aankan. Bij deze hoge FSB's komen de PCI en AGP dividers weer om de hoek kijken. Een oudere chipset zoals de BX ken geen lagere PCI divider dan 1/3 en geen lagere AGP divider dan 2/3. Een FSB van 140 heeft dus respectievelijk een PCI-snelheid van 47 MHz en een AGP snelheid van 94 MHz tot gevolg. Nu kunnen de meeste videokaarten die laatste snelheid wel hebben maar vooral harde schijven (omdat de snelheid van de IDE-controller gekoppeld is aan de PCI-snelheid), netwerkkaarten en (ISDN)-modems zijn gevoelig voor dit soort hoge snelheden.

Over het algemeen is een PCI snelheid tot 40 MHz veilig. Bij hogere snelheden kun je op problemen gaan stuiten: van vastlopers tot overhoop gegooide FAT-tables op je harde schijf. In het slechtste geval kun je daardoor al je data kwijtraken. Wees hier dus een beetje voorzichtig mee.
Vrijwel alle moderne videokaarten maken geen problemen van AGP snelheden tot 90 MHz. Moeilijkheden zijn te herkennen aan vreemde kleuren of renderfouten (knipperen, vreemde textures etc.) tijdens games.

Gelukkig kennen nieuwe chipsets zoals de VIA KT133A en de Intel i815 wel andere dividers: œ voor AGP en Œ voor PCI. Hiermee hoeft een FSB van 160 MHz geen probleem meer te zijn, mits processor, chipset en geheugen het aankunnen.

De relatie tussen FSB en geheugen is een verhaal apart. Tot en met de oude BX-chipset (daar is ie weer) diende het geheugen op dezelfde snelheid als de FSB te draaien (een zogenaamde synchrone geheugenbus). Nieuwe chipsets van VIA (de Apollo 133A) en Intel zelf (i185) maakten daar een einde aan. Hiermee werd het mogelijk de geheugenklok apart van de FSB in te stellen (asynchrone geheugenbus). Op deze manier kun je dus ook zonder supersnel geheugen een hoge FSB gebruiken of juist andersom: supersnel geheugen bij een lage FSB. Helaas verschilt de implementatie per moederbord. Soms kun je een vaste geheugensnelheid opgeven die niet veranderd, wat je ook met de FSB doet. Op andere borden is de geheugensnelheid de snelheid van de FSB plus die van de PCI of kun je maar een bepaald aantal combinaties opgeven (wel 100 MHz FSB bij een 133 MHz geheugenklok maar niet andersom bijvoorbeeld) Kijk in je handleiding om te zien welke instellingen jouw moederbord aankan.

Ook hier kun je een beetje spelen met de instellingen om het beste resultaat te halen. Het kan bijvoorbeeld voorkomen dat je geheugen geen FSB van 140 MHz kan hebben, maar de rest van je systeem wel en je bovendien de geheugensnelheid niet vast kunt zetten op 133 MHz. Het is dan verstandiger om de FSB terug te schroeven naar 133 MHz zodat het geheugen ook op 133 draait dan om een 140/100 instelling te gebruiken (eigen ervaring

)

Misschien denk je nu: maar hoe doen al die japanners met hun torenhoge FSB's dat dan? Die halen soms meer dan 220 MHz!
Inderdaad dat kan, en wel door de klokgenerator op het moederbord te vervangen door een veel beter exemplaar (TurboPLL genaamd). De klokgenerators die de moederbordfabrikanten normaal gebruiken zijn niet zo geavanceerd en nauwkeurig. Dat hoeft ook niet, omdat een FSB hoger dan 133 MHz toch niet officieel ondersteund hoeft te worden. Die simpele klokgenerators zijn wel lekker goedkoop, vandaar dat de prijs van het moederbord lager gehouden kan worden.
Het plaatsen van een TurboPLL vraagt flink wat (soldeer)werk en is daarom voorbehouden aan echte die-hards. Bovendien zijn goede klokgenerators peperduur. De patsfactor is natuurlijk wel erg hoog: er bestaan zelfs systemen waarbij je de FSB kunt bijstellen door middel van een draaiknop aan de voorkant van je computer

Daadwerkelijk overklokken: multiplier tweaking

Het overklokken via de multiplier is veiliger maar ook minder effectief dan via de FSB. Je klokt immers alleen je processor zelf over. Als je met de multiplier wilt gaan overklokken ben je bij Intel verkeerd, aangezien deze de multiplier heeft "gelocked" (dit om te voorkomen dat oplichters een snelle Intel-CPU voor veel geld te verkopen terwijl het gewoon een overgeklokt langzamer model is).
Voor eens en voor altijd: een eenmaal gelockte Intel-processor kan niet meer ge-unlocked worden. Laat je niet foppen door mensen die zeggen dat ze het wel kunnen, het is simpelweg fysiek onmogelijk. Er bestaan Intel-processors zonder multiplier lock, maar dat zijn oude modellen (de Pentium II 333 was de laatste die ook zonder lock te krijgen was) of speciale testexemplaren. Ook al kun je in je BIOS een andere multiplier instellen: je Intel processor trekt zich daar helemaal niets van aan. Daarom is het ook niet erg als je een nieuwe Intel processor wilt installeren in een moederbord dat zo'n hoge multiplier officieel niet aankan: niet het moedebord bepaalt de instelling, maar de processor.

AMD processors zijn in principe ook gelocked maar AMD is daar niet zo handig mee. De Athlon classic (Slot A) valt te overklokken met behulp van een Goldfinger-device. Hiervoor dien je de cartridge open te slopen en een speciaal apparaatje aan te brengen op een connector bovenop de printplaat. Met dit apparaatje kun je de multiplier (en soms ook de divider van de cache) aanpassen. Het gaat te ver om hier een hele uitleg te geven hoe je dat doet, bovendien gaat het om processors die al een jaar niet meer gemaakt worden.

De nieuwere socket A modellen (de moderne Athlons en Durons dus) is de lock met vier simpele potloodstreepjes op te heffen. Een niet-gelockte AMD-processor kan je in principe op iedere multiplier instellen die je wilt, mits je moederbord daarvoor de gelegenheid biedt. Heb je die mogelijkheid niet dan kun je het ook zelf bouwen, maar ook dat valt weer in de catergorie "diehards only".
Het instellen van de multiplier gaat net zoals de FSB: in het BIOS of met jumpers of dipswitches op het moederbord.

Trucjes

De meest bekende truc die gebruikt wordt bij overklokken is het verhogen van het core voltage. Bij een hogere kloksnelheid dan standaard treedt storing op in de processor. Hoe hoger de overklok, hoe groter die storing. Dit kan tot instabiliteit leiden. Door het voltage te verhogen wordt die storing verminderd en kun je dus toch een hogere kloksnelheid halen. Maar er is ook een nadeel: hoe hoger het voltage, hoe meer warmte er van je processor afkomt. En teveel warmte kan weer instabiliteit betekenen. Het is dus zaak de gulden middenweg te vinden tussen voltage en warmte-ontwikkeling.

Wees terughoudend met het aanpassen van het voltage: de meeste moederborden kunnen niet meer leveren dan 1.90 volt en dat is niet helemaal voor niets. Met voltage-mods (solderen etc.) kun je soms hoger komen maar dat is vaak niet effectief. De gunstige werking van een hoger voltage wordt compleet tenietgedaan door de grotere warmteontwikkeling. Verder kan een te hoog voltage de processor beschadigen.
Wees er alert op dat moederborden soms heel onnauwkeurig zijn in het bepalen van het core-voltage. Soms krijgt je processor 0,1 tot 0,15 volt meer dan ingesteld. Een BIOS-update kan dit verhelpen maar het is sowieso verstandig om het in de gaten te houden met een hardware-monitor programma of in het BIOS (PC Health status o.i.d.)

Het lastige is er achter zien te komen waar je probleem ligt: crashed je systeem door een te laag voltage of door warmte. Daar kun je op verschillende manieren achter komen. Als je systeem steeds na ongeveer dezelfde tijd hangt is het waarschijnlijk een warmteprobleem. Bij het opstarten is de boel nog koud, en wordt dan steeds warmer, omdat de hitte niet goed wordt afgevoerd. Als je systeem op onvoorspelbare momenten vastloopt is het waarschijnlijk een voltageprobleem.
Ook kun je gebruikmaken van de temperatuurmeters op je moederbord. Hoewel deze niet helemaal nauwkeurig zijn kun je toch een aardige indruk krijgen. Voor zowel AMD als Intel processors geldt dat een temperatuur boven de 60 graden aan de hoge kant is. Hoewel dat nog lang niet de fysieke grens van de processor is wordt het systeem vaak instabiel en gaat de levensduur van je processor hard achteruit. Beter koelen is dan het devies.

Een truc die de laatste tijd vooral bij snelle AMD processors (1.2 GHz en hoger) wordt toegepast is het voltage verlagen! Deze ontwikkelen op de standaardsnelheid al zoveel warmte dat je nauwelijks kunt overklokken zonder in de problemen te komen. Door het voltage te verlagen kun je de warmteafgifte verminderen en met dezelfde koeling verder overklokken. Ook daar zit natuurlijk een grens aan: hoe lager het voltage, hoe meer kans op storing en vastlopers.

Tenslotte

Dit forum is voor geavanceerde vragen cq problemen bedoelt, stel dus geen vragen die via een simpele copy-paste uit deze FAQ beantwoord kunnen worden. Hoever je kunt overklokken met een bepaalde processor is een kwestie van proberen, dus daarnaar vragen heeft geen zin. Niemand kan op voorhand voorspellen hoe ver je kunt komen. Je kunt eventueel gebruik maken van databases zoals van overclockers.com om te kijken hoe anderen met eenzelfde type processor het doen.

Sowiezo verwijs ik voor vragen graag naar de
Tnet-Search :) of de Onno-Search

. Gebruik deze search eerst voordat je een vraag stelt, aangezien de kans groot is dat je niet de eerste bent met dit probleem.

Tot hoever kan ik overclocken?

Dit is erg moeilijk te zeggen. Het ligt er namelijk maar aan hoe de rest van je systeem het volhoudt. Als je bijvoorbeeld een PIII overclocked heb je te maken met een nogal hoge FSB. Deze kan soms wel oplopen tot 150-160. Aangezien je AGP en PCI snelheden hier ook verband mee houden is dit per systeem verschillend. Om je toch een beetje gerust te stellen geef ik een paar voorbeelden:

Intel Pentium II 400: zo'n 500MHz maximaal.
Intel Pentium III 700E: zo'n 950MHz maximaal.
Intel Celeron 566: zo'n 850 maximaal.
AMD Athlon 800 (socket A): zo'n 1000MHz maximaal.
AMD Duron 600: zo'n 950MHz maximaal.
AMD K6 processors: willen meestal niet hoger dan zo'n 50MHz boven de originele snelheid.

Uiteraard kan het zijn dat ze deze snelheden niet halen of er misschien wel overheen gaan. Zoals eerder gezegd, dit ligt helemaal aan de component zelf en aan het systeem.

Unlocken AMD Duron/Athlon

Een AMD Duron en een AMD Athlon (beide socket A) zijn beide te unlocken door de L1 bruggen te verbinden met potlood streepjes (ja je leest het goed

). Ter verduidelijking hieronder een afbeelding:

Afbeeldingslocatie: http://tweakers.net/~crew/phreak/ocm/faq/faq-unlock.jpg

Zorg er wel voor dat de streepjes elkaar niet raken, want dan kan het zijn dat je multiplier niet veranderd of hele rare waardes gaat aannemen. Let daar dus goed op. Een HB vulpotlood of 1 tikkeltje zachter geeft het beste resultaat. Zijn de L1 bruggetjes echter intact en niet doorgelaserd heb je mazzel, je beschikt namelijk over een reeds unlockte processor

Unlocken Athlon XP

Ik heb hier een paar verschillende unlock methodes voor gevonden:

http://www.tweakers.net/nieuws/19140
http://www.tweakers.net/nieuws/18937
http://www.tweakers.net/nieuws/18896

De multiplier verandert niet/doet raar na unlocken

Tsja, dan heb je toch wat verkeerd gedaan! Hoogstwaarschijnlijk heb je de L1 bruggetjes niet goed verbonden. Probeer het nog eens, maar zorg er dit keer voor dat de bruggetjes elkaar onderling NIET raken, dan gaat het namelijk mis.

Voltage mods

Een voltage mod is een weerstandje plaatsen op het moederbord wat ervoor zorgt dat je processor meer stroom krijgt. Dit zorgt ervoor dat je verder kan overclocken. Het risico dat hier aan verbonden is, is dat wanneer de processor meer stroom krijgt, hij warmer wordt. Daarom is goede koeling hiervoor van groot belang. Om even terug te komen hoe het nou precies in zijn werkt gaat, hier deze foto:

Afbeeldingslocatie: http://tweakers.net/~crew/phreak/ocm/faq/faq-voltmod.jpg

Afbeeldingslocatie: http://tweakers.net/~crew/phreak/ocm/faq/faq-voltmod.jpg

In dit geval gaat het om een voltage mod op een ASUS A7V moederbord. Als je bijvoorbeeld de waarde 1,55V instelt in het BIOS, wordt dit omgezet naar bijvoorbeeld 1,85V. Er wordt hier dus een verschil gecreëerd van 0,3V. Op zich lijkt dit heel weinig, maar het is een grote stap. Op het moederbord kun je maximaal 1,85V instellen in het BIOS. Met de voltage mod wordt dat dan 1,85V + 0,3V = 2,15V. Dit zorgt ervoor dat je dus hoger kan overclocken.

Voor beschrijvingen van hoe een voltage mod uit te voeren is, zal je even moeten Googlen.

De beste koeler

Dat ligt er maar net aan waar je je koeler voor wilt gebruiken. Wil je gewoon een stabiel werkstationnetje waarmee je games e.d. speelt en je bent niet van plan te gaan overclocken, volstaat een standaard koeler van bijvoorbeeld CoolerMaster (voor AMD CPUs).
Wil je echter wél gaan overclocken (anders zou je hier niet komen) kan ik je er wel een paar aanraden.
Allereerst voor de PIII. Voor deze processor zijn er verscheidene goede koelers. De enige echte koelers die eruit springt zijn toch wel de Alpha/Delta combos. Ditzelfde geldt eigenlijk ook wel een beetje voor de AMDs. Ook hier zijn de Alphas enig in hun soort.
Uitzondering hierop zijn koelers bestaande uit een koperen heatsink en een krachtige fan er op.

Omdat men steeds nieuwe en betere koelers ontwikkelt en het haast onmogelijk bij te houden is stel ik voor om op Tweakers.net te zoeken in het nieuws op bijvoorbeeld cooler roundup of gewoon cooler of koeler. Daar zal op zich genoeg te vinden moeten zijn. Ook de search op dit forum kan uitkomst bieden.

"Mijn pc doet het niet meer!"

Bedenk allereerst eens even wat je veranderd hebt aan je computer. Als je dit nog weet, zet je systeem dan terug in de originele configuratie, zoals hij dus was voordat hij het niet meer deed. Als hij het dan wel weer doet, is alles prima, doet hij het dan niet meer, dan zou ik me maar eens afvragen wat je fout hebt gedaan. Probeer in ieder geval even rustig na te denken en open niet gelijk een nieuw topic. Kom je er echt niet uit, kunnen wij je altijd nog helpen.

Casemodding

Casemodding staat voor het modificeren van je kast. En dat is nou precies wat we hier doen

. Bij modificeren moet je denken aan blowholes maken, windows in de zijkant van je kast maken en bijvoorbeeld je kast met een ander kleurtje spuiten.

Kast spuiten

Hiervoor heeft de heer Klaaz een (tijdje geleden al) mooi verhaaltje geschreven waarvoor we hem uiteraard zeer dankbaar zijn. Lees en huiver!
Meuh, kort verhaaltje over case spuiten/verven:

Even wat adviezen voor schilderwerk / spuitwerk op cases / kunststofdelen:
Voor het aanbrengen van verflagen de te behandelen ondergrond opschuren met waterproof schuurpapier 280 of hoger. Vermijd nat schuren, deze methode schuurt zeer intens waardoor je ongemerkt door de bestaande verflaag heen schuurt. Let ook op dat je een eventueel aanwezig reliëf in de bestaande laag plaatselijk wegschuurd waardoor je gladde plekken krijgt. Gebruik in dit geval schuurmatjes van 3M verkijgbaar bij de betere doe het zelf zaak.

In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt is schuren bedoeld om het oppervlak te ruwen. De ontstane schuurkrasjes (zeer fijn) vergroten het oppervlak waardoor de primer beter hecht.

Vervolgens stofvrij maken en grondig ontvetten met een oplosmiddel of verdunde ammonia. Pas op met thinner want je weekt hier plastics en sommige verflagen mee op.
Anderszijds kun je met dit soort agressieve oplosmiddelen ook bewust kunstof mee opweken om juist de hechting van de primer erop te verbeteren.

Na het opdrogen van de reinigings middelen kun je met een kleefdoekje het oppervlak stofvrij maken. Indien je geen kleefdoekje bij de hand hebt mag je het ook met je (grondig gewassen) handen doen, je voelt de stof aan je handen kleven!

Uiteraard heb je de onderdelen die je niet wilt spuiten/verven zoals ledjes e.d. afgeplakt. Plak ook openingen aan de binnenzijde af indien je je kast niet hebt leeggehaald.

Breng op alle te spuiten onderdelen een DUNNE laag primer aan. Deze primer dient multifunctioneel te zijn, dat wil zeggen geschikt voor kunstof en andere ondergronden. De reden is simpel: Kasten zijn reeds voorzien van een verflaag. Deze door de fabrikant aangebrachte verven zijn van het type epoxy/pur/alkyd of acrylaat. In gedroogde vorm vertonen al deze verven de eigenschappen van een kunstof wat ze in feite ook zijn (geworden na droging). De eventuele kale delen van de kast worden door het mutltifunctionele karakter van de primer ook goed behandeld. Wat de DUNNE laag betreft: Primers hebben maar een functie: Hechten. En natuurlijk als goede ondergrond fungeren voor de overige lagen. Primers zijn star en weinig elastisch, dunne lagen werken beter als dikke lagen.
Na droging kun je met een stukje gebruikt schuurpapier (is fijner) de eventueel aanwezige stofjes uit de primer schuren. Weer met gereinigde handen of een stofdoekje stofvrij maken en de afwerklaag aanbrengen. Doe dit in dunne lagen, kruislings aangebracht. Laat je niet verleiden direct een glad en strak resultaat te bereiken in één laag want de spuitverven hebben een lage viscositeit waardoor ze snel 'zakken' of 'lopen'. Geduld is een schone zaak! In het geval van een normale kleur (niet metallic) is dit het eindresultaat. Overspuiten met een blanke lak is alleen noodzakelijk indien je een betere krasvastheid wilt bereiken. In het geval van een metallic kleur is het NOODZAKELIJK dat je een blanke lak aanbrengt ter bescherming van de metallic. De samenstelling van een metallic is zodanig dat de metaalpigmenten die zorgen voor het metallic effect naar boven drijven. Deze zijn zeer kwetsbaar en laten zeker na verloop van tijd af. Ook is het niet ondenkbaar dat de gebruikte metaaloxydes gaan oxyderen, wat kleurverandering tot gevolg heeft. Pas aangebrachte en nog niet van blanke lak voorziene metallics zien er niet mooi uit en zijn vrij mat. Pas na het aanbrengen van de blanke lak ontstaat het eindresultaat wat je graag wilt zien. breng ook deze kruislings in dunne lagen aan. Wacht niet langer dan twee minuten met elke volgende laag. mits dun genoeg kun je de tussentijden korter houden. Spuitbusverven drogen zeer snel. Het 'doordrogen' duurt echter wel een paar uurtjes. Denk niet nadat je even gevoeld hebt: ik kan hem wel even weer in elkaar monteren. De schijnbaar droge lak is nog zeer kwetsbaar voor krassen en 'vingerafdrukken'. Ik heb recentelijk nog het frontje gespoten van mijn mobieltje (metallic) Deze kan ook na maanden van normaal gebruik nog zo de winkel weer in als special, ziet er nog heel mooi uit en is zeer goed bestand tegen krassen en stoten.
Nog even een opmerking over de verschillende typen verf in spuitbussen: Let erop dat de primer, voor en aflak elkaar verdragen. Een agressieve soort als bijvoorbeeld celluloses (met als oplosmiddel een thinner-achtige) lossen makkelijk eerder aangebrachte acrylaten of alkyds op. Andersom geeft het uiteraard geen problemen, mits de bestaande laklaag op je kast geen problemen geeft, lees: geen acrylaat of alkyd is. PUR en Epoxy gebaseerde spuitbussen bestaan niet daar dit vrijwel altijd producten zijn die opgebouwd zijn uit twee componenten die gemengd moeten worden voor gebruik. Beter is het om de gehele lijn aan primer, kleur en blanke lak van hetzelfde type te kiezen. De betere verf en behangspecialist beschikt over een ruim assortiment in soorten en kleuren van Motip en kan je in het gebruik goed adviseren.

Veel succes en laat je resultaat zien! Klaaz

Extra fans plaatsen

Ten eerste kun je een cooler in het daarvoor bedoelde rekje zetten. Deze zit meestal standaard in een kast, om precies te zijn voorin onderin. Je kunt deze fan aansluiten op een molex connector van de voeding. Een molex connector is een wittig blokje waarin 4 pinnetjes (male molex) of 4 gleufjes (female molex) zitten. De rode draad van de fan op de rode draad van de voeding de zwarte draad van de fan op de zwarte draad van de voeding geeft 5v. De rode draad van de fan op de gele draad van de voeding de zwarte draad van de fan op de zwarte draad van de voeding heeft 12v. Vanzelfsprekend produceert de fan meer geluid en CFM (cubic feet per minute) op een stroomsterkte van 12v dan een op 5v.
Zorg er tevens voor dat er meer fans naar buiten de kast blazen dan dat er naar binnen de kast blazen. Meer fans die naar binnen blazen dan naar buiten zorgt er namelijk voor dat er overdruk ontstaat, wat theoretisch de temperatuur laat stijgen t.o.v. onderdruk.
Ten tweede kun je zogenaamde blowholes maken.

Blowholes en windows maken

Voor dit vraagstuk heeft de heer Orbit een prachtig stukje tekst getikt. Uiteraard zijn we hem hier zeer dankbaar voor. Lees nou maar!

• Blowholes
Ikzelf heb m'n blowholes gemaakt met een Dremel. Dit stukje apparaat is ondertussen geen onbekende meer voor menig case-modder, en dat is terecht. In combinatie met de met glasvezel versterkte slijpschijfjes kan je héél mooie resultaten bereiken.

• Mijn werkwijze:
Meten, meten, meten en nog eens meten. Want als er een gat gemaakt is zit je definitief met een gat in je kast, niks meer aan te veranderen. Dus wees 100% zeker van de locatie van de gaten. Pas eventueel eens of de fans niet in de weg zitten door zo op hun plaats vast te tapen (zo kwam ik erachter dat ik onmogelijk een 12CM fan recht boven m'n cpu kon bouwen, m'n GFD zit namelijk in de weg).

Als je zeker bent van de locatie en de afmetingen van het gat kan je beginnen met de definitieve markeringen aan te brengen. Het middeltje bij uitstek is uiteraard een ordinaire passer. Eens je je middelpunt hebt bepaald kan je dat best overplakken met enkele laagjes doorzichtig plakband, zo schuift je passerpunt niet weg. Voor propere afwerking maak je je circel net iets kleiner dan de fan zelf, dan zie je de lelijke randjes van de fan niet. 12 = 11.6, 8 = 7.6 (dus ongeveer 4 mm kleiner).

Het slijpen zelf met de Dremel ging bij mij het snelst op stand 3. (ik heb al heel wat gaten gemaakt en als je trager gaat haal je niet genoeg metaal weg en als je sneller gaat zie je je schijfje verdwijnen als sneeuw voor de zon.) Leg je Dremel zo vlak mogelijk om een zo mooi mogelijk resultaat te bekomen. Probeer NIET om in 1 keer door het metaal te slijpen, ga daarentegen rustig de contouren af van je cirkel. Na enkele rondjes zit je al aardig diep, en als grote voordeel heb je dat de diameter van je slijpschijfje is afgenomen op het moment dat je daadwerkelijk DOOR het metaal moet slijpen. Door de echte perforatie van het metaal te doen met een kleinere diameter krijg je véél zuiverdere randen. Mijn 2 12 cm gaten zijn nagenoeg perfect zonder enige vorm van bijvijlen.

Om een mooie cirkel te krijgen i.p.v. een veelhoek (dus een reeks van rechte stukjes die een cirkel benaderen) volg je best deze procedure. Neem de Dremel in je rechterhand met je vingers, exclusief je duim. Nu balanceer je het gewicht van de Dremel op je pols waarbij de Dremel dus zo goed als parallel loopt met het te bewerken materiaal. Plaats je duim vlak op het metaal. Door je vingers nu naar je duim te brengen laat je de Dremel een mooie schuine beweging maken. Nu kan je de hoek van je draaiing beïnvloeden door de Dremel dichter of verdeer van de slijpschijf vast te pakken. Hoe dichter bij , hoe scherper, hoe verder hoe "botter"

.

Voila, een perfecte blowhole. Om de kartels af te werken heb ik ondervonden dat je beter niet werkt met slijpsteentjes maar gewoon met de slijpschijfjes zelf, dit gaat véél sneller en veel gemakkelijker. JE moet natuurlijk wel opletten dat het niet TE snel gaat, anders is je perfecte blowhole veranderd in een "Q".

• Gaten voor fingerguards in metaal
De gaatjes die je moet maken zijn 4mm in doorsnede. Maar om meteen met een 4mm boor te werk te gaan is nogal riskant. Als je geen kolomboor kan gebruiken is de kans héél groot dat het verkeerd loopt (ik spreek dus idd uit ervaring). Voor alle duidelijkheid, maak de gaatjes voor het bevestigen van ventilatoren NADAT je het blowhole zelf al hebt gemaakt. Zo kan je eventueel ovaal uitgevallen gaten beter verstoppen door de fingerguard mooi centraal te plaatsen. Zo kan je best wel grote fouten maskeren. Bij het plaatsen van de merktekens voor het boren is het nog belangrijker om goed te meten dan met al het ander hak en zaagwerk, immers, valt je gaatje 2 mm verkeerd uit is het al totaal onbruikbaar en moet je het bijwerken tot een ovaal van 6*4mm en geloof me, dit is HééL lelijk. Nu goed als je de markeringen hebt aangebracht check je nog maar eens (zei ik al dat het belangrijk was om ZEKER te zijn?).

Als je 100% zeker bent van de locatie maak je een deukje met wat je ook maar in de buurt kan vinden (ikzelf heb dat héél subtiel gedaan met een bonsaischaartje en een hamer. Dat bonsai schaartje zou ik nu i.i.g. niet meer gebruiken voor het snoeien van bonsais, maar goed, het doel heiligt de middelen). Nu kan je boren met een klein boortje op een zo laag mogelijk toerental. Ondersteun je boor héél goed want zo'n fijn boortje is in 123 geplooid en dus totaal waardeloos. Daarna kan je met gemak z'n grotere broer erachter sturen. Gebruik dus altijd een zo laag mogelijk toerental en vergeet a.u.b. de "klop"-functie niet uit te schakelen. Aangeraden is ook om je boor te koelen, maar zelf heb ik hier weinig voor/na delen van ondervonden. Gewoon rustig, ongehaast doorwerken.

• Windows met rechte hoeken
Hiervoor heb ik een wipzaag gebruikt (of hoe die krengen ook noemen, zo'n ding dat dus een klein zaagblad snel op en neer beweegt). Ook hier moet je dus eerst goed aftekenen waar je juist gaat zagen. Hierbij heb ik een dunne alcoholstift gebruikt omdat een potlood lijn al snel onzichtbaar word tussen metaaldeeltjes. Als dat naar behoren is gelukt moet je een begingaatje boren volgend de hierboven omschreven procedure. Standaard zaagbladen kan je gebruiken met een gaatje van 8mm (coole film btw). Eens dat je wipzaag geplaatst is kan je gaan met de banaan. Zelf deed ik dit op de absolute topsnelheid van m'n machine, dit ging gemakkelijk, maar je moet je zaagje GOED koelen of je bent de kartels al na 2 minuutjes kwijt. UITERAARD gebruik je zaagbladen die bedoeld zijn voor metaal en met een fijne rij tandjes. Let wel op, dit zagen gaat snel en is het mooist in een vlotte beweging, wees dus zeker dat je snoer niet gaat vast te komen zitten naar mate je verder zaagt.

• Windows met ronde hoeken
Hier ga je net te werk zoals hierboven, met enkele kleine aanpassingen. Met een standaard zaagblad zijn cirkels van 12cm doorsnede NET te doen, met VEEL moeite. Als je dus afrondingen gebruikt, zorg dan dat ze ZEKER niet scherper draaien dan een 12 CM cirkel zou doen. Als ze dat wel doen, verwijs ik je naar een Dremel of speciale dunnere zaagbladen (4mm). De logica verteld mij dat cirkels tot 6cm doorsnede mogelijk zijn met die speciale zaagbladen, doch, dit heb ik niet getest. Let wel, IMO is 12CM-doorsnede-cirkel-achtige-bochten (volg je nog?) de absolute maximum en zelf af te raden.

• Het snijden van blowholes in plastic
Dit is TOTAAL niet te vergelijken met het werken in metaal. Plastic heeft namelijk de neiging te smelten. Dit geeft veel geknoei en lelijke gaten. Ik maak dus een gat dat serieus wat kleiner is dan het resultaat dat ik voor ogen heb. Knoeien kan dus weinig kwaad. Daarna is het plastic gemakkelijk bij te werken met een ouderwetse vijl. Dit gaat héél snel en gemakkelijk. De ultieme afwerking doe je dan uiteraard met schuurpapier.

• Verf verwijderen
Ik maak hierbij gebruik van een prehistorische schuurmachine die je kunt "laden" met stukken ordinair schuurpapier. (1/4 van aan A4, hmmm, A6 dus). Ik gebruik de term schuurpapier, maar met schuurlinnen (ja, zo noemt het) gaat het héél wat sneller. Dit schuurlinnen is net hetzelfde als schuurpapier, maar dan steviger en ruwer.

Voor de randen maak je best gebruik van een schuursponsje. Orbit.

Airflow

Laten we het eens over de airflow hebben. Om je te laten zien wat nou goed en wat nou fout zijn zie je hieronder 4 plaatjes staan. De eerste 2 zijn voorbeelden waarin de fans verkeerd geplaatst zijn. De nummers 3 en 4 zijn voorbeelden waar de fans wél juist geplaatst zijn.

Afbeeldingslocatie: http://tweakers.net/~crew/phreak/ocm/faq/faq-case1.gif

Afbeeldingslocatie: http://tweakers.net/~crew/phreak/ocm/faq/faq-case1.gif

Afbeeldingslocatie: http://tweakers.net/~crew/phreak/ocm/faq/faq-case2.gif

Afbeeldingslocatie: http://tweakers.net/~crew/phreak/ocm/faq/faq-case3.gif

Afbeeldingslocatie: http://tweakers.net/~crew/phreak/ocm/faq/faq-case4.gif

1. Zoals je op de tekening kan zien blazen beide fans naar binnen wat voor overdruk zorgt. Bij overdruk is het theoretisch gezien zo dat de temperatuur hoger is.
2. Hier kun je zien dat de linker fan naar binnen blaast en de fan rechtsonder naar buiten. Eigenlijk is dit dus in precies de tegenovergestelde richting als dat warme lucht zich beweegt. Het is namelijk zo dat warme lucht stijgt, en koude lucht laag bij de grond blijft. Hier blaast met koude lucht bovenin naar binnen, waardoor de warm geworden lucht eigenlijk gezegd beneden weg moet, wat dus niet gaat.
3. Dit is een goed voorbeeld van een goede opstelling van de fans. De fan rechtsonder zuigt koude lucht aan van laag bij de grond en blaast die de kast binnen. De inmiddels warm geworden lucht stijgt op en wordt door de fan linksboven weggezogen uit de kast. Zo is er een positieve luchtstroom.
4. Eigenlijk het zelfde verhaal als bij plaatje nummer 3. Zij het dat hier de fan bovenop de case de warme lucht naar buiten blaast, wat dus ook een optie is.

De LED FAQ

De basis voor het aansluiten van een LED, wat kan er wel en wat niet?
Een led heeft over het algemeen een korte en een lange poot. De korte poot is de cathode (-), de lange de anode (+). Een LED is eigenlijk een enorm stevig dingetje, hij gaat enorm lang mee en snel achterelkaar in en uitschakelen vindt hij absoluut niet erg. Het enige waar hij niet tegen kan is een te hoge stroom. Een LED werkt alleen maar als je de cathode op de min aansluit, en de anode op de plus. Andersom zal de LED niet gaan werken, omdat het eigenlijk een diode is die licht uitstraalt als er stroom doorheen loopt (LED betekend Light Emitting Diode). En de functie van een diode is stroom wel van A naar B te laten lopen, maar niet van B naar A (dit heet sperren). Dat de LED niet werkt wil niet zeggen dat hij niet stuk kan op dat moment. Een led heeft namelijk ook een maximale sperspanning; ga je daar overheen, dan zal je LED stukgaan (meestal verandert hij voor een halve seconde in een flitslampje, en verbrandt. een LED die explodeert komt ontzettend weinig voor). Als de LED op de goede manier aangesloten is, kan de LED een te hoge spanning wel overleven; mits het maar van korte duur is. Als je teveel spanning op een LED zet zie je dat snel genoeg, omdat hij dan verkleurt en heet wordt.

Hoe regel ik de stroom door de LED?
De stroom door de LED regel je met een weerstand. Het is belangrijk dat je altijd een voorschakelweerstand plaatst, op twee uitzonderingen na. De eerste is het vervangen van de case- of drive-LED's. Op je moederbord en in de drives zijn de bewuste voorschakelweerstanden al aanwezig, en is het dus niet nodig om de stroom nogmaals te begrenzen.
De tweede is in het geval van een LED-met-ingebouwde-voorschakelweerstand. Siemens, Lite-on en Hewlett Packard hebben dergelijke LED's in het pakket; deze zijn alleen niet algemeen verkrijgbaar. Ook zijn er gewone LED's in de handel met een weerstandje, samengevat in een behuizing met draadaansluitingen. Deze zijn algemeen verkrijgbaar en werken meestal op 12V.

Hoe bereken ik de weerstandswaarde?
Hiervoor moet je de spanning die over de weerstand moet komen te staan en de stroom door de LED weten. De spanning over de weerstand kom je te weten door de spanning die over de LED valt, af te halen van de totale spanning die over de schakeling moet komen te staan. Als je deze 2 gegevens hebt kunnen we gaan rekenen. We maken gebruik van de Wet van Ohm: U=I*R .
Laten we ervan uitgaan dat er 1,7 volt over de LED moet komen te staan en de LED 15 milliampère opneemt. We willen 1 LED op 5 volt aan gaan sluiten.
Over de weerstand komt een spanning van (5-1,7) 3,3 volt te staan en er gaat 15 milliampère door de LED heen. Dit vullen we in de formule:
U = 3,3 volt
I = 15 milliampère
R = U/I = 3,3/0,015 = 220

Er zal dus een weerstand voor de LED geschakeld moeten worden van 220 Ohm.

LED's parallel of in Serie:
Parallelschakeling van LED's is niet altijd aan te raden. Omdat er altijd kleine verschillen zijn in de productie (fouttoleranties en dergelijke) zullen je LED's in sommige gevallen niet allemaal even fel branden bijvoorbeeld.
Als de situatie het toelaat, is het altijd verstandiger om voor elke LED een eigen weerstandje te pakken.
Serieschakeling is geen probleem, zolang je maar je voorschakelweerstand in de gaten houdt

Waarom heb ik altijd een weerstand nodig in mijn schakeling?
Dit komt omdat LED's stroomgestuurd zijn. Een LED zal een bepaalde hoeveelheid stroom opnemen, wat een bepaalde spanningsval veroorzaakt. Dit komt omdat een LED een bepaalde interne weerstand heeft. Echter, zodra een led gaat branden zal hij warmer worden met als gevolg dat de interne weerstand minder wordt, waardoor hij meer stroom doorlaat, dus feller gaat branden, dus een lagere weerstand heeft, en dus kapot gaat.
Als je geen stroombegrenzingsweerstand opneemt omdat je bronspanning bijvoorbeeld op 1,7V is afgeregeld, bestaat de kans dat de LED zich gaat gedragen als zenerdiode; hierdoor neemt de stroom exponentieel toe en gaat je LEDje alsnog kapot.

Woei, wat brandt dat fel, kan ik daar wat aan doen?
Je kan de hoeveelheid licht die een LED geeft een beetje regelen door de stroom door de led te regelen. Vaak is er een minimale stroom waarbij de LED nog licht geeft. Dit bereik je door er een weerstand met een iets hogere weerstandswaarde voor te zetten.
Over het algemeen volstaat een stroom van 10mA voor een LED. Met die stroom brandt het ding fel genoeg en je loopt geen risico hem op te blazen. De meeste LED's kunnen tot 20mA hebben; informeer voor de zekerheid even bij de winkel waar je ze koopt wat de maximum stroom mag zijn, of kijk op internet voor een datasheet.

Kleurcodes van weerstanden:
Van kleur naar weerstand
http://library.thinkquest.org/10784/resistor_color_coding.html
Online berekening
En voor de niet kabelaars / adslers onder ons:
Downloaden

2 Voedingen in 1 systeem

De waterkoeling specialist Herman van waterkoeling.nl had hiervoor een mooi stukje tekst op zijn site staan.
Herman, bedankt dat we dit mochten gebruiken

Het verhaal is hier te vinden: http://www.waterkoeling.nl/index.php?artikel=12

Een baybus/fanbus maken

Dat is een beetje moeilijk om dit zo uit te leggen. Ik zou zeggen, kijk eens op Virtual-Hideout, want daar staan meerdere schemas en how-to's. Ook op http://www.fanbus.com zijn schemas te vinden die je een handje op weg kunnen helpen. De search van dit forum kan eveneens uitkomst bieden, dergelijke topics zijn namelijk al vaak langsgekomen. Kom je er niet uit, mag je het altijd aan ons vragen.

Waterkoeling

Waterkoeling is natuurlijk een perfecte oplossing voor mensen die hun systeem ver overclocken en daarbij geen kast willen hebben die een dergelijke geluidssterkte produceert alsof het lijkt of er een Boeing 747 naast je staat. Herman van waterkoeling.nl was zo vriendelijk een verhaaltje hierover te schrijven:

Wat heb je nodig voor een waterkoeling setup?

Voor het koelen van een computer met water, heb je minimaal de volgende onderdelen nodig:
• Een koelblok (waterjacket) om op de processor te monteren. Hier loopt het water doorheen.
• Een pompje. Dit kan een aquariumpompje zijn.
• Een reservoir. Dit kan heel eenvoudig zijn, zoals een saladebakje. Zolang het maar waterdicht is.
• Slang. De slang moet passen op de aansluitingen van het koelblok, en op het pompje.

Met slechts deze onderdelen kun je een eenvoudige setup maken. Het water wordt door de pomp in het koelblok gepompt, waarna het weer terugloopt in het reservoir.

Een nuttige uitbreiding is een radiator. Deze zorgt ervoor dat het water ook weer afkoelt. De radiator kan je plaatsen tussen koelblok en reservoir. De volgorde wordt dan: pomp, koelblok, radiator, reservoir. Door toevoeging van een radiator met fan (eventueel langzaamlopend voor het geluidsniveau) kan je een behoorlijke temperatuursdaling verwachten.

Is waterkoeling niet gevaarlijk?

Nee, waterkoeling is niet gevaarlijk, mits alles goed is aangesloten. Het beste is de waterkoeling eerst te testen op een krant, zodat je kan zien of er ergens lekkage optreed. Zolang je goed passende slang gebruikt, en slangklemmen, zal lekkage zeer onwaarschijnlijk zijn.

Mocht er lekkage optreden, is dit niet direct gevaarlijk. Een computer werkt op laagspanning, waardoor je zelf geen gevaar loopt. Onderdelen in de computer kunnen natuurlijk wel kapot gaan van het water, alhoewel de ervaring leert dat elektronica veel kan hebben.

Past waterkoeling in de kast?

Waterkoeling is zeer goed in een kast passend te maken. De meeste onderdelen zullen sowieso geen probleem opleveren (koelblok, slangen, reservoir). Het enige wat een beetje moeite kan kosten, is de radiator. Als je een klein model hebt, past deze meestal wel boven de voeding, of voorin de kast. Een grotere radiator, zoals een kachelradiator van een auto, kan je wellicht kwijt in een van de zijpanelen, voorin, of in de bovenkant. (afhankelijk van de uitvoering van je kast). Soms is enig zaagwerk niet te vermijden.

Waar kan ik meer info vinden?

Kijk bijvoorbeeld op www.waterkoeling.nl. Hier staan ook veel links naar andere sites. Ook is er veel te vinden op dit forum. Zoek maar eens op "waterkoeling".

© Phreak 2001

Mocht je op- of aanmerkingen hebben op deze FAQ stuur dan een mailtje naar phreak@tweakers.net. Je mag me ook op ICQ aanspreken, en wel op ICQ UIN 34034910.

OCM FAQ v1.2b

Afbeeldingslocatie: http://m1.nedstatbasic.net/n?id=ABRrfQ6nU5pbWdme4ArEQJ53mW2g

[ Voor 83% gewijzigd door Verwijderd op 05-11-2003 10:28 ]

woensdag 3 april 2002 14:12

Acties:

Daan

Topicstarter

De LCD FAQ

LCD's

Je hebt op het forum vast wel eens zo'n grote inkoopactie van LCD's zien staan. Nu zal je je misschien afvragen wat nou precies zo'n LCD is. Nou een LCD waar we het hier over hebben zijn dotmatrix LCD's waar je allerlei informatie op kan laten verschijnen. Hierbij moet je denken aan CPU load, Gebruik schijfruimte of bijvoorbeeld het geheugen gebruik. Erg leuk om te zien en om te maken. Doe eens een search op LCD binnen het forum OCM en er zullen heel wat topics uitrollen

Ik wil graag een LCD kopen, maar waar kan dit in Nederland?

In Nederland zijn LCD's te krijgen op een paar addressen:

www.conrad.nl

www.pedak.nl

tweak-lcd.barracuda-central.org

www.velleman.be

www.antratek.nl

En uiteraard zijn er in de US nog meer, waarvan de bekendste EIO.

www.eio.com/lcdprodt

Ik kan niet solderen, maar ik wil toch een LCD hebben. Hoe doe ik dit?

Je zou aan een kennis of vriend kunnen vragen om even wat voor je te gaan solderen, maar je kunt ook kant en klare sets kopen van Warezhelp. Zie: Http://tweak-lcd.barracuda-central.org.

Wat is nou het verschil tussen serieel/parallele LCD's?

Het grote verschil is de poort waar je ze op aansluit. Paralelle LCD's kunnen direct op de printerpoort worden aangesloten, en serieel op de COM-poort. Op serieele LCD's zit vaak een "backpack" omdat LCD's van zichzelf meestal parallel zijn. Serieele LCD's zijn daarom vaak een stuk duurder. Maar omdat er maar weinig draadjes verbonden zijn is de kans dat er iets niet klopt kleiner. Als je handig bent is dit uiteraard zelf te maken. Kijk eens op www.bugs.nl
Matrix Orbital verkoopt ook seriële lcd's http://www.matrixorbital.com/
Ook Antratek verkoopt Matrix Orbitals in Nederland

Welk type moet ik nou kopen?

Dat hangt er vanaf wat je ermee wil doen. Character-LCD's zijn relatief goedkoop, en er is al veel software voor geschreven. Grafische LCD's zijn natuurlijk heel mooi, maar er bestaat (nog) niet heel erg veel software voor. Let erop dat je een LCD koopt met een goede controller. Ondersteunde types zijn: HD44780 (voor character), T6963c en SED1330 (voor grafisch). Let op! Als de controller niet een van deze types is hoeft dat niet te betekenen dat hij niet met de gangbare software werkt. Het is goed mogelijk dat hij compatible is met de bovenstaande. Zoek dat dus op. Bv. de samsung KS0066F00 is volledig compatible met de HD44780

Ik heb een LCD. Hoe sluit ik hem aan? Kan het kapot gaan als ik het fout doe?

Ja, zeer zeker. Als ie ineens heel warm wordt en begint te roken dan heb je iets fout gedaan.
HD44780: http://www.rendo.dekooi.nl/~fjbgp/smartie/circuits.htm
4x40 en groter: http://home.hccnet.nl/bja.droppers/
Grafisch: http://members.home.nl/clairvoyant/zotty/lcd.gif
Weet je niet zeker wat 1 is op de connector? Sluit het dan zeker niet zomaar aan!!! Je kunt het heel simpel controleren door pen 13 en het ijzer van het kastje om het schermpje te meten. Als het goed is zijn die doorverbonden. Aan de andere kant zit dan pen 1
Hier een gedetailleerde beschrijving http://home.wanadoo.nl/img/LCD%20TUT/
En op de site van Warezhelp staan ook schema's
http://tweak-lcd.barracuda-central.org
Voor grafische lcd's is een negatieve 12 volt nodig... die kun je natuurlijk van je PSU halen, of er een speciaal IC voor aanschaffen die 12 volt naar -12 kan omzetten. De -12 volt gebruikt het display voor het contrast.

Ik heb alles aangesloten, maar welke software moet ik gaan gebruiken?

Er zijn op GoT een aantal mensen die zich hiermee bezig houden.
Creepy - LCDInf http://www.bosselaar.net/lcd
BasieP - LCD Smartie http://www.rendo.dekooi.nl/~fjbgp/smartie
Ken - LeeChDrive http://users.pandora.be/kenvh/leechdriveinfo.htm

Ik heb een schermpje model XYZ uit een fax gehaald. Doet ie het?

Geen idee. Kijk eens op het alwetende www.google.com of hij misschien compatible is met een bekende controller. Als het LCD 14 tot 18 aansluitingen heeft dan heb je kans dat hij compatible is. Probeer hem maar eens aan te sluiten en kijk maar wat er gebeurt.

Ik heb een LCD uit een oude GSM/Rekenmachine/Palm gehaald. Hoe sluit ik die aan?

Die kun je niet aansluiten. De controller (als die er al op zit) van die dingen is industrieel gemaakt en afgestemd op het doel. Het is custom-built. Je kunt die gewoon niet aansluiten.

En die van mijn Gameboy/Gamegear dan?

Nee, voorlopig niet. Van de gameboy zijn er schema's bekend, maar totdat iemand er een stukje software voor schrijft gaat dit niet werken. Leert dus allen een taal en ga schrijven!

En hoe zit het dan met Laptop schermen?

Laptop schermen zijn in principe aan te sluiten, maar dan moet je een speciale videokaart hebben die daarvoor geschikt is. Die kosten 3 á 400 dollar. Het is dus makkelijker je laptop intact te laten en dan een programma ervoor schrijven dat dan je schermpje vult met info

Ik snap het nog steeds niet!
Gebruik de search om nog wat meer informatie te vinden
http://gathering.tweakers.net/forum/find

Over het slopen van apparaten voor LCD's
Doe vooral wat je niet laten kunt, maar vooral de nieuwere apparaten hebben LCD's die niet voor dit doel te gebruiken zijn. Het is dus zonde als je iets kapot maakt en dan tot de ontdekking komt dat je iets voor niks hebt kapot gemaakt. Alleen sommige faxen/copiers hebben nog wel eens een LCD dat compatible is. Vraag het wel eerst voordat je papa's fax sloopt