vraag over callibratie

[john7119]

hoi allemaal,

ik heb voor het eerst mijn fotobestanden als RAW bestanden bewerkt en ik wil ze nu exporteren naar JPG om ze naar een fotocentrale te sturen om ze te laten afdrukken. Maar ik bedenk mij dat mijn laptopscherm niet gecallibreerd is.

Nu vraag ik mij af: is dit aan te raden eerst te doen, en dan alle correcties nogmaals na te gaan met gecallibreerd scherm? Of is het overdreven om de monitor te callibereren?

Voorheen stuurde ik altijd de JPG bestanden van de camera op naar de centrale en maakte ik mij hier niet druk over. Maar omdat ik nu zelf o.a. witbalans en belichting zelf corrigeer, bedenk ik mij dat dit misschien niet logisch is om op een on-gecallibreerd scherm te doen.

[Boudewijn]

Dit ligt natuurlijk ook aan de kwaliteit van (de kalibratie van) je scherm. Ik zou persoon nu niet honderden foto's corrigeren op een scherm waarvan je inet weet wat het doet, en dan af laten drukken.
Wellicht eerst een subset doen en dan kijken of de foto op het scherm genoeg lijkt op je afdruk?

Ik heb ook geen gecalibreerde schermen hier, maar gebruikte vaak een macbook pro. Die heeft een beduidend betere kleurbalans dan het TN-scherm van mijn desktop.

[koraks]

Het hangt er vooral vanaf hoe kritisch je bent m.b.t. kleurweergave. Voor de een is het prima zolang de foto tot uitdrukking brengt wat hij/zij voor ogen had. Voor de ander is het pas goed als de print vrijwel exact hetzelfde is als het origineel op het scherm. In het laatste geval ontkom je uiteraard niet aan calibratie.

Overigens is schermcalibratie allesbehalve zaligmakend. Ik heb hier twee (eenvoudige) monitoren op mijn bureau staan op dezelfde machine. Beide worden regelmatig gecalibreerd met een i1Pro. Als je een explorer scherm over beide schermen heen zet, is het wit op de ene monitor veel geler dan op de andere. Yep, beide gecalibreerd. Ra-ra politiepet. Geeft een beetje aan hoeveel je ervan kunt verwachten.

Overigens zijn twee zaken in dit geval potentieel (veel) belangrijker dan schermcalibratie:

1: Als je jpegs laat afdrukken, zorg dat je ze naar srgb converteert. Vrijwel alle afdrukcentrales nemen aan dat ze srgb gevoerd krijgen. De uitzondering is als je centrale heel specifieke informatie verschaft over hoe ze met kleurprofielen omgaan. Mogelijk (in veel gevallen) leveren ze zelf ook een kleurprofiel aan ter download.

2: Vooral als je toch besluit te gaan calibreren, bedenk dat dat maar één deel van het verhaal is. Je hebt dan afgedekt dat je scherm in principe laat zien wat er in de beelddata is gecodeerd. Een ander deel is hoe de printproces dat interpreteert. Als je daar ook rekening mee wilt houden, download dan het juiste kleurprofiel van je afdrukcentrale en gebruik 'sort proofing' om te zien hoe jouw bestand (ongeveer) uit de printer gaat rollen. Je kunt vooral verschillen verwachten bij heel felle/verzadigde primaire kleuren; meer neutrale beelden blijven vaak redelijk hetzelfde.

Bedenk tot slot dat de kleurruimte van een afdruk per definitie maar een fractie is van wat een beeldscherm kan laten zien. Dus als het gaat om verzadigde tinten, dan komen ze toch anders op papier. Maar de meeste mensen hebben dat niet in de gaten en/of ze vinden het niet erg (en dat is het ook niet - tenzij je het wel verwacht; dan kom je van een koude kermis thuis).

Je hebt het over een fotocentrale; ik neem aan dat je foto's naar iets van de Hema, Kruidvat, CeWe enz. gaan? D.w.z. je afdrukken zijn chromogeen op 'fotopapier' (RA4, zoals vrijwel alle kleurenprints in de jaren 1980-2000)? De kleurruimte van dat papier/proces is redelijk groot, zeker in vergelijking met hoogvolume/low-quality inkjet. High-end inkjet is een ander verhaal.

Om een lang verhaal kort te maken - de vraag is vooral wat je verwacht qua afdruk. Da's allicht lastig te benoemen. Dus ik sluit me aan bij @Boudewijn hierboven: druk even een setje testfoto's af en kijk of je tevreden bent. Zo ja, dan gaat het blijkbaar goed en zou ik me er verder niet te druk over maken en lekker de hele bups erheen sturen.

Pakweg 20jr geleden stuurde ik nog wel eens foto's naar de Hema voor prints. Eerlijkgezegd ging dat altijd prima. Veel scans van dias en digitale beelden; ging als srgb jpeg naar de Hema (dus Fuji Steenbergen); nooit problemen mee gehad.

[john7119]

Hoi, vriendelijk bedankt voor de uitgebreide reacties en de grote hoeveelheid informatie!

Ik stuur mijn foto's altijd naar profotonet, waar ik heel tevreden over ben. Voorheen dus JPGs uit mijn Olympus E-PM2 camera, maar dit keer bedacht ik mij, omdat ik ook altijd een RAW bestand naast de JPG schiet, dat ik ook zelf eens met de RAW bestanden kan ontwikkelen, omdat ik begrijp dat een aantal mensen dit prefereert omdat je dan meer controle hebt op zaken als witbalans e.d.

Ik ben slechts beginner en gebruik nu Rawtherapee omdat ik Linux gebruik en de voorkeur geef aan open-source software. Ik weet er nog weinig van, maar ik kan wel op dit ongecallibreerde scherm (laptopscherm van een Lenovo Thinkpad E14) de afbeelding dusdanig bewerken dat ik hem er prettiger vind uitzien dan de door de camera gemaakte JPG - die ik trouwens ook zeker acceptabel vind, ookal staat de camera op auto witbalans en laat ik de belichting ook vaak automatisch bepalen - de toetsjes en interface van deze camera zijn dusdanig klein voor mijn grote handen dat volledig handmatige bediening onhandig is voor mij- slechts incidenteel schiet ik op volledig handmatige instellingen, maar dan nog gebruik ik wel autofocus.

Voorheen maakte ik altijd fotoboeken bij Profotonet, waar ik erg tevreden over ben, maar om de kosten wat te drukken en omdat ik opzie tegen het digitaal samenstellen van dit boek overweeg ik nu 10x15 cm afrukken bij dezelfde centrale te bestellen en ze zelf in een fotoalbum te plakken.

Ik zit wat met het dillema dat ik enerzijds geboeid ben door techniek, maar anderzijds zie ik ook de keerzijde van langdurig achter een beeldscherm zitten. Nu met de donkere dagen vind ik het wel ontspannend om 's avonds even wat foto's te corrigeren, maar ik heb niet altijd het geduld om daarna ook nog een selectie te maken en deze in te delen met album-maak-software. Eigenlijk vind ik het fotograferen zelf het leukst.

Door mijn beperkte kennis van de technische zijde van digitale fotografie is er dus wat twijfel of het allemaal wel goed gaat. Ik vind jullie idee om wat proefafdrukken te laten maken heel goed, dat ga ik eerst doen. Ik exporteer dan wat foto's met verschillende instellingen ter vergelijk en ik bestel dan ook de door de camera geproduceerde JPG ter vergelijk.

Als er dan nog twijfel of onduidelijkheid is kan ik altijd nog besluiten tot callibratie over te gaan. Ik zal ook rekening met srgb houden: het output profile staat standaard op "RTv4_sRGB". Zou dit afdoende zijn voor mijn situatie (afdrukken op fotopapier 10x15)? Ik lees in de handleiding van mijn editor:

"Wide-gamut output profiles such as RTv4_Large are generally used if you export to a 16-bit or higher bit-depth format for further editing in another application. If you will be sending your image for printing, a wide-gamut output profile is also recommended, since some printers may have wide gamuts (at least in certain colors).

You should have a wide-gamut monitor if you want to work with wide-gamut profiles, otherwise you're flying in the dark."

(bron: https://rawpedia.rawtherapee.com/Color_Management)

Als ik het goed begrijp, heeft het geen zin om voor een hogere bitdiepte (dan de standaard 8 bit) en een ander output profiel zoals RTv4_Large te gaan, zolang je niet een beeldscherm hebt dat geschikt is om hier mee te werken, wat denk ik in mijn geval het geval is (mijn laptopscherm is denk ik niet een wide-gamut monitor).

[ Voor 26% gewijzigd door john7119 op 28-11-2025 13:18 ]

[koraks]

Als je als jpeg exporteert, is het sowieso 8 bit. Je RAW files zijn wel 16 bit en de non-destructieve bewerkingen die je erin uitvoert, gebeuren ook in die ruimte. Zodra je exporteert naar jpeg wordt de beeldinformatie 'platgedrukt' naar 8 bit, wat voor afdrukdoeleinden vrijwel altijd prima is.

Gebruik als kleurprofiel inderdaad een srgb variant. Er zijn er vele en ik durf je niet te zeggen of er nog significant verschil is. Ik vermoed dat het RTv4 srgb profiel dat je tot nu toe gebruikt, prima is.

Mocht je iets met 'soft proofing' willen zoals ik eerder beschreef, dan kun je hier de profielen van Profotonet vinden: https://support.profotone...fielen-voor-fotoafdrukken
Echter, gezien je opmerkingen m.b.t. technisch kennisniveau zou ik aanraden het voor nu niet ingewikkelder te maken dan nodig is. "Never change a winning team" - als het nu goed werkt (wat je met een setje testafdrukken kunt verifiëren), zou ik gewoon blijven doen wat je doet. Ook calibratie van je laptopbeeldscherm is wat mij betreft optioneel.

M.b.t. kleurruimte van je beeldscherm: als het gaat om bewerken van foto's voor een uiteindelijke afdruk, dan zal een gemiddelde moderne laptop al een grotere kleurruimte laten zien dan wat op papier mogelijk is. Dus of je laptopscherm een 'wide gamut' scherm is of niet, is eigenlijk al niet zo heel relevant. En ik zou me er sowieso niet te druk over maken.

Je stelt dat je het fotograferen op zich het interessantst aan het proces vindt - dat vind ik een prima uitgangspunt en ik zou er ook zeker aan vasthouden. Laat je niet gekmaken met allerlei technisch geneuzel. Maak voor het beeld dat jij voor ogen hebt, en mocht je daarbij tegen technische onvolkomenheden aanlopen, ga dan op zoek naar oorzaken en oplossingen. Maar ik zou ervoor waken om mogelijke problemen preventief op te gaan lossen. Dat kan, maar het levert een dagtaak op en je foto's worden er qua compositie, zeggingskracht enz. echt niet per se beter op.

[john7119]

@koraks dank weer voor je uitgebreide reactie! Duidelijk verhaal. Ik heb inmiddels 6 test printjes besteld - met diverse instellingen - om naast elkaar te houden en te vergelijken.

[Wippie1234]

Bedenk ook dat printers over het algemeen een andere kleurruimte hebben dan het formaat van de afbeelding. Met een printprofiel wordt bepaald hoe die kleurruimte ingevuld wordt. Ook bijvoorbeeld printsnelheid, directionaliteit en droogtemperatuur kunnen hierin opgesloten zitten.

[ Voor 9% gewijzigd door Wippie1234 op 30-11-2025 19:00 ]

[koraks]

Wippie1234 schreef op zondag 30 november 2025 @ 18:59:
Ook bijvoorbeeld printsnelheid, directionaliteit en droogtemperatuur kunnen hierin opgesloten zitten.

In een ICC profiel? Dat wist ik niet; weet je zeker dat het zo is? Ik meende dat dat alleen betrekking heeft op mapping van een generieke/theoretische kleurruimte naar de specifieke kleurparameters van het output-apparaat. In de printerdriver kunnen ook 'profielen' worden gemaakt die het soort parameters die jij noemt beïnvloeden, en waarin evt. ook naar een ICC profiel verwezen kan worden voor de kleurinterpretatie. Maar dat is toch weer iets anders.

[honey]

Ik heb veel ervaring met dit onderwerp.

Nu vraag ik mij af: is dit aan te raden eerst te doen, en dan alle correcties nogmaals na te gaan met gecallibreerd scherm? Of is het overdreven om de monitor te callibereren?

Zonder een goed gekalibreerd scherm kun je niet vertrouwen op het beeld. Je kunt wel naar je scopes kijken en bijv. witbalans instellen op basis van metingen, maar ideaal is het niet. Nu is het probleem dat veel schermen niet goed te kalibreren zijn, maar je komt wel aardig in de buurt door het te doen.

Je kunt ook vertrouwen op automatische correcties, maar het nadeel is dat het vaak ook gewenste kleurzwemen kan verwijderen. Een mooie zonsondergang wordt een saai verhaal.

Mijn advies: als je geen goed scherm hebt met een redelijke kalibratie, fotografeer dan gewoon in jpg format en vergeet RAW. Je dient wat zorgvuldiger te zijn met de instellingen in de camera, wat je fotografie en kennis mogelijk ook ten gunste komt. (Don’t fix it in post).