Upgrade verwarmings-systeem, van CV naar ... ?

[teunos93]

Sinds een half jaar wonen wij in een vrijstaande woning uit 1993, vloeroppervlak ~205 m2.
Deze wordt momenteel verwarmd door een Intergas HRE 36/30 CV ketel uit 2022.
Op de benedenverdieping van 80m2 (exclusief inpandige garage) hebben we vloerverwarming.
Verder hangt er beneden nu 1 radiator in de garage waar geen vloerverwarming zit, op de 1e verdieping is in elke slaapkamer 1 radiator voorzien en in de badkamer een handdoekradiator waarbij de aanvoer door de vloer is gelust met ongeveer een HoH van 20cm over 3/4 van de vloer. De thermostaat (Honeywell Lyric T6 thermostaat + Nodo OTGW) hangt in de woonkamer en alle radiatoren boven hebben thermostaatknoppen en inregelbare+afsluitbare onderblokken.

hoofdvraag:
Wat zijn jullie ideeën over hoe ik deze woning het beste warm kan krijgen met een warmtepomp, en wat is in mijn situatie daarin de beste optie? Daarnaast, welke informatie mis ik nog om deze keuze te maken?

Gasverbruik:
Van de vorige bewoners waar we een conflict mee hebben gehad i.v.m. lekkage tijdens oplevering heb ik eenmalig een gasverbruik gehad voor het begin van dit jaar. Zij verstookte van 01-01-2025 t/m 14-04-2025 1057m3. Gecorrigeerd op graaddagen is dat ongeveer 1900m3 per jaar o.b.v. 2800 graaddagen/jaar, wat ik eerlijk gezegd nog laag vind. Er is ook een houtkachel aanwezig in de woonkamer, maar de vorige bewoners gaven aan deze slechts af en toe op te stoken. Ik ben niet van plan deze te gebruiken.

Het vooronderzoek:
De woning heeft in de volledige schil een Rc van ~2.5 en op plekken ~3.5 i.v.m. na-isolatie van de slaapkamers met 7cm glaswol+gips. Het glas is overal het oude dubbel glas, U ~2.8. De Rc waardes heb ik in Ubakus geverifieerd, omdat ik al in de gevel heb geboord voor de airco en zowel de dakplaten als na-isolatie onder het gips-plafond op plekken zichtbaar zijn, weet ik dat deze Rc waardes kloppen.

Met behulp van verschillende rekentools en een Sketchup model van de woning om alle oppervlaktes uit te rekenen kom ik op een transmissie verlies van 5.9kW bij 20C/0C en 8.8kW bij 20/-10. Het ventilatieverlies kan ik niet goed inschatten, de woning is zo goed als enkel natuurlijk geventileerd. De woning had geen enkele vorm van mechanische ventilatie, maar ik heb direct na intrek boven de douche een Itho box gehangen die via een 110mm loze leiding naar het dak ging. Verder zijn er enkel ventilatieroosters boven de ramen op de benedenverdieping voorzien en sluiten alle ramen en deuren zeker niet volledig tochtvrij af.

Qua afgifte vermogen van de CV is de VVW bepalend omdat we niet alle radiatoren boven altijd open zullen hebben. HoH afstand is 15cm (gezien met FLIR) en de VVW heeft een Giacomo stalen open verdeler (met nu nog AC pomp) met 7 groepen. Gecorrigeerd voor het vloertype (deels tegel, deels hout op tegel), kom ik op een afgiftevermogen van totaal 5400W bij een VVW watertemperatuur van 40/30, dat is 26W/m3 of 67.5 W/m2. Dat is dus onvoldoende voor enkel het transmissie verlies, de radiatoren boven zullen dus sowieso wel bij stoken, daarom ben ik hier eerst naar gaan kijken, zie verderop.

Reeds gedaan werk:
Alle radiatoren op de eerste verdieping leken gedimensioneerd op 90 graden aanvoer waarbij de CV geen HR ketel meer is. De water temperatuur wil ik dus graag omlaag, ook ter voorbereiding op een eventuele (hybride) warmtepomp, naar maximaal 55/45 aanvoer/retour. Daarom heb ik alle radiatoren vervangen voor T33 en inregelbare/afsluitbare onderblokken geplaatst, deze moet ik zodra het koud wordt nog WZIR. Een overzicht van de upgrades en het vermogen zoals het eerst was en nu, waarbij ik heb geprobeerd het vermogen naar 40W/m3 te krijgen per ruimte in het de maximale afmeting die paste (de Hobbykamer en garage konden bijvoorbeeld niet groter).
Vergelijk: Van Naar W/m3@75/65 W/m3@55/45
* Garage (BG) T20,60x96, T33,60x120, 14 -> 48 7 -> 24
* Hobbykamer T21,60x96, T33,70x100, 33 -> 69 17 -> 35
* Slaapkamer 1 T21,60x96, T33,60x100, 43 -> 81 22 -> 41
* Slaapkamer 3 T11,60x156, T33,60x160, 28 -> 85 15 -> 43
* Slaapkamer 2 T22,60x96, T33,60x200, 31 -> 88 16 -> 45
De VVW lus en radiator in de badkamer samen komen bij 55/45 op ~65W/m3.
Het totale afgifte vermogen van deze radiatoren op 55/45 als alles open staat komt op 9.2kW, met de VVW op de BG erbij in totaal =5.4+9.2=14.6kW.

Even kort door de bocht er vanuit gaande dat de open verdeler van de VVW met de thermostatische bijmening (dat gaat niet i.v.m. de zeer beperkte doorstroom opening) alsnog de volledige 5.4kW de vloer in krijgt, en dat ik met voldoende flow door de radiatoren ook op 45/35 zou kunnen verwarmen, is het afgifte vermogen ~11kW. (Detail: Alle radiatoren worden van de CV met 22mm staal naar de verdelers gevoed, en met 14mm PE naar de radiatoren). Op 45/35 zou het afgiftevermogen op 5.4+5.6=11kW uit komen.

Airco:
Ter koeling heb ik een 7kW MHI multi-split airco geïnstalleerd met 3x3.5kW binnen-units, 2 in de 2 delen van de L-vormige woonkamer en 1 op onze slaapkamer boven. Tot noch toe viel de opwarming van de woning beneden afgelopen maanden heel erg mee door veel schaduw door volwassen bomen en screens op de belangrijke ramen beneden, daarom heeft beneden slechts 1 airco aan gestaan en die op de slaapkamer ook. In de winter kunnen de 2 units beneden bij verwarmen.
De zolder wordt op dagen met constant zon wel gruwelijk warm, mede daarom wil ik de kap na-isoleren.

Verduurzaming
Plannen die ik nog heb en hoop te kunnen uitvoeren voor de winter:
Al het glas beneden vervangen voor HR++ glas, met een Ug van 1.2 (1.0 gaat niet ivm dikte).
De zolder kap, ongeveer 100m2 60mm Opstalan PUR met 2-zijdig 4mm spaanplaat, tussen de gordingen (190mm) na-isoleren met 180mm steenwol+Isover XtraSafe klimaatfolie+9.5mm gips om van Rc 2.5 naar Rc ~6.2 te gaan.
Hiermee gaan de transmissie verliezen van de gehele woning naar 4.5kW bij 20C/0C en 6.7kW bij 20/-10, dat scheelt alvast flink. Met de vervolgvragen is dit het uitgangspunt.

Ketel instellingen:
De ketel stond volledig op fabrieks standaad instellingen, enkel de aanvoer temperatuur was terug gezet naar 75 graden. Met het vermogen aan VVW en radiatoren op 55/45 in het achterhoofd heb ik het maximale CV vermogen terug gezet naar 14.6kW (46% parameter 3). Daarnaast nog wat veranderingen zoals starttoerental etc. aangepast.
Kant-tekening; Er moet nog blijken of de VVW daadwerkelijk warm genoeg wordt icm het max vermogen en de water temperatuur die dit zal opleveren, ik verwacht van niet i.v.m. de doorstroom van het thermostaatventiel op de aanvoer van de open verdeler.

Doel;
Ik wil in de toekomst over op een (hybride) warmtepomp.

Wat is hier de globale gedachterichting in? Als ik van het gas af kan is dat prima, maar voor SWW vind ik dat toch spannend dus zowel een all electric warmtepomp alsmede hybride wartepomp zijn opties. CoP van een hybride warmtepomp bij 45/35 is nog redelijk oke en ik verwacht o.b.v. het transmissieverlies, het afgiftevermogen, de mogelijkheid om de airco en als laatste redmiddel de kachel, dat ik dan de woning wel warm krijg gestookt.

In voorbereiding hier naartoe; wat zou ik het beste kunnen doen met de huidige open verdeler? Ik verwacht dat ik de CV alsnog warmer moet gaan stoken om de aanvoer van de verdeler op temperatuur te krijgen. Ik kan de open verdeler vervangen voor eentje met een mengventiel, zoals een robot pro, dat is echter wel een kostenplaatje+veel werk en mocht ik naar een gesloten verdeler over willen, dan kan ik beter de huidige verdeler behouden en op de huidige pomp aansluitingen de warmtepomp aansluiten (huidige aan/afvoer daarbij afdoppen).


Losse flarden informatie;
* De zolder is met vaste trap te bereiken, maar is meer een bergzolder, we hebben geen plannen deze als verblijfruimte in te zetten.
* De zoldervloer is niet geïsoleerd en i.p.v. de kap na te isoleren heb ik ook overwogen de zoldervloer te isoleren. Echter i.v.m. de vaste trap stijgt hier vanuit de hal op de BG naar de overloop op de 1e verdieping veel warmte op, die deze isolatie niet zou vangen. Bovendien mochten we de zolder ooit wel willen gebruiken, dan is deze in de winter alleen maar extra koud. Als laatste argument; de PUR dakplaten zijn heel gehorig, geluid van buiten komt goed door, de kap-isolatie met steenwol zal daar ook flink in helpen.
* Boven volledig over op vloerverwarming zie ik niet als een realistische optie.


Graag hoor ik jullie ideeën, vragen en waar ik informatie mis.

[Jan Workum]

Mijn ervaring is dat verbouw- en verduurzamingsplannen gaandeweg veranderen door vernieuwde inzichten. Advies zou zijn; doe het rustig aan zeker gezien het gegeven dat je niet weet wat de energiebehoefte nu is en ook niet weet wat het zal zijn na alle isolatiemaatregelen. Uiteindelijk zul je wel all electric kunnen en dan is het zonde om nu in hybride te investeren. Eerst de focus op isoleren (en ventileren uiteraard)

[Ronald]

Als de woning met deze vloerverwarming door CV warm gehouden kan worden dan heb dat ook met een warmtepomp…
Er is een heleboel back-up met de airco’s
Boven meeverwarmen kan voordeliger zijn door vergroot totaal afgifte.
Zonder verwarming boven is er veel transmissie naar boven en vraag je dus meer van de verwarming beneden, dus hogere Ta en bijbehorend lagere efficiëntie.

Een mengverdeler is niet goed voor warmtepomp efficiëntie.

[teunos93]

Bedankt voor de reacties zover. Bijna 2 weken aan onderzoek verder begin ik steeds minder heil te zien in een hybride oplossing, in ieder geval voor het CV deel.

Met de transmissie verliezen die ik zelf heb berekend en vele andere warmteverlies rekentools online kom ik meestal tussen de 10 en 12kW uit.
Bijvoorbeeld op basis van het gasverbruik (1900m3), het bouwjaar en het aantal CV vollasturen kom ik rond de 9.8 kW benodigd vermogen op All electric vanaf de site Warmtepomp-tips.nl (Heel veel goede info, kwam ik tegen in een ander WP topic hier op tweakers.)

Ik ben daarnaast ook voor de afgiftevermogens gaan rekenen met lagere Ta/Tr waarden en realistischere waarden voor de VVW beneden met dT van 5C meer passend bij een warmtepomp, er vanuit gaande dat de open verdeler ook vervangen wordt door een gesloten verdeler, dan kom ik op de volgende getallen, als alles (VVW+bestaande radiatoren) vol open staan:
45/40: 14.1kW
40/35: 10.9kW
35/30: 8.1kW
R290 warmtepompen kunnen 45/40 prima maken, weliswaar met slechtere COP maar daar durf ik wel mee te rekenen als het gaat om maximaal vermogen bij 20/-10 binnen/buiten, zeker gezien de hoeveelheid back-up op airco.
45C vind ik ook terug als de absolute max Ta voor VVW, maar zoals te zien is dan het afgiftevermogen sowieso ruim boven de warmtevraag, dus als de WP op Ta 40 gelimiteerd kan worden is met 10.9kW het afgiftevermogen ruim voldoende voor een 10kW@40C WP. Bij realistischere buitentemperaturen tot 0C zou realistisch de WP dus nooit boven de Ta 35C hoeven.
Daarmee zie ik eigenlijk geen enkele noodzaak om voor een hybride opstelling te gaan.

Een 10kW WP lijkt dus voldoende te zijn om de gehele woning mee te verwarmen zelfs bij -10C, eigenlijk ook al voor de verduurzaming die ik nog gepland heb.

Ook ben ik aan het bijlezen gegaan over het boosten van de radiatoren met ventilatoren, waar ik van terug vind dat op temperaturen rond 35C, conventionele radiatoren tot +60% in vermogen geboost worden. Met de afgiftevermogens die ik nu zie lijkt dat niet nodig, echter kan dus altijd nog voor kamers die te koud blijven hiermee het comfort worden verhoogd.

Indien de WP ook SWW moet gaan doen moet hier additioneel vermogen voor worden gereserveerd, en vanuit dat oogpunt lijkt het me verstandig dit wel te voorbehouden, bijvoorbeeld door een 11 of 12kW WP te kiezen.

Als laatste heb ik gekeken naar het volume water, met de huidige VVW beneden kom ik op 60L volume. De radiatoren boven vind ik via een datashet van Henrad ongeveer 10L per strekkende meter voor T33 van 60cm hoog en 11.25 voor 70cm hoog, daarmee is het totaal volume daar ongeveer 70L en voor de badkamer kan ik dit niet terug vinden, samen in ieder geval 130L. Bij de locatie van de WP zou er ongeveer 2*10m leiding nodig zijn, zeg DN25 =10L en in de overige CV leidingen schat ik dat er ook nog eens 10L aanwezig is.
Bij 20L per kW nominaal vermogen voor een 10kW WP moet hier dus ergens nog een 50L buffervat bij, of 90L bij een 12kW WP.

[ Voor 25% gewijzigd door teunos93 op 11-09-2025 12:50 ]

[Ronald]

Boosten van je radiatoren kan nuttig zijn. Je vloer zal nu mengverdeler zijn… en de vloer krijgt dus geen 45 graden.

Door de radiatoren te boosten kan de mengverdeler er uit en de Ta permanent omlaag. Win je 2% per graad mee, dus gaat hard. Ook bij minder koude omstandigheden: dan gaat het Ta sowieso niet 40-45 hoeven zijn… maar kan boosted dus ook verder omlaag.

[fabudop]

Volgens mij ben je al een eind op weg :-) Een paar losse flarden van mijn kant:

• Een berekening op alleen de transmissie verliezen is niet voldoende, is mijn ervaring. Wat ik miste waren de ventilatieverliezen (al 50% van de transmissie), en de effecten van zoninstraling. Ventilatieverliezen kan je grof afschatten aan de hand van de ventilatienormen, ervan uitgaand dat het huis daar ongeveer aan voldoet. (NB Een ventilatiesysteem met WtW is heel effectief, maar wel ingrijpend). Dat maakt het allemaal lastig om exact uit te rekenen. Het huidige gasverbruik is een betrouwbaarder middel om een inschatting van de benodigde warmtevraag te maken.
• In het gasverbruik van de oude bewoners dat je gebruikt zit natuurlijk ook nog warmwater. Dat moet je voor de warmtevraag berekening er eigenlijk eerst vanaf trekken.
• Staar je niet blind op het nodige vermogen bij 20/-10. Het is echt nooit meer 24 uur lang achterelkaar -10 graden buiten. Dat tik je hoogstens even in de nacht aan. De thermische massa van je huis trekt je daar wel doorheen. En mocht het ooit 1 keer in je leven gebeuren, zit je binnen heus niet in de vrieskou, maar koelt het hoogstens iets af.
• Ik kan me wel vinden in het advies van Jan: begin met de isolatiemaatregelen. Zet daarna de CV temperatuur flink omlaag en kijk hoe je de koude maanden doorkomt, qua comfort en gasverbruik. Tip: hou het verbruik bij op mindergas.nl, die rekent het verbruik per graaddag uit. Je kan dan vrij snel inschatten wat je jaarverbruik wordt. Je kan dan ook het effect van isolatiemaatregelen zien.
• Lijkt me dat je na de isolatiemaatregelen prima uit de voeten kunt met full electric WP.
• Je hebt het niet over type warmtebron voor de warmtepomp: lucht of bodem. Een L/W warmtepomp heeft minder capaciteit en rendement als het echt koud is. Die moet je dus meer overdimensioneren dan een bodemwarmtepomp. Niet afgaan op de 'folder getallen' maar echt even de capaciteit curves bekijken.
• Weet je ook wat de isolatiewaarde van de vloer is? Met vloerverwarming is het verlies aan de vloer ook groter (groter temperatuurverschil). Zijn er nog mogelijkheden om die beter te isoleren?
• Wat betreft buffervat: bij een modulerende warmtepomp (zowiezo aan te bevelen) kan je uitgaan van het minimum vermogen. Een 8kW warmtepomp kan bijvoorbeeld terug moduleren naar 2kW. Dat in combinatie met vloerverwarming is vaak al genoeg. Een buffervat is dan niet nodig. En het is niet alleen het watervolume wat meetelt, ook de thermische massa (dekvloer, evt, beton) van de vloer doet mee.

[ Voor 8% gewijzigd door fabudop op 11-09-2025 22:47 ]