Zijn wij mensen tegenwoordig te goed gelovig geworden?

[Dyckie]

Zijn wij mensen tegenwoordig te goed gelovig geworden?

Niet omdat de maatschappij zogezegd “faalt”, maar omdat individuen steeds impulsiever zijn geworden. Iedereen wilt alles snel, direct en zonder nadenken. Het resultaat? We slikken alles wat ons wordt voorgeschoteld: nieuws zonder bron, meningen zonder feiten, beloftes zonder inhoud. En dit komt volgens mij door alle berichten die mensen online delen op alle platformen zoals sociale media want daar is geen controle op. Vroeger had je enkel kranten en het nieuws op TV wat duidelijk was voor iedereen en ook geloofwaardig is.

Het probleem ligt niet in de buitenwereld, maar in ons eigen gedrag. Impulsiviteit heeft de plaats ingenomen van gezond verstand. We klikken, liken en delen sneller dan we nadenken. In plaats van te twijfelen of kritisch te kijken, geven we toe aan de drang om onmiddellijk te reageren.

De waarheid is dat goedgelovigheid geen maatschappelijk complot is, maar een persoonlijk tekort. Het is makkelijker om anderen de schuld te geven dan om onszelf te confronteren met ons gebrek aan zelfbeheersing en kritische blik.

Zolang mensen impulsiever blijven handelen, zullen leugens blijven verspreiden en manipulatie altijd zijn publiek vinden.

Dit zie je ook als je gisteren de krant gelezen hebt en heb gezien dat Belgen het eerste halfjaar van dit jaar al 15 miljoen kwijt zijn door beleggingsfraude. Dit komt ook omdat tegenwoordig de mensen deze oplichters die deze oplichtingspraktijken doen gewoon geloven met hun mooie verhaaltjes om rap geld te verdienen.

Bericht wat ik bedoel van gisteren en weet het dat het over België gaat maar kan overal voorkomen. ( Belgen in half jaar 15 miljoen euro kwijt door beleggingsfraude, en dat noopt tot grote campagne

https://www.hln.be/binnen...-grote-campagne~a94ce6c9/ )

Misschien moeten scholen hier al mee beginnen om kinderen te leren wat waar kan zijn en niet waar kan zijn want waar gaat het anders in de toekomst nog naartoe. Nog meer mensen die opgelicht worden door dat mensen niet meer logisch nadenken en alles gaan geloven wat ze beloven.

[F_J_K]

Is dat ooit anders geweest? Enige verschil is dat het vroegah moeilijker was om breder dan het eigen dorp te beweren dat de lokale vroedvrouw een heks is. Tegenwoordig heb je voor een paar cent een bot-farm die het gewenste microtargetted fake news verspreid via tiktok. Vroeger moest je langs de deuren (of een religie starten ) om op te lichten, nu is er phishing as a service.

Ik denk dat vooral het 'aanbod' veel erger is.

[Dido]

Dyckie schreef op zaterdag 4 oktober 2025 @ 13:23:
Zijn wij mensen tegenwoordig te goed gelovig geworden?

Mensen zijn altijd al te goedgelovig geweest.
Kijk maar naar (het onstaan van) religies.

De waarheid is dat goedgelovigheid geen maatschappelijk complot is, maar een persoonlijk tekort.

Het is een menselijk tekort, ben ik bang.
En al zo lang er mensen zijn, zijn er mensen die daarvan profiteren.

Zoek voor de aardigheid Heer Olivier maar eens op. Die maakte heel handig gebruik van hebzucht en goedgelovigheid en slaagde er zelfs in om niet-bestaande diamantmijnen aan de BElgische overheid te verkopen.

Zolang mensen impulsiever blijven handelen, zullen leugens blijven verspreiden en manipulatie altijd zijn publiek vinden.

Klopt, maar dat is dus niets nieuws.

Dit zie je ook als je gisteren de krant gelezen hebt en heb gezien dat Belgen het eerste halfjaar van dit jaar al 15 miljoen kwijt zijn door beleggingsfraude. Dit komt ook omdat tegenwoordig de mensen deze oplichters die deze oplichtingspraktijken doen gewoon geloven met hun mooie verhaaltjes om rap geld te verdienen.

Bij de aandelenlease-affaire (2001) en de woekerpolisaffaire ging het om veel grotere bedragen, en daar waren de verantwoordelijken goed aangeschreven financiële instellingen.

Niets nieuws onder de zon, dus. Natuurlijk zag je 30 jaar geleden niet zo snel dat mensen en masse werden opgelicht door ze gouden bergen aan bitcoins te beloven, maar ook voordat er bitcoins waren was beleggingszwendel helaas een normaal fenomeen.

Misschien moeten scholen hier al mee beginnen om kinderen te leren wat waar kan zijn en niet waar kan zijn want waar gaat het anders in de toekomst nog naartoe.

Het kan zeker geen kwaad om op scholen aandacht te besteden aan kritisch denken en op waarde schatten van nieuws- en informatiebronnen, dat ben ik met je eens.
Wat ik niet met je eens ben is dat het een nieuw fenomeen betreft, of dat het "opeens" veel erger is geworden.

Nog meer mensen die opgelicht worden door dat mensen niet meer logisch nadenken en alles gaan geloven wat ze beloven.

Ja, de wereldbevolking neemt toe, dus komen er meer potentiële oplichtingsslachtoffers bij.

Vroeger moest je je grootouders waarschuwen om geen waardeloze, maar peperdure encyclopedieën van deur-tot-deurverkopers te kopen, of peperdure electrische dekens van die hele aardige verkoper op dat goedkope busreisje naar Keulen.
Tegenwoordig moet je ze waarschuwen voor oplichters die Whatsapberichten sturen of emails met phishing-links.

Hoe het oplichten gebeurt verandert, maar dat het gebeurt is van alle tijden.

Meer dan 3500 jaar geleden waren er al louche figuren die een slaatje sloegen uit de goedgelovigheid van anderen, zoals de kleitabletten aangeven die gericht zijn aan de nog steeds infame Ea-nāṣir die niet de kwaliteit koper leverde die hij had beloofd en waar de klant voor betaalde.

[dion_b]

Misschien moeten scholen hier al mee beginnen om kinderen te leren wat waar kan zijn en niet waar kan zijn want waar gaat het anders in de toekomst nog naartoe.

Dat doen scholen sinds jaar en dag, en dat zijn - naast lessen over maatschappijleer e.d. - de lessen waar flink deel van de klas door heeft dat dit niet meetelt voor examens en daarom werkelijk overal aandacht voor heeft behalve het materiaal. Fast forward 50 jaar en dat zijn exact de bejaarden die trappen in de babbeltruuks...

[grasmanek94]

Nouja mensen, denk ik, gaan vooral uit van het goede, want dat is in de lange termijn de bevorderende strategie om samen te kunnen werken en iets samen te bereiken.

Een beetje extra oplettendheid is natuurlijk niks mis mee, en zelfs goed, maar ik denk niet dat de mensen zelf zijn veranderd, alleen de wereld en communicatiemiddelen eromheen.

Plus, als men zelf op onderzoek uit moet gaan, niet iedereen snap academische taal. Ja AI samenvatting kan, maar hoe kan Jan Modaal en Pietje Puk dan AI bias eruit halen en verifiëren of de samenvatting klopt?

En zelfs de onderzoeken vinden (als ze bestaan) is lastig merk ik, en als ze al gevonden worden, dan een paywall..

Hierna komt er een schepje bovenop, dat onderzoeken zelf biased kunnen zijn en meerdere onderzoeken elkaar kunnen tegenspreken.

Dus ja, gewoon van het goede uitgaan, makkelijkste strategie.

[ Voor 44% gewijzigd door grasmanek94 op 06-10-2025 10:58 ]

[ehtweak]

grasmanek94 schreef op maandag 6 oktober 2025 @ 10:55:
Dus ja, gewoon van het goede uitgaan, makkelijkste strategie.

Heerlijk zo'n uitspraak. Zullen de (cyber)crimineeltjes blij mee zijn! Geeft ze weer hoop op een goed verdienmodel...

[grasmanek94]

ehtweak schreef op maandag 6 oktober 2025 @ 11:02:
[...]

Heerlijk zo'n uitspraak. Zullen de (cyber)crimineeltjes blij mee zijn! Geeft ze weer hoop op een goed verdienmodel...

Ja tuurlijk zijn ze daar blij mee en IS dat ook het verdienmodel. Als er een oplossing bestaat, is deze mij in ieder geval niet bekend (nja even zonder lullige opmerkingen zoals heel de mensheid uitroeien en dat het dan opgelost is)

[Outerspace]

Dit past beter in AWM.

[FunkyTrip]

Mensen zijn wellicht niet zozeer goedgelovig als dat ze graag bevestigd worden in hun mening. Dus als dat gebeurt, dan is het goed. Ziejewel? Ikhebgelijk.
En het internet voorziet in letterlijk alle meningen die je kunt hebben. Er zijn altijd filmpjes, artikelen, entiteiten, groepen, individuen en chatbots te vinden die het met jouw mening eens zijn. En dan hoef je niet nog eens op zoek te gaan naar iets of iemand die een andere mening is toegedaan, want niets voelt zo vervelend om iets te lezen dat tegen je eigen overtuiging in gaat. En anno 2025 gaat mening boven feiten. Jouw realiteit is wat jij vindt dat jouw realiteit is. En als als je dan tegen grenzen van die zelf verkozen realiteit aan botst omdat het nogal ver af staat van de echte realiteit, dan kies je gewoon een afslag en begin je opnieuw.

[ari3]

Dido schreef op zaterdag 4 oktober 2025 @ 14:45:
Mensen zijn altijd al te goedgelovig geweest.
Kijk maar naar (het onstaan van) religies.

We moeten niet onderschatten hoezeer religie mensen voorbereid om de rest van hun leven goedgelovig te zijn. Als je kinderen vanaf jonge leeftijd indoctrineert dat iemand letterlijk water in wijn kan veranderen, dat een vermeende profeet op een gevleugeld paard naar de hemel vloog en dat bidden echt iets veranderd in de wereld, dan zeg je eigenlijk dat alles onder invloed van bovennatuurlijk interventie (ofwel magie) staat. Als dát de waarheid is, dan worden onwaarschijnlijke claims ineens plausibel en kunnen mensen daar dus ook van overtuigd raken. De lijn tussen het aanhangen van een complottheorie en het aanhangen van een religie is flinterdun.

Om deze reden moet artikel 23 uit de grondwet gehaald worden zodat we als samenleving weerstand kunnen bieden aan ouders die hun kinderen religieus indoctrineren. Uiteindelijk is de samenleving gebaat bij zoveel mogelijk mensen die goed onderlegd zijn in het kwalificeren en kwantificeren van waarschijnlijkheden. Daarom geen religieus onderwijs, maar onderwijs waar wetenschap en filosofie (kritisch redeneren) voorop staan.

[pagani]

Er is sinds 2008 een dalende trend zichtbaar in onderwijskwaliteit, met name in leesvaardigheid, een groeiende kloof tussen leerlingen van hoog- en laagopgeleide ouders en aanzienlijke verschillen in schoolkwaliteit. Dat speelt (naast goedgelovigheid door religie e.d.) zeker ook een rol. Vergis je niet, de 15-jarige leerling uit zeg 2010 is nu 30, een aardig deel van de werkende populatie (en jonge gezinnen) heeft al "last gehad" van die achteruitgang. En de Coronaperiode heeft het onderwijs ook geen goed gedaan.

Daarnaast is iets wat ook meespeelt (en van alle tijden is) dat hoe beter mensen het hebben hoe kritischer ze worden, er moet iets te klagen zijn. Het welvaartsniveau in Nederland is momenteel ongekend in de geschiedenis (als je naar het totaalplaatje kijkt, gezondheid, onderwijs, cultuur, sport, koopkracht, gewoon alles) maar ik hoor meermaals per week "het kabinet heeft het land kapot gemaakt" of "het ligt aan de migratie". Dat we een huizentekort hebben is daar bijvoorbeeld ook onderdeel van, want een huis bezitten is niet iets wat vroeger vanzelfsprekend was. Sterker nog, in 1960 woonden er per 100 woningen (ongeacht koop/huur) nog 110 huishoudens in die woningen. Dat is al jaren stabiel rond de 100 huishoudens per 100 woningen nu.

Last but not least, populisme. Of het nou de leiders zijn van landen of politieke partijen of influencers, als een leider onwaarheden roept en (een groot deel van) het volk accepteert dat als nieuwe waarheid, dan is het einde zoek.

[ Voor 8% gewijzigd door pagani op 06-10-2025 15:12 ]

[DjoeC]

Vroeger kenden we zuilen zoals seculair, niet seculair, links, rechts, protestants, katholiek, etc. Nu kennen we bubbles waar er nog veel meer van zijn dan zuilen.

Mensen geloven hun bronnen maar vragen zich niet af of het gepresenteerde wel klopt of zelfs maar kan kloppen. Meningen zonder feiten ontstaan door "napraten" van je bubbel. "Snel" is onderdeel van een maatschappij die 7x24 verbonden is. Geen rust en ook steeds vaker nauwelijks contact in je eigen omgeving maar alleen maar bezig zijn in je bubble.

Mensen zijn makkelijk te manipuleren, ongeacht hoe goed ouders, omgeving of scholen al sinds mensen heugenis proberen hun kinderen op het - in hun perceptie - juiste pad te brengen.

@ari3 Tja, religie is in het verleden en het heden vaak een reden geweest om oorlogen in te gaan of om mensen "klein" te houden. Maar dat heeft te maken met de uitvoering en niet met de religie zelf. Overigens, ook seculieren kunnen er iets van..... En vergeet de invloed van (al dan niet persoonlijke) economische omstandigheden. De have-not's vs de have's.

Kunnen we het tij keren? Nee. Ook dit is een fase in een geschiedenis die we moeten doormaken. Het loopt goed af of misschien helemaal verkeerd. Gezien het momentum is er niets te bedenken dat er op wereldschaal zomaar verandering gaat komen. Maar op kleine schaal kan ieder individu een bijdrage gaan leveren aan een betere omgeving, en meer inhoud aan zijn of haar eigen houding en gedrag.

[DjoeC]

pagani schreef op maandag 6 oktober 2025 @ 15:10:
Er is sinds 2008 een dalende trend zichtbaar in onderwijskwaliteit, met name in leesvaardigheid, een groeiende kloof tussen leerlingen van hoog- en laagopgeleide ouders en aanzienlijke verschillen in schoolkwaliteit.

Waarom kijken we alleen maar naar onderwijskwaliteit alsof het de scholen zijn die verantwoordelijk zijn voor het "met gezond verstand" laten opgroeien tot volwassenheid van kinderen? Ik kijk naar de ouders die tegenwoordig met de baby gaan wandelen terwijl ze op hun smartfone zitten. Of die naar de Mac gaan en de kinderen de ballenbak insturen terwijl ze hun eigen ding doen. Waar is het samendoen gebleven? Waarom kafferen ouders het onderwijzend personeel uit want "mijn kind dooet zoiets niet"?

Je hebt gelijk. Het onderwijs is niet meer hetzelfde niveau als toen ik er nog gebruik van maakte. Maar, de mensen in het onderwijs proberen binnen de grenzen die zij van alle kanten (ouders en overheid) krijgen opgelegd er nog het beste van te maken. Maar zonder medewerking van - vooral - ouders is het vechten tegen de bierkaai.

pagani schreef op maandag 6 oktober 2025 @ 15:10:
Last but not least, populisme. Of het nou de leiders zijn van landen of politieke partijen of influencers, als een leider onwaarheden roept en (een groot deel van) het volk accepteert dat als nieuwe waarheid, dan is het einde zoek.

Tja.... Het gaat om groepen of personen die tegenover elkaar staan. Wiens waarheid is DE waarheid? Niets is zwartwit. Vaak zijn er meer overeenkomsten dan verschillen maar om "zelf" op de voorgrond te komen worden verschillen uitvergroot. Dan komt dus het gezond nadenken en zelf een oordeel vormen - iets dat je van huis uit hoort mee te krijgen - weer boven drijven.

[ Voor 23% gewijzigd door DjoeC op 06-10-2025 16:50 ]

[RM-rf]

Toen de boekdrukkunst ontwikkeld werd, was deze grotere beschikbaarheid van informatie niet gelijk enkel 'positief'

Een van de eerste zeer succesvol verspreidde boeken was de Hexenhammer (Malleus maleficarum), een boek dat de 'kennis' verspreidde over hoe Heksen invloed hadden op de maatschappij en hoe men een heks kon herkennen en vervolgen...
Het gevolg was een golf van Heksen-golven die over Europa trok.

https://cosmosmagazine.co...nting-press-witch-trials/

De beschikbaarheid van informatie zelf is zeker een voorwaarde geweest voor de Verlichting, voor de ontwikkeling en verspreiding van de Wetenschap, maar door juist de rol die informatie ook als machtsmiddel speelt, zorgt dat er evenzeer ook juist dat bijgeloof verspreid kan worden, en zeker bepaalde machts-spelers (aan religieuze zijde) zelf alle voordeel erbij hebben om dit te doen, aangezien ze zelf heel goed doorhadden dat vrije informatie ook hun macht kan beschadigen.

Diezelfde tijd van heksenvervolging was ook de tijd van Godsdienstoorlogen, alswel een hoogoplopend wetenschappelijk conflict tussen de Kerk die wilde de Wetenschap kunnen controleren vanuit een dogmatisch zichtpunt, vooral gericht op het Copernicaanse Universums (terwijl bv Galileo Galilei en Johannes Kepler tot inzichten kwamen die de Religieuze Dogma's in frage stelden (vooral het idee of de aarde middelpunt van het Heelal was, en andere hemellichamen om de aarde als midelpunt om bewogen) en juist verspreiding door de Boekdrukkunst van nieuwe wetenschappelijke inzichten alswel een verandering ook van religieuze visies, en bv ook het functioneren van bv de toenmalige roomskatholieke kerk die evengoed een wereldse politieke speler was en extreem rijk .... Groepen/machtscentra die vrezen macht te verliezen, zullen juist ook desinformatie gebruiken om bv een informatie-revolutie die dreigt hun privileges aan te tasten, juist te bestrijden; de 'Alternatieve feiten' worden voroal interssant voor een groep die zijn ongelijk niet wil toegeven en zich wil ingraven in een behoudend conservatief sentiment, tegen vooruitgang en verandering).

Ikzelf houd niet van de stelling dat Religies _altijd_ de aanleiding tot oorlogen zijn (imho is het een van de 'mogelijke'redenen, maar valt het eerder terug op macht en invloedsferen)... maar er zijn natuurlijk bepaalde periodes waarin dat religieuze/ideologische erg sterk was en de beginfase voor de dertig-jarige oorlog (in Nederland valt dat onder de tachtig-jarige oorlog) is dat zeker zo en de uitvinding van de boekdrukkunst en een verandering rondom de beschikbaarheid van informatie en een steds grotere rol van een burgerlijke middenklasse tegenover oudere feodale machtsystemen, speelde dat heel sterk.

Mogelijk dat we ook nu in een soortgelijke geschiedkundige phase zitten, waarin ook 'oude' traditionele machtsbasissen gaan vallen, door het veranderen van de economie van een op productie gerichte geindustrialiseerde economie naar een op informatie gebaseerde kennis-economie.

[ Voor 23% gewijzigd door RM-rf op 07-10-2025 11:14 ]

[Fornoo]

ari3 schreef op maandag 6 oktober 2025 @ 14:35:
[...]

We moeten niet onderschatten hoezeer religie mensen voorbereid om de rest van hun leven goedgelovig te zijn. Als je kinderen vanaf jonge leeftijd indoctrineert dat iemand letterlijk water in wijn kan veranderen, dat een vermeende profeet op een gevleugeld paard naar de hemel vloog en dat bidden echt iets veranderd in de wereld, dan zeg je eigenlijk dat alles onder invloed van bovennatuurlijk interventie (ofwel magie) staat. Als dát de waarheid is, dan worden onwaarschijnlijke claims ineens plausibel en kunnen mensen daar dus ook van overtuigd raken. De lijn tussen het aanhangen van een complottheorie en het aanhangen van een religie is flinterdun.

Om deze reden moet artikel 23 uit de grondwet gehaald worden zodat we als samenleving weerstand kunnen bieden aan ouders die hun kinderen religieus indoctrineren. Uiteindelijk is de samenleving gebaat bij zoveel mogelijk mensen die goed onderlegd zijn in het kwalificeren en kwantificeren van waarschijnlijkheden. Daarom geen religieus onderwijs, maar onderwijs waar wetenschap en filosofie (kritisch redeneren) voorop staan.

Volgens mij is het fout om religie te schuld te geven van goedgelovigheid van de mens. De mens is een kuddedier en past zich aan aan de status quo, om niet buiten de groep te vallen. Als kind volg je instinctief te ouders, want onderdak, eten en bescherming. Als volwassene kun je je ouders, gemeenschap verlaten. Maar dat gaat vaak gepaard met veel onzekerheid. Dus dat is weinigen gegeven.

Gooi geloof op de brandstapel en mensen zoeken een andere profeet.

[Yucon]

Ik vind het ergens grappig dat TS een post over goedgelovigheid onderbouwt met een link naar HLN.be. De inhoud van dit artikel kan best kloppen, maar als het om het feitelijk brengen van nieuws gaat staan die als Belgische Telegraaf nou ook niet bepaald bovenaan.

[Miki]

F_J_K schreef op zaterdag 4 oktober 2025 @ 13:58:
Is dat ooit anders geweest? Enige verschil is dat het vroegah moeilijker was om breder dan het eigen dorp te beweren dat de lokale vroedvrouw een heks is. Tegenwoordig heb je voor een paar cent een bot-farm die het gewenste microtargetted fake news verspreid via tiktok. Vroeger moest je langs de deuren (of een religie starten ) om op te lichten, nu is er phishing as a service.

Ik denk dat vooral het 'aanbod' veel erger is.

Ik denk dat je hier wel een terecht punt hebt. Waar vroeger sociale media gebruikt werd om (verre) contacten te onderhouden en samen een spelletje te spelen is het nu verworden tot (politieke) echokamers waar geen corrigerend vermogen aanwezig is en iedereen maar kan spuien wat hij denkt.

Social media is echt een gevaar voor de samenleving aan het worden zoals het nu in huidige opzet is verworden. De big tech verdienen letterlijk geld met het verspreiden van nepnieuws, valse informatie en groepen tegenover elkaar opzetten.

Of social media afschaffen echt de oplossing is, geen idee. Maar ik maak me echt zorgen over onze huidige maatschappij en ons kritische zelfvermogen.

[ari3]

Fornoo schreef op maandag 6 oktober 2025 @ 17:43:
Volgens mij is het fout om religie te schuld te geven van goedgelovigheid van de mens. De mens is een kuddedier en past zich aan aan de status quo, om niet buiten de groep te vallen. Als kind volg je instinctief te ouders, want onderdak, eten en bescherming. Als volwassene kun je je ouders, gemeenschap verlaten. Maar dat gaat vaak gepaard met veel onzekerheid. Dus dat is weinigen gegeven.

De dynamiek die je beschrijft kan best juist zijn, maar dat pleit er juist voor om die dynamiek te doorbreken. Zoals het nu staat kunnen ouders hun kinderen indoctrineren met hun "waarheid", zowel thuis als op school. Als de school de opvattingen van ouders uitdraagt blijft groepsdynamiek in stand waardoor kinderen niet in aanraking komen met andere opvattingen. De sociale interactie op school zal zijn met kinderen van ouders die dezelfde religie aanhangen. Dat is opzettelijk zo ingericht in tijd van de verzuiling waarbij iedere zuil het recht claimde hun kinderen naar eigen inzicht te indoctrineren. Het is een systeem dat opgezet om andere zienswijzen bij kinderen weg te houden.

Met een grondwetswijziging zouden we de schoolcomponent verplicht seculier kunnen maken zodat kinderen leren hoe je "waarheid" kan toetsen (wetenschappelijke methode) en hoe je daarover redeneert (filosofie). Daarnaast zal er dan geen grond meer zijn voor uitsluiting van kinderen omdat ouders de (religieuze) identiteit van de school niet onderschrijven. Hierdoor komen kinderen in aanraking met andere kinderen die niet religieus zijn, of andere religie aanhangen, of een andere seksuele geaardheid hebben, of zich anders kleden, enz. Hopelijk wordt hierdoor het contrast met de opvattingen die kinderen van huis uit meekrijgen zichtbaar waardoor religie minder vat krijgt op de ontwikkeling van kinderen. Uiteindelijk willen we kinderen die voor zichzelf kunnen denken en zich niet zomaar een religie laten aanmeten door hun ouders.

[mitsumark]

ari3 schreef op maandag 6 oktober 2025 @ 14:35:
[...]

We moeten niet onderschatten hoezeer religie mensen voorbereid om de rest van hun leven goedgelovig te zijn. Als je kinderen vanaf jonge leeftijd indoctrineert dat iemand letterlijk water in wijn kan veranderen, dat een vermeende profeet op een gevleugeld paard naar de hemel vloog en dat bidden echt iets veranderd in de wereld, dan zeg je eigenlijk dat alles onder invloed van bovennatuurlijk interventie (ofwel magie) staat. Als dát de waarheid is, dan worden onwaarschijnlijke claims ineens plausibel en kunnen mensen daar dus ook van overtuigd raken. De lijn tussen het aanhangen van een complottheorie en het aanhangen van een religie is flinterdun.

Om deze reden moet artikel 23 uit de grondwet gehaald worden zodat we als samenleving weerstand kunnen bieden aan ouders die hun kinderen religieus indoctrineren. Uiteindelijk is de samenleving gebaat bij zoveel mogelijk mensen die goed onderlegd zijn in het kwalificeren en kwantificeren van waarschijnlijkheden. Daarom geen religieus onderwijs, maar onderwijs waar wetenschap en filosofie (kritisch redeneren) voorop staan.

Er zit een kern van waarheid in, maar “de lijn is flinterdun” doet het fenomeen tekort. Onderzoek (Van Prooijen & Douglas, 2017) laat zien dat zowel religie als complotdenken voortkomen uit dezelfde menselijke neiging om patronen te zien en betekenis te zoeken, vooral in tijden van onzekerheid. In die zin gebruiken ze vergelijkbare mentale mechanismen.

Maar inhoudelijk en maatschappelijk verschillen ze sterk. Religie is doorgaans sociaal bindend en institutioneel verankerd, terwijl complotdenken juist wantrouwen en polarisatie versterkt. Grote studies (Imhoff & Lamberty, 2020) vinden bovendien slechts een zwakke of geen correlatie tussen religiositeit en complotgeloof.

Kortom: er is wat overlap in de psychologie erachter, maar religie en complotdenken vervullen totaal andere functies.

[Dido]

ari3 schreef op maandag 6 oktober 2025 @ 14:35:
We moeten niet onderschatten hoezeer religie mensen voorbereid om de rest van hun leven goedgelovig te zijn. Als je kinderen vanaf jonge leeftijd indoctrineert dat iemand letterlijk water in wijn kan veranderen, dat een vermeende profeet op een gevleugeld paard naar de hemel vloog en dat bidden echt iets veranderd in de wereld, dan zeg je eigenlijk dat alles onder invloed van bovennatuurlijk interventie (ofwel magie) staat. Als dát de waarheid is, dan worden onwaarschijnlijke claims ineens plausibel en kunnen mensen daar dus ook van overtuigd raken. De lijn tussen het aanhangen van een complottheorie en het aanhangen van een religie is flinterdun.

Dat is natuurlijk wel een beetje een kip/ei-verhaal.

Ik gaf zelf al aan dat het ontstaan van religies juist een voorbeeld is van goedgelovigheid (en het heel graag willen geloven in iets) van mensen.
Maar een keer dat religie er is, gaat religie zich bedienen van mechanismen om die goedgelovigheid niet alleen verder uit te buiten, maar, zo mogelijk, ook te vergroten.

[LTwinter]

*knip* we verwachten binnen AWM serieuze posts

[ Voor 85% gewijzigd door darkrain op 07-10-2025 14:37 ]

[ari3]

Maar inhoudelijk en maatschappelijk verschillen ze sterk. Religie is doorgaans sociaal bindend en institutioneel verankerd, terwijl complotdenken juist wantrouwen en polarisatie versterkt.

Ik zie dat verschil niet zo sterk. Als het er op aankomt hebben zowel religie als complotdoctrines geen grondslag in de waarheid (lees: gekwalificeerde waarschijnlijkheid). Iedere (religieuze) complottheorie kan voor sociale binding of juist polarisatie zorgen als de geloofsartikelen van die doctrine daartoe oproepen. En dan kunnen we evengoed wel denken dat het mooi is dat mensen naar sociale verbinding streven, ook al is de doctrine niet waar, maar dat is niet zonder risico. Als mensen naastenliefde praktiseren op basis van een arbitraire geloofsartikelen, dan kunnen ze ook ongewenste dingen praktiseren op basis van arbitraire geloofsartikelen. En daar zien we dagelijks de vruchten van: seculier recht wordt ondermijnd door religieuze rechtbanken, homoseksuelen worden uitgesloten, afvalligen mogen verstoten of zelfs gedood worden, vermeend beloofd land leidt tot verdrijving en annexatie, onderzoek naar genetische aanpassingen van mensen worden geblokkeerd, striptekenaars krijgen doodsbedreigingen, vrouwen moeten zich onderwerpen aan hun man, enz. Het punt hierbij is: iedere actie die wordt genomen op basis van een (religieuze) complottheorie, wordt genomen voor de verkeerde redenen.

Religies zijn institutioneel verankerd in een periode dat de bevolking voornamelijk christelijk was. Daardoor hingen ze (op hoofdlijnen, niet op details) dezelfde complottheorie aan. Doordat de meeste mensen religieus waren was de consensus dat iedereen zijn eigen illusie van de waarheid mocht hebben en aldus werd dat als recht in de grondwet verankerd. Vandaag is de meerderheid van de bevolking niet meer religieus en heeft de islam als concurrerende religie zijn intrede gemaakt bron. Ik meen daarom dat de tijd rijp is om de institutionele verankering uit de (grond)wet te halen om zo religie zoveel mogelijk te denormaliseren.

Grote studies (Imhoff & Lamberty, 2020) vinden bovendien slechts een zwakke of geen correlatie tussen religiositeit en complotgeloof.

Dank voor de verwijzing, ik heb het even bekeken maar dit onderzoek toetst in hoeverre religieuze mensen een complottheorie aanhangen. De onderzoekers beschouwen religie zelf niet als complottheorie. De studie zegt daarom alleen iets over de mate waarin mensen die reeds een complottheorie aanhangen geneigd zijn om ook in andere complottheorieën te geloven.

[ Voor 0% gewijzigd door ari3 op 09-10-2025 13:25 . Reden: lopende zinnen maken, ari3! ]

[alexbl69]

Mensen zijn altijd al goed-gelovig geweest.

Het zit in onze aard om anderen te vertrouwen, en verwelkomen een positieve boodschap.

Grappige/wrange is dat dit in de huidige tijd wel eens kan veranderen. We krijgen het gros van ons 'nieuws' tegenwoordig via internet, maar de kennis dat dit niet altijd klopt wordt steeds wijder verbreid. Zeker nu de wetenschap dat beeldmateriaal, audio en video steeds meer gemanipuleerd kan worden breder wordt zal dit mijns inziens helaas leiden tot een steeds grotere reservering bij de mensen.

[RM-rf]

alexbl69 schreef op donderdag 9 oktober 2025 @ 08:58:
Mensen zijn altijd al goed-gelovig geweest.

Het zit in onze aard om anderen te vertrouwen, en verwelkomen een positieve boodschap.

Dieren die in sociale groepen leven, zijn altijd geneigd hun eigen groep/roedel/kudde/school te geloven, dat is eigen aan sociaal gedrag, dat niet voor niks ook 'kudde-gedrag' genoemt wordt.
Een woord dat misschien onterecht vaak gebracht wordt als negatieve betiteling, maar evolutionair is kuddegedrag vooral een hulpmiddel bij het overleven, een 'kudde' bied veel bescherming.

Tevens, ook wetenschappelijk is gebleken dat 'zwerm-intelligentie' beter functioneert dan puur individualistiche intelligentie... het onderling binnen een kudde/school later concureren van onafhankelijke maar wel via communicatie verknoopte intelligente 'agents'.
Zie bv mierenkolonie-optimalisatie ---> Wikipedia: Mierenkolonieoptimalisatie of Particle swarm optimization Wikipedia: Particle swarm optimization


Overigens blijkt wel uit onderzoek naar Zwerm-intelligentie dat binnen scholen er altijd een kleine groep (tegen de 10%) 'richting-gevers/beinvloeders' bestaan... Deeltjes binnen de Zwerm die meer geneigd zijn tegen de groep in te gaan of 'tegen de stroom in te zwemmen, ok nieuwe wegen te zoeken/uit te proberen.
De overgrote meerderheid van de school (80-90%) bestaat vooral uit volgers, deeltjes die hoofdzakelijk de beweging van de school snel en effectief volgen, en hierin geen eigen wil lijken te hebben, anders dan het volgen van anderen (maar kennelijk wel hierin 'richting-gevers' kunnen identificeren)..
Als 'genoeg' richting-gevers binnen een school een andere richting inslaan, blijken de volgers redelijk snel ook door te hebben dat ze deze kunnen volgen en zo kan een hele zwerm relatief snel 'omslaan'...

Interessant is natuurlijk dat Zwerm-Intelligentie nu heel groot geworden is in bv grootschalige computerberekeningen, keuze-processen en AI...
maar oorspronkelijk ontdekt en beschreven is door een Socioloog die hiermee vooral sociale interactie wilde beschrijven en onderzoeken en hiervoor modellen maakte, rondom groepsgebaseerde sociale keuze-patronen

[ Voor 3% gewijzigd door RM-rf op 09-10-2025 12:09 ]