[EL] Blauwe LED's in serie

[insan1ty]

Ik wil graag via dit schema 5-10 leds aansluiten op de 12V aansluiting van mn pc en zo een soort van LED Schijnwerper creeëren. Uiteraard de ledjes op een stukkie PCB gesoldeerd.

Wat is nu de benodigde spanning (in totaal)?

[Demo]

Je moet er wel een weerstand tussen zetten ter beveiliging...

[WFvN]

[verwijderd]
ik klets teveel..... 2x gepost

[WFvN]

Op woensdag 06 februari 2002 22:17 schreef insan1ty het volgende:
[afbeelding]

Ik wil graag via dit schema 5-10 leds aansluiten op de 12V aansluiting van mn pc en zo een soort van LED Schijnwerper creeëren. Uiteraard de ledjes op een stukkie PCB gesoldeerd.

Wat is nu de benodigde spanning (in totaal)?

Nog steeds 12 Volt. (tenzij de spanning van de voeding daardoor in elkaar dondert )

Hoeveel spanning hebben die leds nodig?
Hoeveel stroom hebben die leds nodig?
Als je dat post kan ik je zo vertellen hoe je de boel WEL kan aansluiten. Want wat je daar hebt gaat met 5-10 blauwe leds vrijwel zeker problemen opleveren.

[Verwijderd]

5x LED met 3,3V doorlaatspanning is 16,5V.... afgezien daarvan, zonder voorschakelweerstand gaan ze niet lang mee.
Zet er max. 3 in serie en een voorschakelweerstand erbij.

12-(3x3,3)=2,1V/0,02=105 Ohm. Zet er 100 Ohm voor.

[WFvN]

Op woensdag 06 februari 2002 22:28 schreef JayR het volgende:
5x LED met 3,3V doorlaatspanning is 16,5V.... afgezien daarvan, zonder voorschakelweerstand gaan ze niet lang mee.
Zet er max. 3 in serie en een voorschakelweerstand erbij.

Indien ze inderdaad 3,3 volt nodig hebben en bijvoorbeeld 20 mA, dan moet je inderdaad 3 in serie schakelen met een voorschakelweerstand van 100 Ohm (105 eigenlijk.... maar dat boeit niet zoveel)

Dan kan je 3 van die seriegroepen parallel nemen ( en dus ook 3x een weerstand van 100 ohm gebruiken... maar kan ook met 35 ohm als je 1 weerstand doet met daarachter 3 parallelgroepen van 3 leds in serie.
Maar dan alleen als die leds inderdaad 20 mA nodig hebben!!!!

[edit]
Hé JayR, jij boefje... een beetje je post gaan editen terwijl ik hem net zit te quoten

Maar zoals je ziet ben ik het dus met je eens.

Alleen is die spagettiesliertenberekening van je niet errug wiskundig verantwoord. Zoals het daar staat klopt de berekening niet. Antwoord wel trouwens
[/edit[

[Verwijderd]

Zou ik niet doen, dat parallel zetten. Je kan dan verschil in intensiteit krijgen door tolerantie in de LED's. Beter gewoon ieder tak van eigen weerstand voorzien. Die dingen kosten toch geen drol.

[WFvN]

Op woensdag 06 februari 2002 22:35 schreef JayR het volgende:
Zou ik niet doen, dat parallel zetten. Je kan dan verschil in intensiteit krijgen door tolerantie in de LED's. Beter gewoon ieder tak van eigen weerstand voorzien. Die dingen kosten toch geen drol.

Tolerantie in leds... okee. Dat die weerstanden geen drol kosten ben ik het ook mee eens. 10 cent komt meer in de buurt

Maar leg eens uit waarom 1 weerstand volgens jou WEL bezwaarlijk kan zijn en 3 weerstanden niet

[insan1ty]

ik zal ff nieuw schema maken, verwacht m binnen een minuut of 3

[Verwijderd]

Stel dat er 1 LED tussen zit met een lagere doorlaatspanning, bijv. 2,5 volt, dan staat er ook gelijk een lagere (3,3+3,3+2,5=9,1V) spanning over de ander takken van de parallelschakeling. Die komen dus niet meer allemaal aan hun doorlaatspanning en zullen dus een stuk minder fel zijn. Zet je in ieder tak een weerstand dan zal alleen de stroom door de LED's wat veranderen en dat zal een minder groot effect op de intensiteit hebben. Nou zal in de praktijk de tolerantie natuurlijk niet zo groot zijn. Is maar om even het effect aan te geven.

[WFvN]

Op woensdag 06 februari 2002 22:48 schreef JayR het volgende:
Stel dat er 1 LED tussen zit met een lagere doorlaatspanning, bijv. 2,5 volt, dan staat er ook gelijk een lagere (3,3+3,3+2,5=9,1V) spanning over de ander takken van de parallelschakeling. Die komen dus niet meer allemaal aan hun doorlaatspanning en zullen dus een stuk minder fel zijn. Zet je in ieder tak een weerstand dan zal alleen de stroom door de LED's wat veranderen en dat zal een minder groot effect op de intensiteit hebben. Nou zal in de praktijk de tolerantie natuurlijk niet zo groot zijn. Is maar om even het effect aan te geven.

Ooooow... maar dus meer doordat de spanning over de 3 weerstanden zal verschillen waardoor die lichtintensiteit kleiner zal worden dan bij die ene weerstand waarbij je dus maar 1 spanning hebt...

Owkee... ik snappum...

[insan1ty]

ok nieuw schema:



de info zoals die in het eerste schema staat klopt
(3.3V, 20mA)

weerstandjes dan 100ohm?

[WFvN]

Op woensdag 06 februari 2002 22:55 schreef insan1ty het volgende:
ok nieuw schema:

[afbeelding]

de info zoals die in het eerste schema staat klopt
(3.3V, 20mA)

weerstandjes dan 100ohm?

Juist

Alleen.... Die specs: 3,3Volt met 20 mA... klopt dat wel? Want dat zijn gegevens waar wij mee zijn aan komen dragen....

Maar als die gegevens kloppen dus gewoon weerstandjes van 100 Ohm nemen

Succes.

[insan1ty]

is info van conrad:
http://www.conrad.nl/cgi-bin/conshop/ConShop.pl?TK_PAR[USER_ID]=0208009231012385566&TK_EV[SHOWPAGE]=&TK_PAR[PAGEID]=28554&TK_PAR[MEDIUM]=89

Productinformatie

Lichtintensiteit ca. 100 mcd · UDB ca. 3,3 V (bij 20 mA) · Golflengte ca. 470 nm · Kleur: blauw · Æ 3 mm

En idd, ze zijn van de inkoop actie

[Demo]

Op woensdag 06 februari 2002 22:55 schreef insan1ty het volgende:
ok nieuw schema:

[afbeelding]

de info zoals die in het eerste schema staat klopt
(3.3V, 20mA)

weerstandjes dan 100ohm?

Dit zou wel moeten werken ja...
Je kan het evt. eerst met rode of groene LED's proberen voordat je je dure blauwe LED's als proefkonijn gebruikt...
Als je wil testen is overigens 1 lijntje van 3 LED's + weerstand voldoende

[Verwijderd]

Op woensdag 06 februari 2002 22:56 schreef wfvn het volgende:

[..]

Juist

Alleen.... Die specs: 3,3Volt met 20 mA... klopt dat wel? Want dat zijn gegevens waar wij mee zijn aan komen dragen....

Maar als die gegevens kloppen dus gewoon weerstandjes van 100 Ohm nemen

Succes.

Nee hoor, die gegevens heeft topicstarter zelf aangedragen. Staan gewoon in het schema!

[WFvN]

Op woensdag 06 februari 2002 23:00 schreef JayR het volgende:

[..]

Nee hoor, die gegevens heeft topicstarter zelf aangedragen. Staan gewoon in het schema!

Lezen is moeilijk... daarom ben ik zelf dus ook dol op plaatjes...

Welke idioot verzint er dan dat er ook in plaatjes gelezen moet worden



Maar dat heb ik inderdaad over het hoofd gezien...... Tijd om naar bed te gaan.

[insan1ty]

Op woensdag 06 februari 2002 23:06 schreef wfvn het volgende:

[..]

Lezen is moeilijk... daarom ben ik zelf dus ook dol op plaatjes...

Welke idioot verzint er dan dat er ook in plaatjes gelezen moet worden



Maar dat heb ik inderdaad over het hoofd gezien...... Tijd om naar bed te gaan.

sorry...

Nog 1 vraag:
Op de draadjes naar mn Power en HDD led staat ongeveer 2.5V. Hoe kan ik hier een Led op aansluiten? Op de HDD led een relais lijkt me niet zo'n succes[klik klik klik klik klik]..

[WFvN]

Op woensdag 06 februari 2002 23:13 schreef insan1ty het volgende:

[..]

sorry...

Nog 1 vraag:
Op de draadjes naar mn Power en HDD led staat ongeveer 2.5V. Hoe kan ik hier een Led op aansluiten? Op de HDD led een relais lijkt me niet zo'n succes[klik klik klik klik klik]..

Stoer man... een ratelende pc (als dat relais het tempo kan bijhouden tenminste )

Wat dacht je van een transistor.... die kan dat tempo wel aan en maakt geen herrie.

Alleen moet je voor dat rekenwerk niet bij mij zijn; daar weet ik te weinig van.

JayR misschien?

[insan1ty]

ok ik heb nu zoiets bedacht:



alleen weet ik niet waar ik de basis van de transistor op aan moet sluiten...

btw de spanningsbron in dit plaatje is dus bijv de 5V van de molex. Hier dan een weerstandje van 85(1.7/0.02??)ohm tussen? De hdd led aansluiting moet dan aan de basis op een of andere manier

[Verwijderd]

Op woensdag 06 februari 2002 23:26 schreef insan1ty het volgende:
ok ik heb nu zoiets bedacht:

[afbeelding]

alleen weet ik niet waar ik de basis van de transistor op aan moet sluiten...

btw de spanningsbron in dit plaatje is dus bijv de 5V van de molex. Hier dan een weerstandje van 85(1.7/0.02??)ohm tussen? De hdd led aansluiting moet dan aan de basis op een of andere manier

Yep, dat gaat wel werken. Je moet de + van je HDD aansluiting op de basis zetten en de - van je HDD aansluiting op de min van je spanningsbron. Dat gaat het wel werken. En die 85 Ohm klopt, de dichtstbijzijnde waarde die je kunt krijgen is 82 Ohhm.

[Verwijderd]

'k zit net nog eens aan die +5V van je Molex te denken...

Volgens mij wordt met 5V alle "gevoelige" electronica van spanning voorzien, en de 12V meer gebruikt voor motoren en dergelijke, meer het minder gevoelige spul dus. Ik zou zelf eerder m'n bijgemaakte dingetjes uit de 12V voeden, met die 5V wil ik iig geen gedonder. Lijkt me gevoelsmatig wat veiliger.

[insan1ty]

dus dan een weerstandje van 435ohm?
En wat voor type transistor moet ik dan hebben? NPN neem ik aan.

[Verwijderd]

Klopt allemaal! 435 Ohm wordt dan 470. En een NPN inderdaad, BC547 of zo.

[insan1ty]

ok thnx!!
dan is het wachten op mijn zending van conrad/inkoopactie
en ik moet sowieso ff langs de electroboer(ik kom daar nu gemiddeld om de 3 dagen ofzo), ff kijken... transistor, PCBtje, Molex connector en ik moet nog kijken of ik ergens een losse 5.25"baycover kan vinden. zucht.

oh ja en schakelaartjes...


het complete schema dan voor de liefhebber(<andere gebruikers van de MSI K7T266Pro2).

[Maverick]

nu wil ik niet vervelend zijn hoor, maar die hele schakeling die hierboven nu staat heeft toch geen zin je kunt je hdd led toch gewoon door die blauwe vervangen dis alleen mara ingewikkeld, en het resultaat is hetzelfde

[Verwijderd]

Op donderdag 07 februari 2002 07:56 schreef Maverick het volgende:
nu wil ik niet vervelend zijn hoor, maar die hele schakeling die hierboven nu staat heeft toch geen zin je kunt je hdd led toch gewoon door die blauwe vervangen dis alleen mara ingewikkeld, en het resultaat is hetzelfde

Tuurlijk kan je je hd led vervangen, het kijkt alleen zo saai naar een donkere led.....
(spanning blauwe led 3,3V, HD connector 2,5V)

ps1 [edit] ach niet nodig, laat ik beleefd blijven

ps2 Ik zou die weerstand iets groter nemen, of nog beter vervangen door een weerstand en een kleine popmeter. Een halve schijnwerper in je kamer bij elke hd actie is ietswat onrustig.

[Maverick]

hm, ik ken mensen die het gewoon zo gedaan hebben, en waarbij de led gewoon oplicht hoor!

[Verwijderd]

Zelf heb ik gister 2 blauw leds onderin me kast gezet. Ze schijnen via de air intake naar buiten. Is een heel stoer gezicht omdat mijn pc op een lichtblauwe verhoging staat (Jah, als ik een camera kan jatten, dan post ik de pics).

Ik heb de leds parallel gezet en daarachteraan een weerstand (in serie dus). De weerstand was 100 ohm. Het resultaat is perfect

[insan1ty]

Op donderdag 07 februari 2002 08:23 schreef Maverick het volgende:
hm, ik ken mensen die het gewoon zo gedaan hebben, en waarbij de led gewoon oplicht hoor!

maar ik heb een ander moederbord. trust me, ik heb het al eens geprobeerd..

[Maverick]

Op donderdag 07 februari 2002 09:01 schreef insan1ty het volgende:

[..]

maar ik heb een ander moederbord. trust me, ik heb het al eens geprobeerd..

ok

[Verwijderd]

Ik zou persoenlijk de transistor vervangen door en optocoupler
Het is minder belastend en veiliger (optisch afgeschermd)

[insan1ty]

Wat is de functie van een optocoupler? En hoe zijn die aan te sluiten?

[Verwijderd]

Een optocoupler is een LED en een fototransistor in een IC-behuizing. De transistor gaat geleiden als je spanning op de LED zet. Het doel is om een galvanische scheiding tussen twee circuits te realiseren, of om circuits met geheel verschillende voedingsspanningen te koppelen. Voor jouw toepassing zou een optocoupler heel geschikt zijn. Sluit de LED van de optocoupler aan op je HDD aansluiting en gebruik de transistor om je blauwe LED te schakelen.

Ohja, voor aansluitinggegevens moet je maar even googlen op "TIL111" en "datasheet" of zo.... is 6-pin IC behuizing.

[Verwijderd]

Op woensdag 06 februari 2002 22:24 schreef Demoniac het volgende:
Je moet er wel een weerstand tussen zetten ter beveiliging...

klets niet!!!
als je 4 Leds (van elk 3 volt) op 12 Volt aansluit in serie staat er over elke led 3 Volt..
weerstand is NERGENS voor nodig!!!

(ik wordt een beetje moe van al die mensen die beweren de er ALTIJD een weerstand tussen moet , spanning en stroom hangen immers samen)

/edit: typo
/edit: laatmaar. praat een beetje wartaal

[Verwijderd]

Op donderdag 07 februari 2002 13:19 schreef _AscII_ het volgende:

[..]

klets niet!!!
als je 4 weerstanden (van elk 3 volt) op 12 Volt aansluit in serie staat er over elke led 3 Volt..
weerstand is NERGENS voor nodig!!!

He weerstandjes van drie volt, nu klets jij toch

offtopic:
He plagiaat op usernaam..
Was ebcdic niet meer vrij?

[Verwijderd]

sorry, weerstanden -> leds
iets te snel verhaal willen typen

offtopic:
nounounou, ik had AscII al voor got najah je moet wat he?

[Verwijderd]

Op donderdag 07 februari 2002 13:30 schreef _AscII_ het volgende:

offtopic:
nounounou, ik had AscII al voor got najah je moet wat he?

offtopic:
Aha dus jij bent zo af en toe die andere ascii als ik weer eens ergens een usernaam moet verzinnen. Vergeet trouwens die opmerking over ebcdic maar, anders is m'n alternatief ook al weg

[Munchkin]

Op donderdag 07 februari 2002 13:19 schreef _AscII_ het volgende:

[..]

klets niet!!!
als je 4 Leds (van elk 3 volt) op 12 Volt aansluit in serie staat er over elke led 3 Volt..
weerstand is NERGENS voor nodig!!!

(ik wordt een beetje moe van al die mensen die beweren de er ALTIJD een weerstand tussen moet , spanning en stroom hangen immers samen)

Hmm, jij hebt nog veel te leren op het gebied van elektronica! Er moet inderdaad altijd een stroombegrenzende factor in de kring opgenomen zijn. Maar dat had ik al uitgelegd in je eigen led faq.

[stekkel]

Op donderdag 07 februari 2002 13:19 schreef _AscII_ het volgende:

[..]

klets niet!!!
als je 4 Leds (van elk 3 volt) op 12 Volt aansluit in serie staat er over elke led 3 Volt..
weerstand is NERGENS voor nodig!!!

(ik wordt een beetje moe van al die mensen die beweren de er ALTIJD een weerstand tussen moet , spanning en stroom hangen immers samen)

/edit: typo

OK vertel hier dan ook maar je geboekte resultaten op het gebied van "inzicht hoe een LED werkt"

Dus tweakers een weerstand is altijd nodig!

[insan1ty]

Maar waarom is een optocoupler dan beter dan gewoon een transistor?? Heeft een optocoupler niet zo'n "microfoon-voor-speakers-houden-om-op-te-nemen" effect?

[bennierex]

Op donderdag 07 februari 2002 17:39 schreef insan1ty het volgende:
Maar waarom is een optocoupler dan beter dan gewoon een transistor?? Heeft een optocoupler niet zo'n "microfoon-voor-speakers-houden-om-op-te-nemen" effect?

Nee, zo'n opto-coupler zorgt ervoor dat de twee stroomkingen helemaal van elkaar gescheiden blijven (dus ook veiliger voor je 5v spanning, zoals al door iemand werd opgemerkt). Bij een transistor 'lekt' er stroom van de basis naar de uitgang, dus blijven de stroomkringen niet geheel van elkaar gescheiden.

(Ik ben ook niet zo'n groot genie op dit gebied, maar dit is wat ik ervan begrijp )

[Verwijderd]

je het digitale en analoge opto's, ik geloof al1 dat analoge opto's een beetje duur zijn

[insan1ty]

Op donderdag 07 februari 2002 18:41 schreef bennierex het volgende:

[..]

Nee, zo'n opto-coupler zorgt ervoor dat de twee stroomkingen helemaal van elkaar gescheiden blijven (dus ook veiliger voor je 5v spanning, zoals al door iemand werd opgemerkt). Bij een transistor 'lekt' er stroom van de basis naar de uitgang, dus blijven de stroomkringen niet geheel van elkaar gescheiden.

(Ik ben ook niet zo'n groot genie op dit gebied, maar dit is wat ik ervan begrijp )

ahh ok dat verduidelijkt een boel!
Dus ik moet een optocoupler gebruiken?? ok dan gaan we daarnaar zoeken

[moefit]

Op woensdag 06 februari 2002 23:56 schreef insan1ty het volgende:
... [afbeelding]
het complete schema dan voor de liefhebber(<andere gebruikers van de MSI K7T266Pro2).

Dit gaat dus niet werken! Een NPN transistor schakelt naar massa. De spanning op de basis moet 0,6V hoger zijn dan de uitgang. Zoals hij nu staat krijg je uit je transistor dus:
2,5-0,6 = 1,9V

Als je het op deze manier wilt doen dan moet je de weerstand en de LED voor de transistor hangen, de transistor schakelt de LED dan naar massa. Vergeet dan ook niet een weerstand aan de basis, anders ga je je transistor slopen.

Een makkelijkere oplossing is gewoon de LED vervangen door een blauwe. Dit werkt ook, de 3,3V is de spanning bij 20mA. Bij een lagere spanning dan brandt de LED ook (iets minder fel), ik sluit het meestal aan zodat er zo'n 10mA gaat lopen, goed voor de levensduur van de LED en je hoeft ook niet de hele kamer te verlichten hiermee.

[moefit]

Op donderdag 07 februari 2002 11:13 schreef Bubble_joey het volgende:
Ik zou persoenlijk de transistor vervangen door en optocoupler
Het is minder belastend en veiliger (optisch afgeschermd)

Een optocoupler is hier niet nodig. Enkel wanneer je met veel hogere spanning gaat werken (of met externe voeding) dan is het verstandig. In dit geval niet.

[insan1ty]

Op donderdag 07 februari 2002 21:26 schreef moefit het volgende:

[..]

Dit gaat dus niet werken! Een NPN transistor schakelt naar massa. De spanning op de basis moet 0,6V hoger zijn dan de uitgang. Zoals hij nu staat krijg je uit je transistor dus:
2,5-0,6 = 1,9V

Als je het op deze manier wilt doen dan moet je de weerstand en de LED voor de transistor hangen, de transistor schakelt de LED dan naar massa. Vergeet dan ook niet een weerstand aan de basis, anders ga je je transistor slopen.

Een makkelijkere oplossing is gewoon de LED vervangen door een blauwe. Dit werkt ook, de 3,3V is de spanning bij 20mA. Bij een lagere spanning dan brandt de LED ook (iets minder fel), ik sluit het meestal aan zodat er zo'n 10mA gaat lopen, goed voor de levensduur van de LED en je hoeft ook niet de hele kamer te verlichten hiermee.

hoe moet ik dan zorgen dat er maar 10mA opstaat?
sorry is dit een n00b vraag?

[Verwijderd]

R=U/I Dus 8,7V/0,01A=870 Ohm. zoals je in de tabel een paar posts geleden kunt zien (E12 reeks) is de dichtsbijzijnde waarde 820 Ohm.

[insan1ty]

oh ja duhhhh ok ik was niet helemaal scherp meer...
naja dan probeer ik dit maar eens he

[moefit]

Ik heb het aangepaste schema gemaild naar insan1ty, hopelijk post hij het hier. Ik heb nl geen idee hoe ik hier plaatjes moet gaan plaatsen

[stekkel]

Op donderdag 07 februari 2002 21:26 schreef moefit het volgende:

[..]

Dit gaat dus niet werken! Een NPN transistor schakelt naar massa. De spanning op de basis moet 0,6V hoger zijn dan de uitgang. Zoals hij nu staat krijg je uit je transistor dus:
2,5-0,6 = 1,9V

Als je het op deze manier wilt doen dan moet je de weerstand en de LED voor de transistor hangen, de transistor schakelt de LED dan naar massa. Vergeet dan ook niet een weerstand aan de basis, anders ga je je transistor slopen.

Een makkelijkere oplossing is gewoon de LED vervangen door een blauwe. Dit werkt ook, de 3,3V is de spanning bij 20mA. Bij een lagere spanning dan brandt de LED ook (iets minder fel), ik sluit het meestal aan zodat er zo'n 10mA gaat lopen, goed voor de levensduur van de LED en je hoeft ook niet de hele kamer te verlichten hiermee.

ligt er aan wat de basis spanning van de BJT is.
De basis van de transistor trekt zeg maar 1/100 deel van de Collectorstroom. Op je moederbord zit een voorschakelweerstand die bedoeld is om je hdd led stroom te laten voeren. Echter, deze stroom zal nu veel lager zijn met als gevolg dat er een veel mindere spanningsval over deze weerstand is. De basis van de BJT zal dus op ongeveer 5 V zitten.
De Emiter zit dan op 4.35 V zodat er, uitgaande van een spanningsval van 2.35V (voorbeeld) over de LED, een stroom gaat lopen van 2/470 = 4.25 mA.

Maar mee eens, het is een dom schema

Het is inderdaad verstandiger om de LED in de collector keten te zetten zodat je niet meer afhankelijk bent van de spanningsval over de LED die varieerd per type.

De stroom wordt 4.35/R of te wel R = 4.35/I
stel I = 10mA dan R = 435 ohm.

edit:

NEEEEE, niet de weerstand in de collector keten maar in de emiter keten !!!!! De collector is namelijk zwevend en past haar spanning aan aan de spanningsval over de LED (die wel in de colectorketen behoort te zitten).

[moefit]

In feite kun je dus beter de led rechtstreeks aansluiten, het is niet erg als de stroom wat lager wordt door de blauwe LED. Het zal zeker fel genoeg zijn.

[insan1ty]

hierbij het schema dat moefit mij gemaild heeft.

Volgens jullie zal dit niet werken???

[Verwijderd]

Op woensdag 06 februari 2002 22:17 schreef insan1ty het volgende:
[afbeelding]

Ik wil graag via dit schema 5-10 leds aansluiten op de 12V aansluiting van mn pc en zo een soort van LED Schijnwerper creeëren. Uiteraard de ledjes op een stukkie PCB gesoldeerd.

Wat is nu de benodigde spanning (in totaal)?

heb hier uv leds (blacklight) das nog vetter

[insan1ty]

Op vrijdag 08 februari 2002 15:31 schreef divx4me het volgende:

[..]

heb hier uv leds (blacklight) das nog vetter

hoeveel kosten die wel niet? like, €4 per stuk ofzo

[moefit]

Op vrijdag 08 februari 2002 15:29 schreef insan1ty het volgende:
[afbeelding]

hierbij het schema dat moefit mij gemaild heeft.

Volgens jullie zal dit niet werken???

Volgens mij moet dit dus wel zo werken, echter kun je beter gewoon het ledje vervangen en niets meer.

[stekkel]

Op vrijdag 08 februari 2002 15:29 schreef insan1ty het volgende:
[afbeelding]

hierbij het schema dat moefit mij gemaild heeft.

Volgens jullie zal dit niet werken???

FOUT schema.
je moet de weerstand aan de emiter kant van je transistor hebben. Lees mijn voorgaande post maar eens goed.

Je bent dan niet afhankelijk van de spanningsval over de LED. De transistor schakeling is dan een stroombron en dat is precies wat het beoogte resultaat is.

De weerstand in de basis is dan ook niet nodig. Wel kan je een weerstand van basis naar ground leggen om een stroomtje te laten lopen van bijvoorbeeld 0.1 mA. dus een 50k weerstand.

edit:

uitleg wat er gebeurd:

Een transistor is stroomgestuurd. De Basis stelt zich in het foute schema in op 0.65 V.
Dit betekend dat er een opgelegde basisstroom gaat lopen van 5 / 10k (+ de weerstand op je mainbors) .
De Collectorstroom van een transistor is alfa fe * Ib met alfa fe de versterkingsfactor van je transistor. Aanname: deze is 100.
Door de opgedrukte basisstroom leg je dus een Collectorstroom op die 100 * de basisstroom is.
Deze ga je vervolgens weer tegenwerken omdat je denkt met een collectorweerstand de stroom te kunnen regelen.

Wrong thinking!

De stroom stel je dus in met een emiter weerstand en niet anders.

[moefit]

Op vrijdag 08 februari 2002 18:58 schreef stekkel het volgende:

[..]

FOUT schema.
je moet de weerstand aan de emiter kant van je transistor hebben. Lees mijn voorgaande post maar eens goed.

Je bent dan niet afhankelijk van de spanningsval over de LED. De transistor schakeling is dan een stroombron en dat is precies wat het beoogte resultaat is.

De weerstand in de basis is dan ook niet nodig. Wel kan je een weerstand van basis naar ground leggen om een stroomtje te laten lopen van bijvoorbeeld 0.1 mA. dus een 50k weerstand.

Waar baseer je het op dat dit schema fout is??? Als je geen weerstand in de basis zet dan zal er een grote stroom gaan lopen van de basis naar de emitter, je gaat dan een hoop vermogen in je transistor verstoken, waardoor deze sneller kapot zal gaan!

Als je het voorgaande schema gebruikt, de led aan de emitter kant dus, heb je juist geen stroombron, maar een spanningsbron afhankelijk van de spanning op de basis (spanning wordt basis-0,6V). Let er wel op dat dit een NPN transistor is!

Een weerstand naar de massa is bij een transistor juist niet nodig, het is geen FET! Bij een transistor gaat er juist altijd een beetje stroom lopen door de basis naar de emittor. De stroom van collector naar de emittor kan tot 100x zo groot zijn.

Zoek eerst maar eens uit hoe een transistor werkt voordat je gat lopen roepen dat het fout is!

[stekkel]

Op vrijdag 08 februari 2002 19:11 schreef moefit het volgende:

[..]

Waar baseer je het op dat dit schema fout is??? Als je geen weerstand in de basis zet dan zal er een grote stroom gaan lopen van de basis naar de emitter, je gaat dan een hoop vermogen in je transistor verstoken, waardoor deze sneller kapot zal gaan!

Als je het voorgaande schema gebruikt, de led aan de emitter kant dus, heb je juist geen stroombron, maar een spanningsbron afhankelijk van de spanning op de basis (spanning wordt basis-0,6V). Let er wel op dat dit een NPN transistor is!

Een weerstand naar de massa is bij een transistor juist niet nodig, het is geen FET! Bij een transistor gaat er juist altijd een beetje stroom lopen door de basis naar de emittor. De stroom van collector naar de emittor kan tot 100x zo groot zijn.

Zoek eerst maar eens uit hoe een transistor werkt voordat je gat lopen roepen dat het fout is!

LOL, toevallig heb ik het vak voortgezette elektronica aan de universiteit gehad. Ik denk dat ik wel weet hoe een transistor werkt.

Ik zeg trouwens niet dat de LED in de emitorketen moet zitten, in tegendeel. Die zit wel goed in jouw schema. Het enige wat ik zeg is dat je de stroom regelt met een emitorweerstand en niet met een collectorweerstand

Wat ik probeer uit te leggen is hoe je een stroombron maakt.

Deze maak je door een vaste spanning aan de basis op te leggen. De spanningsval over de emitorweerstand bepaald dan de stroom. Dus bij 5 V spanning op de basis zal er 4.4 V over de emitor staan. De wet van Ohm en voilla je hebt een stroombron.

[moefit]

Op vrijdag 08 februari 2002 18:58 schreef stekkel het volgende:

[..]

edit:

uitleg wat er gebeurd:

Een transistor is stroomgestuurd. De Basis stelt zich in het foute schema in op 0.65 V.
Dit betekend dat er een opgelegde basisstroom gaat lopen van 5 / 10k (+ de weerstand op je mainbors) .
De Collectorstroom van een transistor is alfa fe * Ib met alfa fe de versterkingsfactor van je transistor. Aanname: deze is 100.
Door de opgedrukte basisstroom leg je dus een Collectorstroom op die 100 * de basisstroom is.
Deze ga je vervolgens weer tegenwerken omdat je denkt met een collectorweerstand de stroom te kunnen regelen.

Wrong thinking!

De stroom stel je dus in met een emiter weerstand en niet anders.

Waarom post je niet gewoon een reply, dat is een stuk handiger voor andere mensen die dit nog eens willen lezen.

Als je mijn schema gebruikt dan heb je over die led dus 12V (-0,6) staan. De weerstand zal dus de stroom regelen voor de LED onafhankelijk van wat voor weerstand op je moederbord zit, en onafhankelijk van de spanning van je HDD LED aansluiting.

[moefit]

Op vrijdag 08 februari 2002 19:16 schreef stekkel het volgende:

[..]

LOL, toevallig heb ik het vak voortgezette elektronica aan de universiteit gehad. Ik denk dat ik wel weet hoe een transistor werkt.

Wat ik probeer uit te leggen is hoe je een stroombron maakt. Doe daar eerst maar eens wat research naar en dan praten we verder.

Ik heb zeker 100 ontwerpen gemaakt (waar er overigens eigenlijk nooit een uit het veld van terugkomt) en als ik een transistor gebruik dan is dat altijd op deze manier.

Misschien heb je iets meer praktijk ervaring nodig, i.p.v. de universiteit.

[stekkel]

Op vrijdag 08 februari 2002 19:22 schreef moefit het volgende:

[..]

Ik heb zeker 100 ontwerpen gemaakt (waar er overigens eigenlijk nooit een uit het veld van terugkomt) en als ik een transistor gebruik dan is dat altijd op deze manier.

Misschien heb je iets meer praktijk ervaring nodig, i.p.v. de universiteit.

Praktijk is gebasseerd op de theorie. Waarom zou je een schema maken wat met de zelfde componenten op een andere manier geschakeld veel beter is.

Dus zet je negatieve houding eens opzij en LEES eens wat ik te melden heb. Daarna mag je het onderuitschoffelen op basis van ARGUMENTEN.

[stekkel]

Op vrijdag 08 februari 2002 19:19 schreef moefit het volgende:

[..]

Als je mijn schema gebruikt dan heb je over die led dus 12V (-0,6) staan. De weerstand zal dus de stroom regelen voor de LED onafhankelijk van wat voor weerstand op je moederbord zit, en onafhankelijk van de spanning van je HDD LED aansluiting.

In theorie kan de collector spanning lager zijn dan de basisspanning. De collector spanning is zwevend.
Door een collector stroom op te leggen middels een Emiter stroom of basisstroom zal de collector spanning zich instellen op 12 V minus de spanningsval over de weerstand ten gevolge van de Collector stroom minus de spanningsval over de LED.
In jouw geval is deze collectorstroom dus helemaal niet gedefinieerd. Jij weet immers niet welke basisstroom er gaat lopen.
Wanneer de basisstroom voldoende groot is dan loopt de transistor vast tegen de minimale collectorspanning. Dit is oneigenlijk gebruik van een transistor.

Dus in jouw geval loopt de transistor vast omdat de collectorspanning te klein wordt. Zo regel jij de stroom.

[moefit]

Op vrijdag 08 februari 2002 19:39 schreef stekkel het volgende:

[..]

In theorie kan de collector spanning lager zijn dan de basisspanning. De collector spanning is zwevend.
Door een collector stroom op te leggen middels een Emiter stroom of basisstroom zal de collector spanning zich instellen op 12 V minus de spanningsval over de weerstand ten gevolge van de Collector stroom minus de spanningsval over de LED.
In jouw geval is deze collectorstroom dus helemaal niet gedefinieerd. Jij weet immers niet welke basisstroom er gaat lopen.
Wanneer de basisstroom voldoende groot is dan loopt de transistor vast tegen de minimale collectorspanning. Dit is oneigenlijk gebruik van een transistor.

Dus in jouw geval loopt de transistor vast omdat de collectorspanning te klein wordt. Zo regel jij de stroom.

OK, OK, ik begin te volgen hoe je dat bedoelt, maar hoe werkt een open collector uitgang van een processor of IC oid dan?

[stekkel]

Op vrijdag 08 februari 2002 20:16 schreef moefit het volgende:

[..]

OK, OK, ik begin te volgen hoe je dat bedoelt, maar hoe werkt een open collector uitgang van een processor of IC oid dan?

Geen idee .
Maar ben blij dat je het begint te snappen.

Nu ben ik thuis en heb ik weekend en ga ik feestvieren, dus veel succes met de transistorlogica

[Verwijderd]

Yo moefit, die stroombron snap ik wel maar als je die tor nou gewoon als schakelaar gebruikt kun je toch gewoon de massa aan basis leggen?

(Ik heb maar MTS EL maar sta altij wel open voor wat universitaire bijscholing )

[sorry, verkeerde aangeroepen...|:(]

[insan1ty]

nou blij dat jullie ruzie weer opgelost is stekkel en moefit zijn we weer vriendjes?

Maar ik snap er dus nu al helemaal geen *ss meer van.
Moet de weerstand nou juist wel of juist niet op een andere plaats gezet worden?

Naja weet je wat? Als ik mijn leds binnen heb koop ik gewoon 3 transistors en genoeg weerstandjes voor in totaal minder dan 50 cent en dan ga ik gewoon alle schema's zitten proberen... Zo komen we er vast wel uit!!

[Verwijderd]

Dat laatste schema, dus weerstand-LED-transistor gaat wel werken hoor. Het is hooguit misschien alleen niet de meest nette oplossing, maar het gaat er toch om dat je LEDje brandt?

[insan1ty]

ja idd.

het hele probleem was dat ik niet simpelweg het ledje kon vervangen, aangezien er een te lage spanning op staat.

[moefit]

Op zaterdag 09 februari 2002 00:01 schreef insan1ty het volgende:
ja idd.

het hele probleem was dat ik niet simpelweg het ledje kon vervangen, aangezien er een te lage spanning op staat.

Als ik jou was zou ik eerst gwoon eens proberen het blauwe ledje rechtstreeks aan te sluiten ipv het gewone ledje. Dat zal zeer waarschijnlijk goed zijn. Hoef je ook niet moeilijk te doen met transistoren etc. (en heb je geen last van HTS<->Universiteit oorlogen ).

Toch ben ik wel blij dat er tenminste iemand het met mij eens is (gegarandeerd dat dit ook gewoon werkt, alle digitale transitor schakelingen werken op deze manier).

[Munchkin]

Op zaterdag 09 februari 2002 12:24 schreef moefit het volgende:

[..]

Toch ben ik wel blij dat er tenminste iemand het met mij eens is (gegarandeerd dat dit ook gewoon werkt, alle digitale transitor schakelingen werken op deze manier).

Dus jij pretendeert alle digitale schakelingen te kennen?!
Volgens de theorie heeft stekkel gewoon gelijk met de emittor weerstand. Zo zou ik zelf ook het ledje aansluiten.
Misschien dat jouw schakeling wel werkt, maar net is anders. Bovendien is het een kwestie van een weerstand schuiven om het wel goed te doen! Dat is zo simpel, dat ik niet snap dat je er zo moeilijk over doet.

[moefit]

Op zaterdag 09 februari 2002 15:07 schreef Prince_of_Darkness het volgende:

[..]

Dus jij pretendeert alle digitale schakelingen te kennen?!
Volgens de theorie heeft stekkel gewoon gelijk met de emittor weerstand. Zo zou ik zelf ook het ledje aansluiten.
Misschien dat jouw schakeling wel werkt, maar net is anders. Bovendien is het een kwestie van een weerstand schuiven om het wel goed te doen! Dat is zo simpel, dat ik niet snap dat je er zo moeilijk over doet.

Hoe wil je dan een open collector uitgang van een IC aansluiten, dat is echt op de manier zoals ik dat getekend heb. En ik pretendeer absoluut niet alle digitale schakelingen te kennen, maar op andere manier is dat gewoon niet mogelijk.

[memphis]

Op woensdag 06 februari 2002 23:56 schreef insan1ty het volgende:
ok thnx!!
dan is het wachten op mijn zending van conrad/inkoopactie
en ik moet sowieso ff langs de electroboer(ik kom daar nu gemiddeld om de 3 dagen ofzo), ff kijken... transistor, PCBtje, Molex connector en ik moet nog kijken of ik ergens een losse 5.25"baycover kan vinden. zucht.

oh ja en schakelaartjes...

[afbeelding]
het complete schema dan voor de liefhebber(<andere gebruikers van de MSI K7T266Pro2).

Het plaatje wat hier beschreven is werkt wel maar kan fouten geven in de berekening van de weerstand...
De emitterspanning is altijd 0.6v lager dan de basis en stel dat je moederbord (is ook zo) maar 5 volt geeft hou je maar 4.4 volt over aan de emitter om vervolgens via een weerstand het ledje aan te sturen.

Het verhaal hierboven over de open collectoren en dat laatste schema ( http://www.endoria.net/upload/?bekijk=1013178369 ) is wel correct om dit op te vangen. Daarnaast zal dus geen tot amper vermogen in de transistor opgebouwd worden omdat de C-E spanning dan wel laag is.

Het verhaal van stekkel is enigzins juist maar dan wel voor klasse-a versterking waarbij een emitterweerstand de russtroom bepaalt. Met het aansturen van een Led wil je de transistor in verzadiging sturen.

[Munchkin]

Op zaterdag 09 februari 2002 15:52 schreef moefit het volgende:

[..]

Hoe wil je dan een open collector uitgang van een IC aansluiten, dat is echt op de manier zoals ik dat getekend heb. En ik pretendeer absoluut niet alle digitale schakelingen te kennen, maar op andere manier is dat gewoon niet mogelijk.

Ik heb ook niet gezegd dat je de collector open moet laten (wat bedoel je daar eigenlijk precies mee, ik niet snap )
hoe ik de boel zou aansluiten is +12V -> led -> collector -- emittor -> weerstand -> ground. En op de basis gewoon wat er stond: hd+ -> weerstand -> basis. Op deze manier wordt de spanning op de basis niet automatisch naar de 0,7V gedrukt en kun je met de weerstand op de basis de stroom regelen. Dat is gewoon een standaard manier van een stroombron maken.

edit:
ik ben er vanuit gegaan dat je met de tor de stroom wil regelen en niet met de weerstand, op die manier heb je een groter regelbereik als je op de plaats van de weerstand in de basis een potmeter zet. Je kunt ook wel regelen met een potmeter ipv weerstand in de stroom lus, maar dan heb je een potmeter nodig die meer kan dissiperen en dus duurder is. (Ons zeeuwen bin zuunig )
Wil je niets regelen dan werkt dat schema hierboven ook wel. Maar ik blijf de oplossing met een emittorweerstand beter vinden...

[insan1ty]

neuj ik hoef nix te regelen
tis maar een simpel f*kkin hdd ledje
desnoods kan ik m ook zo aansluiten:

code:

O----------|==|----|L|
12v    R1     |E|
O------------------|D|

dus nie zo aggressief allemaal he

[Munchkin]

Op zaterdag 09 februari 2002 21:45 schreef insan1ty het volgende:
neuj ik hoef nix te regelen
tis maar een simpel f*kkin hdd ledje
desnoods kan ik m ook zo aansluiten:

code:

O----------|==|----|L|
12v    R1     |E|
O------------------|D|

dus nie zo aggressief allemaal he

Aggressief zijn was zeker niet de bedoeling. Maar ff over dat schema hierboven: als je het ledje zo aansluit dan blijft 'ie continue branden, dat was toch niet de bedoeling?

[moefit]

Op zaterdag 09 februari 2002 18:43 schreef Prince_of_Darkness het volgende:

[..]

Ik heb ook niet gezegd dat je de collector open moet laten (wat bedoel je daar eigenlijk precies mee, ik niet snap )
...

Ik bedoel dus een bepaald type uitgang zoals vaak gebruikt wordt in IC's: een 'open-collector' uitgang.

Hier is dus een transistor geschakeld zoals in mijn schema, waarbij de collector aangesloten is op een van de pennen van het IC. Op deze uitgang kun je dus iets annsluiten wat naar massa geschakeld wordt (of een weerstand naar de +) om er een TTL of CMOS signaal van te maken.

[stekkel]

Lange discussie wordt dit. Ben blij dat ik ook nog medestanders heb.

Nog een keer het voordeel van een emiter weerstand:

Je legt de stroom vast. De stroom is nu onafhankelijk van de spanningsval over de LED (mits voldoende spanning, maar bij 12V is dat zeker zo).

Het is nu zelfs mogelijk om 2 blauwe leds in serie aan te sluiten zonder dat je de emiter weerstand hoeft te veranderen. De stroom blijft immeers gelijk want je hebt een stroombron gebouwd. Wanneer je de basisspanning verder omlaag trekt door een spanningsdeler dan is het zelfs mogelijk om 3 blauwe leds in serie aan te sluiten.

Daarom is een stroombron bij deze toepassing beter dan die andere schakeling. De toepassing is hier niet digitaal schakelen maar een Led in te stellen op een zekere stroom.

[stekkel]

Op zaterdag 09 februari 2002 16:14 schreef Sinclair het volgende:

[..]

Het plaatje wat hier beschreven is werkt wel maar kan fouten geven in de berekening van de weerstand...
De emitterspanning is altijd 0.6v lager dan de basis en stel dat je moederbord (is ook zo) maar 5 volt geeft hou je maar 4.4 volt over aan de emitter om vervolgens via een weerstand het ledje aan te sturen.

Het verhaal hierboven over de open collectoren en dat laatste schema ( http://www.endoria.net/upload/?bekijk=1013178369 ) is wel correct om dit op te vangen. Daarnaast zal dus geen tot amper vermogen in de transistor opgebouwd worden omdat de C-E spanning dan wel laag is.

Het verhaal van stekkel is enigzins juist maar dan wel voor klasse-a versterking waarbij een emitterweerstand de russtroom bepaalt. Met het aansturen van een Led wil je de transistor in verzadiging sturen.

Sorry, maar ik wil juist niet een led aansturen met een transistor in verzadiging. Ik wil een stroom instellen die door de LED gaat lopen.

Ik ben het er mee eens dat je bij digitaal schakelen met transistoren in verzadiging schakeld vanwege de geringe dissipatie, maar dat is hier niet aan de orde.

jou referentie naar klasse-a versterking heeft hier weinig mee te maken behalve dan dat je de eindtrap op een zekere stroom insteld en dat doe je met een stroombron. En inderdaad dat gebruik ik ook om de LED in te stellen.

[stekkel]

Op zaterdag 09 februari 2002 18:43 schreef Prince_of_Darkness het volgende:

[..]

Ik heb ook niet gezegd dat je de collector open moet laten (wat bedoel je daar eigenlijk precies mee, ik niet snap )
hoe ik de boel zou aansluiten is +12V -> led -> collector -- emittor -> weerstand -> ground. En op de basis gewoon wat er stond: hd+ -> weerstand -> basis. Op deze manier wordt de spanning op de basis niet automatisch naar de 0,7V gedrukt en kun je met de weerstand op de basis de stroom regelen. Dat is gewoon een standaard manier van een stroombron maken.

Je regelt de stroom niet met een basisweerstand. Probleem van een transistor is dat er ontzettend veel spreiding in de versterkingsfactor is. Daarom gebruik je terugkoppeling en in dit geval is dat de emittorweerstand. Je regelt de stroom dus met de emittorweerstand.

Wanneer je de basisspanning gaat manipuleren met een spanningsdeler dan regel je de stroom door VB aan te passen.

Waarom is regeling met een basisweerstand niet goed:
binnen een type transistor kan het zo zijn dat je een transistor met een versterkingsfactor van 100 hebt en een ander van het zelfde type met een versterkingsfactor van 200. Dit zijn de toleranties die voorkomen.
Wanneer jij nu de stroom met een weertsand in de basis probeerd te regelen dan zal er bij een collectorstroom van 10 ma er bij Transistor 1 (T1) een basisstroom (IB) gaan lopen van 0.1ma en bij T2 een IB van 0.05mA. Stel je wilt 2 V over de weerstand in de basis laten vallen dan zie je dat dat niet te doen is omdat je de versterkingsfactor niet weet (te grote tolerantie).
De weerstand in de basis moet dus gewoon weg.

[Munchkin]

Je hebt helemaal gelijk je regelt de stroom door de tor met de spanning over de basis-emittor. (Ice ~ e^(qVbe/kT). Weerstand op basis is inderdaad niet nodig. Foutje...
Met de emittor weerstand stel je de ruststroom in, zodat je binnen een bepaald bereik het inputsignaal kunt schakelen / versterken. En hier heb je aan de ruststroom voldoende (geen stroom versterking van inkomend signaal nodig, tor werkt min of meer als schakelaar).

Moest even nadenken (ik gooide ff wat dingen door elkaar). Het is al weer 6,5 jaar geleden dat ik tentamen in het vak over transistoren deed.

edit:

terugkoppeling? misschien heb ik dat gemist, maar waar zit de terugkoppeling. Dus waar loopt de verbinding van de uitgang terug naar de ingang van het versterkercitcuit?!
Ik heb dat hier nog niet in een plaatje gezien.
Maar waarom zou je uberhaupt terugkoppeling willen? Het enige wat nodig is is een constante stroom. Terugkoppeling gebruik je om een versterker stabieler te laten reageren op wisselende ingangsspanningen. Maar in dit geval staat er een bloksignaal op de ingang, en is het voldoende om de tor als schakelaar te laten werken.

[insan1ty]

[fluit]
okeeee ik snap het nu echt niet meer... te hoog gegrepen waarschijnlijk...

[stekkel]

Op zondag 10 februari 2002 23:05 schreef Prince_of_Darkness het volgende:

edit:

terugkoppeling? misschien heb ik dat gemist, maar waar zit de terugkoppeling. Dus waar loopt de verbinding van de uitgang terug naar de ingang van het versterkercitcuit?!
Ik heb dat hier nog niet in een plaatje gezien.
Maar waarom zou je uberhaupt terugkoppeling willen? Het enige wat nodig is is een constante stroom. Terugkoppeling gebruik je om een versterker stabieler te laten reageren op wisselende ingangsspanningen. Maar in dit geval staat er een bloksignaal op de ingang, en is het voldoende om de tor als schakelaar te laten werken.

De terugkoppeling is de emittorweerstand. Ik zal het ook nog uitleggen

Stel de basisspanning wordt groter -> VBE wordt groter -> grotere IC -> grotere spanningsval over de emittorweerstand -> VBE wordt weer kleiner -> IC wordt kleiner.

Dat is dus de terugkoppeling. Dit heet locale terugkoppeling.

Wanneer je deze werking niet zou hebben dan zou Ic wel erg afhankelijk worden van variaties in Vb en de temperatuur.

[Munchkin]

Op maandag 11 februari 2002 10:07 schreef stekkel het volgende:

[..]
Stel de basisspanning wordt groter -> VBE wordt groter -> grotere IC -> grotere spanningsval over de emittorweerstand -> VBE wordt weer kleiner -> IC wordt kleiner.

Dat is dus de terugkoppeling. Dit heet locale terugkoppeling.

Ah, dus dat noem jij terugkoppeling, onder die term heb ik dat effect niet gehad (of ik lag te slapen toen ze dat vertelde, kan ook). Ik noem dat een zelfregulerend effect.
Maar ik begrijp nu wat je bedoelt.

[stekkel]

ik heb ff een nieuw schema gemaakt wat gebruikt maakt van de spanning die over je hdd-led staat. Deze zorgt voor een lagere referantiespanning op UB zodat er meer spanningsruimte is om nog meer led's in serie aan te sluiten tussen de collector en de 12V.