Halen we 2050? Een beschouwing van de energietransitie

[Universal Creations]

Ik kom eigenlijk zeer zelden in dit deel van GoT, enkel om af en toe wat mee te lezen, maar onlangs heb ik een artikel op linkedin geplaatst over de energietransitie in Nederland richting 2050. @Yero (Jeroen Horlings) heeft mijn tijdens het schrijven van het artikel nog wat tips gegeven en het leek hem ook wel een goed idee om hier op GoT ook het artikel te plaatsen. Aangezien hier veel mensen zijn met een technische achtergrond, hoop ik op veel inhoudelijke feedback.



Halen we 2050?
Een beschouwing van de energietransitie die Nederland in 2050 klimaatneutraal moet maken

In 2050 moet het zover zijn: een klimaatneutrale economie. Dat wil zeggen dat er onder de streep geen broeikasgassen uitgestoten mogen worden. De uitstoot zelf tot nul reduceren zal hoogstwaarschijnlijk niet lukken, maar wat er nog overblijft kan afgevangen en opgeslagen worden. Hiermee hopen we de klimaatverandering enigszins binnen de perken te houden.
In dit artikel bekijk ik de huidige plannen van de overheid voor 2050 en de technische mogelijkheden van nu en de nabije toekomst, om de hoeveelheid broeikasgassen tot bijna nul te reduceren. Hiervoor zullen de fossiele brandstoffen uit onze energiemix moeten verdwijnen. Alternatieven zijn er vandaag al genoeg, maar welke mix hebben we nodig om aan de vraag naar energie in de komende decennia te voldoen?

Energiegebruik
Als we spreken over energie dan worden er verschillende eenheden gebruikt. De joule (J) is officiële eenheid van energie, maar het is eigenlijk een zeer kleine hoeveelheid, vandaar dat er meestal over kWh gesproken wordt. 1 kWh is gelijk aan 3,6 miljoen joule. Vermogen is energiegebruik per seconde. 1 joule per seconde is 1 watt (W). In de praktijk gebruiken we kilowatt (kW, 1000 watt), megawatt (MW, 1000 000 watt) en gigawatt (GW, 1000 000 000 watt).
Momenteel gebruiken we in Nederland in totaal ongeveer 3000 petajoule (PJ) per jaar. Dit komt overeen met 833 miljard kWh. Dit is het totaal van alle vormen van energie. Dus elektrische energie, warmte, verlichting, beweging, etc. Hiervan wordt momenteel zo’n 15-20% duurzaam opgewekt door voornamelijk windmolens en zonnepanelen.


In de afgelopen 30 jaar zien we een redelijk stabiel energiegebruik met zelfs de laatste jaren een lichte daling in het totale gebruik. Dit is niet omdat we minder doen met energie, maar omdat we zuiniger omgaan met energie. Een simpel voorbeeld is een elektrische auto. Met een verbruik van 150 Wh per km is een elektrische auto vier keer zo efficiënt als een benzine-auto die 15km per liter benzine rijdt. Een ander voorbeeld is het verwarmen van een huis met een warmtepomp, die drie tot vier keer meer warmte in het huis kan pompen per kWh verbruikte energie dan een verwarmingsketel die op aardgas werkt.

De verwachting is echter dat het totale energiegebruik in Nederland toch gaat stijgen. Met meer frequente warmere en langere zomers en de mogelijkheid om met een warmtepomp ook te koelen, gaan we hiermee juist meer energie gebruiken in huishoudens, bedrijfs- en overheidsgebouwen. Het is moeilijk te voorspellen wat het totale energiegebruik in 2050 gaat zijn, maar het TNO gaat uit van ongeveer 3600 PJ per jaar. Ongeveer 20% meer dan wat we nu gebruiken.

Energiebronnen
Om 3600 PJ per jaar zonder uitstoot van broeikasgassen op te wekken, zal er een enorme toename in wind- en zonne-energie moeten komen. En als het aan sommige partijen ligt, zal ook kernenergie nodig zijn. Er zijn door het kabinet verschillende plannen bedacht om aan onze energievraag van 2050 voldoen.

Windenergie
Er zijn ambitieuze plannen gemaakt voor windenergie op zee voor 2050. Eind december 2023 was er 4,7 GW capaciteit aan windmolens op zee geplaatst. Het plan is om dit uit te breiden naar 38 tot 72 GW. Dat is ongeveer een vertienvoudiging in 25 jaar. De capaciteit is wat er aan maximaal vermogen geleverd kan worden. Gedurende een jaar is het gemiddelde vermogen dat windmolens op zee leveren ongeveer 50% van het maximum (dit is de capaciteitsfactor). Dit zou in 2050 dus goed zijn voor 600 tot 1140 PJ opgewekte energie per jaar.


Er zijn geen concrete plannen voor de capaciteit van windmolens op land. In theorie is 30 GW op land realistisch te halen. De capaciteitsfactor voor wind op land ligt wat lager dan op zee en komt momenteel gemiddeld op 40% uit. Dit zou in 2050 potentieel 380 PJ per jaar opleveren.

Zonne-energie
Nederland had in 2023 per inwoner de grootste hoeveelheid zonnepanelen ter wereld opgesteld staan. Totaal stond er voor 24,4 GWp (gigawattpiek) opgesteld. Gemiddeld wordt er zo'n 0,88kWh per Whp opgewekt over een jaar, dus 24,4 GWp levert ongeveer 21,4 TWh op.
Ook hier zijn er geen concrete plannen voor 2050, maar er wordt door verschillende organisaties gesproken over 200 GWp, waarvan 70 GWp op het water moet komen liggen (25 GWp op binnenwater en 45 GWp op zee). 200 GWp komt overeen met ongeveer 630 PJ per jaar.

Aardwarmte
Als we aan aardwarmte denken, zal niet direct de associatie met Nederland naar boven komen, maar eerder een land als IJsland. Toch kan in Nederland veel warmte diep (vanaf 1000m) uit de grond gehaald worden en rechtstreeks voor de verwarming van huizen, kantoren en glastuinbouw zorgen.
In "Het Masterplan Aardwarmte" wil de geothermische sector de huidige productie van 3,6 PJ opvoeren naar 200 PJ per jaar in 2050.


Kernenergie
Alhoewel kernenergie niet duurzaam is; de voorraad bruikbare splijtstoffen (momenteel voornamelijk Uranium) is net als fossiele brandstoffen eindig, wordt er in een kerncentrale geen CO₂ uitgestoten.
In de huidige plannen wordt gesproken over twee nieuwe kerncentrales die samen 24 TWh per jaar gaan opleveren. Aangezien de huidige kerncentrale in Borssele officieel in 2033 moet sluiten, met misschien wat uitstel tot de nieuwe centrales operationeel zijn, zal er totaal niet meer dan 24 TWh met kernenergie opgewekt worden.
Zeer recent is er een motie aangenomen om vier nieuwe centrales te plaatsen i.p.v. twee. Dit moet nog onderzocht worden en er is nog niets bekend over de locatie en de mogelijke energieopbrengst. Stel dat het totaal op 50 TWh per jaar komt, dan komt dit overeen met 180 PJ per jaar.

Biomassa
Nederland heeft relatief weinig ruimte om bossen te plaatsen die gebruikt worden om biomassa te produceren. Deze biomassa wordt verbrand om er vervolgens warmte en elektrische energie mee op te wekken.
Hierbij komt weliswaar CO₂ vrij, maar door de relatief korte cyclus van opname van CO₂ uit de atmosfeer tijdens het groeien van de bomen en het weer uitstoten bij het verbranden van deze bomen, is er netto geen CO₂-uitstoot. In een gunstig scenario kan er ongeveer 250 PJ per jaar opgewekt worden met de verbranding van biomassa.

Totaal in 2050

tabel

Als we de huidige plannen volgen, halen we de doelstelling om in 2050 CO₂-vrij energie te produceren niet. We komen tot een totaal van ongeveer 2780 PJ per jaar (tabel), terwijl we volgens schattingen 3600 PJ nodig hebben. Dit staat nog los van het goed kunnen opvangen van pieken en dalen en regionale verschillen in vraag en aanbod. Uiteraard kan er energie uit het buitenland geïmporteerd worden. Aangezien Nederland een klein maar dichtbevolkt land is, is het niet zo vreemd dat de energiebehoefte per km² erg hoog ligt. De zon schijnt hier ook beduidend minder lang (en onder een kleinere hoek) dan in Zuid-Europa en ons land is enorm vlak wat hydrocentrales ook niet echt zinnig maakt. En zo zijn er nog meer beperkingen in Nederland.

Wanneer we alles zelf willen opwekken, zal er ruim 800 PJ per jaar extra geproduceerd moeten worden. Meer windenergie gaat lastig worden. Op zee is veel ruimte, maar er moeten ook vaarroutes opengehouden worden en ook niet ieder stuk van de Noordzee is even geschikt om windmolens te plaatsen. Op land is in theorie meer ruimte dan waar nu mee gerekend is, maar er zijn reële bezwaren tegen nog meer windmolens. Afgezien van wat mensen van windmolens vinden, produceren ze ook geluidsoverlast.
Zonne-energie zou verder uitgebreid kunnen worden dan waar nu mee gerekend is. In oktober 2023 is een voorkeursvolgorde voor de opwek van zonne-energie vastgelegd, waarin staat dat landbouwgrond hiervoor pas gebruikt mag worden als er geen andere optie is. Als we wat vooruit lopen op de gevolgen van de stikstofreducering, komt er mogelijk veel landbouwgrond vrij.
In 2023 wordt ongeveer 2,2 miljoen hectare (22 000 km²) gebruikt voor landbouw. Per vierkante kilometer kan er in Nederland 50-100 GWh zonne-energie per jaar opgewekt worden. Stel dat we het tekort van 900 PJ per jaar volledig willen opvangen met zonnepanelen op landbouwgrond, is er 2500-5000 km² nodig. Dit is in het ongunstige geval minder dan een kwart van de huidige landbouwgrond.

Kernfusie
Er is een mogelijke toekomstige redding in de vorm van kernfusie. Dit is een vorm van kernenergie die grootschalig (enorm understatement) toegepast wordt in sterren zoals onze zon voor miljarden jaren. Hierbij worden lichte elementen, zoals (speciaal) waterstof en helium onder extreme druk en temperatuur samengesmolten tot zwaardere elementen. Hierbij komt enorm veel energie vrij. Er komt ook nog nauwelijks radioactieve straling bij vrij (komt niet verder dan de reactorwand in een kernfusiecentrale) en zelfs in de meest extreme rampscenario's is het zo veilig, dat de reacties onmiddellijk stoppen en het gevaar direct geweken is. Ook zijn de grondstoffen nagenoeg onuitputtelijk op aarde te vinden.


Er is enkel een groot probleem: wetenschappers zijn al 70 jaar bezig om te bedenken hoe het onder controle te krijgen en er meer energie uit te halen dan erin gestopt wordt. Al 50 jaar wordt gezegd dat het nog zo'n 20 jaar duurt. De meest veelbelovende kernreactor die gebouwd wordt, is ITER. Dit is nog steeds een proefreactor, die enkel als opstap zal dienen naar een mogelijke werkzame kernfusiecentrale die op het elektriciteitsnet aangesloten kan worden.

Dunkelflaute en energiebuffers
De benodigde energie opwekken is maar een deel van de uitdagingen. Het andere deel is het opvangen van de energietekorten en overschotten. Kolen-, gas-, olie- en kerncentrales hebben als groot voordeel dat het opgewekte vermogen heel aardig te reguleren is. Als de vraag naar energie even wat groter is, wordt er meer opgewekt.
Bij zonnepanelen en windmolens werkt dat niet zo. Het is mogelijk ze stil te leggen, maar meer energie laten opwekken, is helaas niet mogelijk. Men spreekt dan van "dunkelflaute": een periode waarin er geen energie opgewekt wordt met zonnepanelen en windmolens.
Dit betekent dat er energie opgeslagen moet worden bij een overschot, zodat er energie genoeg is voor een later moment als er juist te weinig energie opgewekt wordt, om aan de vraag te voldoen. Dit is een energiebuffer. De grootte hiervan bepalen, is niet eenvoudig, maar het KNMI spreekt van een maximale energiebuffer die overeenkomt met het energiegebruik in 8 dagen.


Accu's
Met een energievraag van 3600 PJ per jaar, levert een dunkelflaute van 8 dagen waarin nauwelijks zonne- en windenergie wordt opgewekt, al een tekort op van ongeveer 80 PJ. Deze hoeveelheid is niet met accu's op te vangen. We hebben dan het equivalent van meer dan 220 miljoen Tesla's met het grootste accupakket (100 kWh) nodig. Momenteel heeft het grootste accupark ter wereld een capaciteit van 3 GWh, wat overeenkomt met ongeveer 0,011 PJ.

Waterstof
Met het opslaan van 80 PJ in groene waterstof (elektrisch opgewekte waterstof) is een gastank van 14 miljoen m³ nodig onder een druk van 700 bar. Dat is een bol net zo hoog als de Eiffeltoren. In de praktijk is bijna het dubbele nodig, omdat de omzetting van waterstof naar elektrische energie met een rendement gaat van 50-70%. Het maken van groene waterstof van water en elektrische energie gaat met een rendement van ongeveer 70-75%, wat inclusief het opwarmen van het benodigde water is. Voor het comprimeren van waterstof tot een druk van 700 bar gaat er nog ongeveer 10% energie verloren.
Het totale proces van omzetten naar waterstof en weer terug naar elektrische energie gaat met een rendement van 32-48% als er geen waterstof verloren gaat. Helaas gaat er ook wat waterstof verloren, omdat waterstof een enorm vluchtig gas is en zelfs door de wanden van een vat kan weglekken. Ironisch is dat waterstofgas 11,6 maal zo potent is als broeikasgas als CO₂. Het betekent dat, wanneer waterstof als buffer gebruikt gaat worden, er 150-200 PJ opgevangen moet worden.
Met electrolysers wordt op een duurzame manier waterstof gemaakt. Voor 2030 is het doel gesteld om 80 GW aan electrolysers te plaatsen. Om in een maand tijd een waterstofbuffer voor 8 dagen energie op te wekken, is een totaal vermogen van 90 GW nodig. Dit is bovenop de basisbehoefte aan waterstof voor de industrie en zwaar transport. Dus er zijn in 2050 veel meer electrolysers nodig dan de huidige geplande voor 2030. Het vermogen van 90 GW moet ook duurzaam opgewekt worden, maar dat is al meer dan de capaciteit van alle windmolenparken op zee die gepland zijn voor 2050. Uit de eerdere berekening is gekomen, dat er eigenlijk geen mogelijkheid is om nog meer windmolens en zonnepanelen te plaatsen. De enige manier om deze energie op te wekken is met kernenergie. Als we uitgaan van 200 PJ, dan kunnen de momenteel 4 geplande kerncentrales enkel gebruikt worden om waterstofbuffers te maken.

Waterkracht
Grootschalig en efficiënt energie opslaan kan gedaan worden met een "pompcentrale". Met een pompcentrale wordt water omhoog gepompt als er een energieoverschot is. Bij een tekort gaat het water weer naar beneden en wekt het elektrische energie op zoals een dynamo. Dit is niet alleen zeer eenvoudig in theorie, maar wordt ook al meer dan een eeuw in de praktijk toegepast. Het is een bewezen systeem met een totale efficiëntie van ongeveer 85%.
Omdat er in Nederland weinig hoogteverschillen zijn en ook onze oude mijnschachten verre van groot genoeg zijn om aan onze energievraag te voldoen, is de oplossing op zee te vinden.
Als er met dijken op de Noordzee (ongeveer 58 500 km²) een oppervlak van 5000 km² wordt afgesloten (er is in Nederland ruim 7000 km² drooggelegd) en we laten het water hierin 40 m stijgen en weer dalen, dan heeft dit een totale energiebuffer van bijna 20 PJ. Dat is dus genoeg energie voor 2 dagen. Nog verder opschalen kan in theorie, maar in de praktijk is dat lastiger. Grote delen van de Nederlandse Noordzee zijn niet bruikbaar als pompcentrale, omdat het er niet diep genoeg is, of het gaat om beschermde natuurgebieden.


Gesmolten zout
Mogelijk de beste grootschalige buffer is het smelten van zout en verwarmen tot een temperatuur tegen 600 °C. Wanneer er een tekort aan energie is, kun je dit af laten koelen en de vrijgekomen warmte gebruiken om stoomturbines aan te drijven. Dit werkt in essentie niet anders dan een conventionele energiecentrale (fossiel of nucleair).
Met goede isolatie is het mogelijk een week lang de warmte in het zout op te slaan, zonder al teveel warmteverlies. Het meest geschikte zoutmengsel is een combinatie van natriumnitraat en kaliumnitraat in een 60:40 verhouding. Deze zouten zijn stabiel, zeer makkelijk en goedkoop te verkrijgen en relatief veilig (in geval van een lek). Ook is het mengsel in gesmolten toestand niet zo viskeus, wat het rondpompen makkelijker maakt en minder energie kost. Voor de productie van kunstmest worden deze zouten al veelvuldig gebruikt. Ter referentie: Nederland exporteert ongeveer 8 miljoen ton kunstmest per jaar.
Een totale hoeveelheid van 6,7 miljoen ton gesmolten zout is al genoeg om 70 PJ energie te bufferen. Dit past in een silo van 110 meter hoog en een diameter van 200 meter. Uiteraard moet dit niet in 1 silo opgeslagen te worden. Beter is het ook om vele kleinere silo's over het land te verspreiden en zo ook dichterbij de gebruikers te staan. De levensduur van huidige installaties is 30-50 jaar. Na deze periode zijn de zouten nog te hergebruiken voor bijvoorbeeld kunstmest.

Energiebuffers op verschillende niveaus
Naast enorme buffers die langdurige tekorten of overschotten kunnen opvangen, zijn er ook buffers nodig die tijdelijke pieken en dalen op de energienetwerken kunnen opvangen. Er zijn buffers op landelijk, regionaal en lokaal niveau nodig. Ik bespreek een aantal buffers die nodig zijn voor een stabiele energievoorziening over verschillende tijdspannen.
De eerder genoemde buffers zijn vooral bedoeld voor langere termijn, dus over meerdere dagen of zelfs weken. Deze zijn nodig om het wisselende aanbod van energie op te vangen. De vraag naar energie is meestal zelfs op uurniveau wisselend. Denk daarbij aan het moment dat mensen tussen 17 uur en 19 uur thuiskomen, de elektrische auto aan de lader hangen, de verwarming aanzetten en gaan koken. Dat zorgt voor grote pieken die de energievraag niet alleen veel groter maakt dan het aanbod, maar (daardoor) ook veel duurder.

Thuisaccu
Als alles in huishoudens op elektriciteit werkt; verlichting, (inductie)kookplaat, auto, warmtepomp voor de verwarming, boiler voor warm water, etc. dan is het meest logische om ook elektrische energie op te slaan in een accu. Separate thuisaccu's van bijvoorbeeld 20 kWh bevatten genoeg energie om een elektrisch huishouden een hele dag op te laten werken, afgezien van het opladen van de auto.
Wat nog interessanter is, is juist die elektrische auto. Momenteel wordt deze vaak nog gezien als de veroorzaker van de problemen op het elektriciteitsnetwerk. Met de mogelijkheid van "vehicle to grid" (v2g) kan een elektrische auto ook stroom terugleveren aan het net. De auto hoeft feitelijk maar een klein deel van zijn accucapaciteit beschikbaar te stellen om een heel huis op te warmen. Met voldoende elektrische auto's kan een hele wijk makkelijk de pieken en dalen in het netwerk opvangen. Het opladen van de elektrische auto wordt dan even uitgesteld tot een gunstiger moment, wanneer er juist meer elektrische energie wordt opgewekt dan gebruikt. Dit wordt ook "Slim laden" genoemd. Iets wat momenteel al op kleinere schaal gebruikt wordt door eigenaren van elektrische auto's. Denk bijvoorbeeld aan thuiswerkers met zonnepanelen op het dak die overdag de auto opladen. Maar ook op het werk is dit prima te doen.
Niet alleen huishoudens, maar ook het mkb (midden- en kleinbedrijf) kan perfect gebruikmaken van accu's en elektrische voertuigen om de pieken en dalen op te vangen gedurende een dag. In de toekomst zullen de meeste bedrijven zonnepanelen op hun dak plaatsen en ook meer met een lokale windmolen werken.

Vliegwiel
Een vliegwiel is niet meer dan een zware cilindervormige schijf die ronddraait op een as. Door middel van een elektromotor wordt met een overschot aan elektrische energie het vliegwiel versneld. Met de cilinder zwevend in een permanent magnetische veld en een bijna vacuüm behuizing kan het vliegwiel nagenoeg wrijvingsloos uren blijven doordraaien. Wanneer er elektrische energie nodig is, gaat de elektromotor als dynamo werken en wordt het vliegwiel vertraagd. Dit proces kan tienduizenden keren worden herhaald en gaat met een totale efficiëntie van bijna 90%.

Een vliegwiel is het meest geschikt om kortstondig veel vermogen te leveren en daarna weer langzaam energie op te nemen. Omdat het verlies van energie over tijd (15% per uur) een stuk hoger ligt dan bijvoorbeeld bij een accu (0,16% per dag), is een vliegwiel minder geschikt om zonne- en windenergie gedurende een dag op te slaan. Wel is een vliegwiel geschikt om het starten van zware machines en het wegrijden van treinen mogelijk te maken. Of juist bij zonne- of windparken te plaatsen als de zon ineens doorbreekt of als het plotseling harder gaat waaien. Dit vermijdt een piekbelasting van megawatts op het net, waardoor de kosten van de aansluiting veel lager liggen en er ook minder problemen zijn om de netspanning stabiel te houden tijdens deze pieken.

Combinaties
In de praktijk zullen combinaties van verschillende energiebronnen en buffers dichtbij elkaar geplaatst worden. Windmolenparken en drijvende zonnepanelen op zee tussen dijken vol gigantische waterpompen. Aan de rand van zo'n energie-eiland komen de elektriciteitsdraden samen bij grote silo's met gesmolten zout. Het geheel zorgt dat het vaste land continu van de benodigde energie kan worden voorzien.
Op regionaal of stedelijk niveau kunnen kleine windmolenparken aangevuld worden met vliegwielen en gigantische accu's die rimpels uit de energiestroom halen. Speciale windmolenparken (op land en op zee) maken alleen maar waterstof met elektrolysers. Waterstof is vooral nodig voor de industrie; de chemische industrie voor de synthese van stoffen, de staalindustrie om ijzer te smelten, etc.
In woonwijken en binnensteden worden zonnepanelen, zonneboilers, thuisaccu's en elektrische auto's in microgrids geplaatst. Er is dan minder netwerkcapaciteit nodig om alle woningen van externe stroom te voorzien. Ze zijn bijna zelfvoorzienend.

Transport
Persoonlijk dagelijks gemotoriseerd vervoer zal in de komende 10-15 jaar volledig elektrisch worden. Denk hierbij aan auto's, scooters, bussen, trams, treinen; een deel hiervan is momenteel al 100% elektrisch en werkt zelfs al op duurzame opgewekte elektriciteit.
Vrachtwagens die soms duizenden kilometers moeten rijden, zijn anno 2024 nog niet elektrisch, al komt daar wel snel verandering in. Vrachtwagens en busjes die vooral in en tussen steden rijden, zien we wel al steeds meer in volledig elektrische variant.
Waar de uitdaging echt ligt, is bij vrachtschepen en vliegtuigen. Vrachtschepen zijn enorm groot en zwaar. Door accu's te gebruiken, worden ze nog groter en zwaarder of ze verliezen veel laadruimte. Vliegtuigen moeten licht zijn, anders stijgen ze niet op.
Een gesmoltenzoutreactor (MSR) kan een oplossing bieden voor grote vrachtschepen. Dit zijn kleine kernreactors die werken met een gesmolten zout waarin splijtstoffen zoals Uranium of Thorium bevinden. Ze zijn kleiner dan normale kernreactors en ook veiliger, omdat ze onder een lagere druk werken. Minder high-tech, maar juist old-skool is de inzet van grote zeilen op de vrachtschepen. Iets wat ons eeuwen geleden wereldwijd de oceanen liet trotseren, werkt natuurlijk nog steeds. En misschien duurt het dan wat langer om een boot van China naar Europa te krijgen, maar niet alles hoeft snel geleverd te worden. De trein kan ook meer ingezet gaan worden voor transcontinentaal goederentransport. Er gaan veel minder containers op een trein dan op een containerschip, maar je kunt veel meer treinen relatief kort achter elkaar laten rijden. Het gaat ook nog een stuk sneller dan een schip.
Vliegtuigen kunnen op waterstof of synthetische kerosine werken, maar de productie daarvan gebruikt enorm veel energie en is ook heel prijzig. Vliegtuigmaatschappijen maken graag reclame met SAF (Sustainable Aviation Fuel). Deze brandstof kan gemaakt worden van landbouwafval, frituurolie, of zelfs door CO₂ en waterstof samen te voegen tot kerosine (dit is bijna het omgekeerde van de verbranding van kerosine en kost veel energie). De prijs kan nog wat zakken als er meer wordt geproduceerd, maar energie is, zoals we eerder hebben gezien, iets wat niet in overvloed aanwezig is. Beter is het om vooral korte vluchten te vervangen door hoge snelheids- en/of nachttreinen. De korte vluchten verbruiken ook verhoudingsgewijs veel kerosine, omdat met name het opstijgen veel energie kost. Eenmaal op hoogte verbruikt een vliegtuig weinig energie.

Verwarming
Decennialang heeft Nederland zijn aardgasbel in Groningen gebruikt om huishoudens, kantoren, scholen, bedrijven, etc. te verwarmen. Aardgas verbranden om warmte te creëren is behoorlijk efficiënt, vooral met hoogrendementsketels die een rendement halen van 97%. Theoretisch is de rendementslimiet van een energie-omzetting 100%. Je kunt immers ergens niet meer energie uithalen dan je erin stopt. Toch is het mogelijk dat een warmtepomp een rendement haalt van 400% tot 600%.
Een warmtepomp haalt namelijk warmte van buiten naar binnen, zelfs als het buiten kouder is dan binnen. Bij dit proces gebruikt de warmtepomp minder energie dan er warmte (ook een vorm van energie) naar binnen gepompt wordt. Het is feitelijk het omgekeerde van wat een airco doet. In de praktijk zie je dan ook vaak een combinatie van een airco en een waterpomp in één.

Een warmtepomp lijkt dus perfect als vervanging van een normale cv-installatie: het is volledig elektrisch en je hebt veel minder energie nodig om dezelfde kamertemperatuur te bereiken. Het lastige is dat veel huizen niet zo goed geïsoleerd zijn, mede omdat veel aardgasgestookte ketels een vermogen hebben van 18 tot 24kW voor een eengezinswoning. Warmtepompen hebben een veel kleiner vermogen, dat vooral in de winter te laag is om een slecht geïsoleerd huis goed op te warmen.
Dus niet alleen moeten bestaande cv-installaties vervangen worden, ook moet de isolatie in orde zijn voor een warmtepomp.
Om uiteindelijk toch energiezuiniger te leven dan we nu doen, is het belangrijk dat we ook niet teveel de airco-functionaliteit gebruiken. Dit zorgt op dit moment in veel steden over de wereld, waar al jaren veel airco's gebruikt worden, voor een lokale temperatuurstijging van 3-5 °C tijdens de zomermaanden.

Hoe ziet Nederland er in 2050 uit
Er moet veel gebeuren om in 2050 netto geen CO₂-uitstoot te produceren. Het Nederlandse landschap zal totaal veranderen. Koeien in de wei worden vervangen door zonnevelden en windmolenparken. De rode dakpannen op rijtjeshuizen zullen door alle zonnepanelen bijna onzichtbaar worden. De Noordzee zal enorme windmolenparken krijgen met daartussen vaarroutes, beschermde natuurgebieden en pompcentrales. Naast windparken en zonnevelden staan gesmolten zoutinstallaties, om de opgewekte energie op te slaan voor periodes dat de wind minder waait en/of de zon niet schijnt. Rokende en dampende schoorstenen zijn verleden tijd door de warmtepompen die overal geplaatst zijn. Ons vervoer is bijna volledig elektrisch. Enkel vliegtuigen en grote containerschepen zullen zich op een andere manier duurzaam voortbewegen. En heel misschien staat er ergens in Nederland een kernfusiecentrale.

[Erasmo]

Goede opsomming. Wat je wellicht nog aan kan tippen (ook op LI) is een stukje (Europese) interconnectie. Overal schijnt wel ergens de zon en waait het wel, en dan heb je ook een stuk hydrobuffers.

Of we het gaan halen? Geen idee, maar dat ontslaat ons niet van de verantwoordelijkheid om ons best te doen om het te proberen.

[Universal Creations]

Erasmo schreef op zondag 14 april 2024 @ 15:03:
Goede opsomming. Wat je wellicht nog aan kan tippen (ook op LI) is een stukje (Europese) interconnectie. Overal schijnt wel ergens de zon en waait het wel, en dan heb je ook een stuk hydrobuffers.

Of we het gaan halen? Geen idee, maar dat ontslaat ons niet van de verantwoordelijkheid om ons best te doen om het te proberen.

Dank je. Het was voor mij vooral een berekening om te zien of Nederland het alleen kan redden, zonder energie in te kopen of elders zonnepanelen te plaatsen. Maar, het is inderdaad goed om naar te kijken wat er op Europees vlak mogelijk is. Ik woon zelf sinds een paar jaar in België (Antwerpen) en na de situatie in Nederland goed bekeken te hebben, lijkt het onmogelijk voor België om het helemaal zelf te kunnen halen.
Een grootschalig Europees plan, lijkt mij ook noodzakelijk.

[siggy]

Kernenergie zoals we het vandaag de dag kennen kán geen oplossing zijn. Daarvoor zijn er te weinig bekende uranium voorraaden. Gezien de financiele verplichtingen die de overheid moet doen, bedrijven willen zelf geen kerncentrales bouwen omdat ze onrendabel zijn (hint), dus financieel schieten we er sowieso niets mee op.

Ik stel niet dat werkende kerncentrales weg moeten, zeker niet. Maar nieuwe kerncentrales bouwen? Nee, alleen al financieel gaat dat nergens over. Het is een doodlopend pad. De politieke aversie tegen wind en zon vind ik persoonlijk zeer schrijnend en ook veelzeggend dat de energielobby de touwtjes in handen heeft. De overheid zet graag liever 1x een stap van 1000, dan 1000 stappen van 1. De enige echte toekomst zit gewoon in grote opslag, zon en wind. PV was bijvoorbeeld nog nooit zo goedkoop, lithium ook was nog nooit zo goedkoop.

Want om terug te komen op kernenrgie, afgezien van Australie zijn er niet veel 'goedgezinde' landen, vanuit ons geopolitiek oogpunt, die uranium hebben. Willen we weer teruggaan naar die situatie? We hebben allemaal aan den lijven ondervonden hoe dat ging? Waarom herhalen?

Noordzee vol met windturbines en elk dak verplicht met zonnepanelen. In combinatie met waterstofopslag van mijn part en dan kijken wat er nog nodig is. Voorlopig zal olie niet weg te denken zijn, linksom of rechtsom. Maar om primair in te zetten op kernenergie. Alleen al financieel is dat een verkeerde zet.

[Universal Creations]

Volgens mij zeg je in grote lijnen hetzelfde als ik, afgezien van het waterstofsprookje.

[Grunwold]

Mooi verhaal en illustraties . Dat plan Lieverse is trouwens wel heel gaaf en zou heel goed passen in ons Nederlandse waterwerken portfolio.

Betreffende kernfusie, je noemt ITER, maar dat is een test reactor. Een andere die heel gaaf is om te volgen is SPARC van Commonwealth Fusion. Systems Integenstelling tot ITER gaan ze een ander type magneten gebruiken en willen ze na de bouw van deze reactor hun ARC reactor gaan bouwen. De eerste reactor die daadwerkelijk energie gaat afleveren. https://cfs.energy/technology/sparc

Een leuk dingetje is dat fusie en fissie gecombineerd kunnen worden in een hybride oplossing. Zo'n oplossing kan gebruik maken van iedere uranium isotoop integenstelling tot kernreactors (kernenergie is gebonden aan U-235 en plutonium 239). Dus veel meer brandstof beschikbaar.
https://www.power-technol...pe-dream-5893935/?cf-view

Betreffende kernenergie. Groot voorstander van, maar volgens mij gaan die reactors te laat komen en hebben we wel het geduld om ze te bouwen en technisch personeel die lang genoeg blijft plakken.
Denk dat dit geld beter besteed is aan groene energie, of fossiele brandstoffen met CO2 opslag.

Betreffende waterstof... Tja.. veel woorden en zie er weinig van daadwerkelijk gerealiseerd worden en waterstof is gewoon een vervelend goedje, het vreet het staal aan van de tank waar het in zit en om het vloeibaar te maken moet het erg diep gekoeld worden. Het kan wel omgezet worden in Ammoniak (NH3) wat aanzienlijk eenvoudiger is om vloeibaar te houden op 1 bar op -33C en dus op te slaan / te vervoeren. Zonder dat het "boem" doet bij mechanisch falen.... Maar of het iets gaat worden....
Het is opzich wel grappig dat mensen bang zijn voor kernenergie, maar niet voor de mega-bom die een waterstof fabriek/opslag heet.

Betreffende het verwarmen met warmtepompen. Waar ik me het meest zorgen om maak is dat er op dit moment al vrij weinig personeel in de koudetechniek werkt. De mensen die ervoor zorgen dat de koeling bij je Appie / Jumbo werkt moeten straks ook 8.1 Miljoen woningen gaan servicen / voorzien van warmtepompen. Die mensen zijn er gewoon niet, een verdere zorg is dat er ook een hoop misgaat met de implementatie van warmtepompen (hoge afzekering, verkeerd plaatsen, verkeerd instellen).

Energie is trouwens maar één deel uit de klimaatpuzzel . Er moet ook gedacht worden aan constructiematerialen (beton / staal) en onze voedselvoorziening. Ik denk dat het gebruik van fossiele brandstoffen gewoon door gaat, maar dat men de CO2 uitstoot onder de grond dumpt.

[99ruud99]

Allereerst: WOW, dankjewel en wat een verhaal! Mijn mond zakte steeds verder open van alle verzamelde informatie.

Enige wat ik niet kon uitleggen aan mijn broer (hij komt van TUDelft, dus trekt alles wat ik zeg in twijfel):
Waarom is een warmtepomp zuiniger dan een elektrisch kacheltje. Ja, elektrisch kacheltje heeft een COP van 1, en een warmtepomp 3 a 4. Maar waar komt die energie dan vandaan? Uit de buitenlucht? Hoe dan?

Mocht deze vraag ongepast zijn hoor ik het graag - maar ik heb dit niet goed kunnen uitleggen, omdat ik het niet zo goed weet. (Als in, wat de natuurkundige principes erachter zijn).

[Drumatiko]

99ruud99 schreef op zondag 14 april 2024 @ 22:43:
Allereerst: WOW, dankjewel en wat een verhaal! Mijn mond zakte steeds verder open van alle verzamelde informatie.

Enige wat ik niet kon uitleggen aan mijn broer (hij komt van TUDelft, dus trekt alles wat ik zeg in twijfel):
Waarom is een warmtepomp zuiniger dan een elektrisch kacheltje. Ja, elektrisch kacheltje heeft een COP van 1, en een warmtepomp 3 a 4. Maar waar komt die energie dan vandaan? Uit de buitenlucht? Hoe dan?

Mocht deze vraag ongepast zijn hoor ik het graag - maar ik heb dit niet goed kunnen uitleggen, omdat ik het niet zo goed weet. (Als in, wat de natuurkundige principes erachter zijn).

Een warmtepomp gebruikt energie om warmte(energie) te verplaatsen (van buiten naar binnen of vice versa), maar is niet bedoeld om zelf warmte te produceren met de energie die je erin stopt. Je gebruikt dus de energie welke al in de lucht zit en brengt deze via de warmtepomp naar een andere locatie. Een kacheltje gebruikt de energie om warmte te produceren. De energie welke je in deze systemen stopt wordt dus voor iets anders gebruikt.

[chielsen]

Mooie post. Er zijn natuurlijk nog wel wat dingen te verbeteren, zoals efficiëntie verbeteringen bij verbruik.
Maar je begint toch vooral aan degrowth te denken (en qua mensen hoop ik nog niet in die tijdspanne).
Hopelijk doen we nog een paar mooie ontdekkingen, maar lastig zal het zeker worden.

[CVTTPD2DQ]

Drumatiko schreef op zondag 14 april 2024 @ 22:51:
Een warmtepomp gebruikt energie om warmte(energie) te verplaatsen (van buiten naar binnen of vice versa),

Klopt, maar ik denk dat je hier een analogie laat liggen.

Water stroomt (normaliter) van hoog naar laag. Met een pomp kun je water van een lager niveau naar een hoger niveau laten stromen. Je keert de natuurlijke stroomrichting om.

Warmte vloeit (normaliter) van warm naar koud. Met een warmtepomp kun je die richting omkeren, zodat warmte van koud naar warm vloeit.

Natuurlijk zit er ook nog een échte compressorpomp in een warmtepomp, maar dat hoeft niet. Ook een Peltierelement zonder bewegende delen is een warmtepomp.

[Wilke]

Ik hoop dat we ook beter leren omgaan met wanneer energie te verbruiken.

Nu al kun je als huishouden relatief eenvoudig zorgen dat je vooral stroom verbruikt als dit duurzaam kan, maar het vereist wel discipline. Dat zou beter moeten kunnen, ook bijvoorbeeld met korte termijn opslag. Graag wel op wijkniveau, dit individueel oplossen is enorm inefficiënt. Ligt echter lastig vanwege de verdeling van netbeheer/productie in NL. De overheid zou dat veel meer naar zich toe moeten trekken, is in elk geval mijn mening.

Echter zijn huishoudens een fractie van het energieverbruik.

Staalproductie trekt maar zo 4 GW, om er eens een te noemen. Je kunt lijkt mij ook bespreekbaar maken dat als je eind dag 2 zit met vooruitzicht nog 6 dagen niks, om Tata de boel maar enkele dagen af te laten schakelen. Dit er op speculerend dat dit echt niet om de haverklap gebeurt, en je in plaats van de capaciteit waarin je hierdoor niet hoeft te voorzien, ze als het voorkomt nog een royale vergoeding zou kunnen betalen ook. (Dat is dan ook wel nodig, want je kunt daarna met alles wat in proces zat opnieuw beginnen - daar kan dagen overheen gaan). Zolang dat hooguit 1 a 2 keer per jaar voorkomt?

[Krisp]

Paar opmerkingen:
- Overall lopen feiten en opinies nogal door elkaar heen. Je sluit dingen uit die absoluut niet uitgesloten kunnen worden, en geeft oplossingen aan die de fase van proof-of-concept nog niet gepasseerd zijn. Ook heb ik wat moeite omdat jouw definities niet altijd even scherp zijn. het kan je helpen door het boekje De energietransitie uitgelegd Van Sanne de Boer te lezen, omdat veel definities daarin goed uitgelegd worden.
- Je start met een inschatting van het toekomstige energieverbruik. Dat is inderdaad moeilijk te voorspellen. Daarom gebruikt iedereen (ook het door jouw geciteerde TNO-rapport) scenario’s. Het is verstandig die aan te houden, en niet uit te gaan van één getal. Ik kan je daarin aanbevelen het laatste II3050 rapport te lezen. Dat is 3 jaar recenter dan het TNO-rapport, en bevat meer inzichten. Het totale energieverbruik was in 2021 al 3600PJ per jaar (Martien Visser is ook een aanbeveling om te volgen op X). Hoewel de verwachting is dat het verbruik iets daalt, is het goed om daarmee te rekenen. Dat doe je in scenario’s, waarmee je het meest pessimistische scenario kunt aanhouden.
- Je gaat er impliciet vanuit dat alle energie die in Nederland verbruikt wordt, daar ook opgewekt moet worden. Dat is nu niet het geval en dat hoeft in de toekomst ook niet zo te zijn. In ieder geval werken we samen in EU-verband, en daarom worden er ook meer en meer interconnecties aangelegd. Maar in basis hoeft het geen probleem te zijn om een veel van onze energievraag (in de vorm van waterstof, maar waarschijnlijker nog, methanol) uit het buitenland te betrekken. Dat is ook logisch: in Afrika is zonne-energie veel goedkoper, en dan is het logischer het daar op te wekken. Dat neemt ook de noodzaak weg om in Nederland met kernenergie te gaan werken.

Ik weet niet wat je doel is met dit stuk, maar er zit nog een hoop werk in.

[Helixes]

Tja.... Halen we 2050...

Ik ben niet positief. Als eerste moet ik toch echt de negen planetaire scheidslijnen aanhalen. Voorzichtige conclusie: van de negen die we niet zouden mogen oversteken is het al voor zes of zeven te laat. Daar gaan we nog last mee krijgen. Het modernistische idee dat technologie altijd het antwoord is op antropogene problemen is er ook één waaraan ik inmiddels twijfel, vooral ook omdat je vaak verder zo'n scheidslijn oversteekt om een andere in te bakenen.

Politiek wordt het ook heel lastig. Als je het over klimaat wilt hebben, dan moet er vanaf nu ontzettend veel goed gaan. Begrijp me niet verkeerd - wij moeten in Nederland er alles aan doen om er voor te zorgen dat we daar komen. Maar dat geldt voor 200 landen. Met nog maar 25 jaar op de klok is er eigenlijk geen speelruimte meer. Als, bijvoorbeeld, Trump gekozen wordt, dan denk ik oprecht niet meer dat de VS het gaat redden. China vaart haar eigen koers, en niemand kan hen daar vertellen wat ze moeten doen. De economie zit daar in zwaar weer, en als kolencentrales kunnen helpen ze daar uit te trekken, dan... Soit.

Zelfde voor Nederland. De beoogde coalitie lijkt van de energietransitie geen prioriteit te willen maken. Het is een combinatie van het imago een linkse hobby te zijn, en nimby-achtige reacties op broodnodige ontwikkelingen. Ik herhaal graag dat er geen tijd te verliezen is, en de beoogde is een bloody waste of time.

In mijn idee hadden we vrijwel direct naar Kyoto de lijnen moeten uitzetten. Dat hebben we nagelaten. Nu zitten we qua klimaat in crunch time, en we zitten te lanterfanten met een knetterrechtse coalitie. De drastische maatregelen die nodig zijn dat te herstellen zullen steeds draconischer worden, waardoor mensen steeds vaker naar partijen zullen neigen die beweren dat dat allemaal niet nodig is. Er moet ontzettend veel goed gaan om 2050 nog te kunnen halen, en er hoeft nog maar ontzettend weinig fout te gaan om daar niet te komen. So far, so bad.

[Nathilion]

@Universal Creations Leuk begin van het artikel, maar ook ik lees hier feit en opinie door elkaar heen. Ik zou eerst alle feiten op een rijtje zetten en dan pas het opiniestuk beginnen.

Wat ook een nadeel van dit soort opsommingsartikelen is, is juist dat het een opsomming is. Je behandelt de verschillende technologieën allemaal apart. Maar de meeste vullen elkaar aan in plaats van dat het één het ander verdringt.

Voorbeeldje: het valmeer op zee. We kunnen het bouwen als een stand-alone gebouw. Maar wat je ook kan doen is windmolens op de dijken zetten en het meer zelf vullen met drijvende zonnepanelen. Zo behaal je veel meer energie per gebruikte vierkante meter oppervlakte (opwek + opslag).
Maar, zo'n valmeer heeft ook een hoge ecologische impact. Vissen en ander waterleven kunnen het best moeilijk hebben in de buurt van zo'n gigastructuur.

Ecologische impact is ook onderbelicht. We kunnen de Noordzee wel volplempen met molens, maar wat zal dat doen met de visstand? Als mensen al last hebben van molens op het land, dan hebben vissen ook last van molens in de zee.

Ook de ecologische impact van het opofferen van tienduizenden hectares aan zee- en landoppervlakte voor standplaatsen voor windmolens en zonnepanelen, plus nog eens vele hectares meer voor het ontginnen van de benodigde grondstoffen, is onderbelicht. Je raakt het al aan in je artikel maar gaat er niet verder op in: dat het ook meteen duidelijk is dat niks zo veel energie/m² oplevert als kernenergie.
Vier centrales op een paar hectare leveren al 180PJ op waar je anders een compleet windmolenpark voor nodig hebt. Dus: wat is de ecologische impact van kernenergie in vergelijking met die van wind/zon/bio/etc.?

Helaas is het onderzoek naar thorium (kweek)reactoren al decennia lang op een heel laag pitje gezet. Er is nog genoeg thorium om het een paar duizend jaar uit te kunnen zingen. Lang genoeg om kernfusie waarheid te maken.

De energietransitie is bedoeld om het klimaat te stabiliseren, maar als we ondertussen alle andere grenzen overschrijden dan zijn we alsnog FUBAR aan het einde van de rit. De energieopwekking schoonmaken heeft geen zin als we niet ook een sterke reductie bewerkstelligen. En dan niet zoals gedaan met LEDs: dat een zuiniger apparaat zo veel meer wordt ingezet dat het totaal toch weer meer energiegebruik oplevert.

In ieder geval: meer isolatie, meer oude gebouwen opknappen of slopen en vervangen, verspilling en vervuiling duur maken, mensen laten wonen bij hun werk in plaats van uren in de auto laten zitten, personenauto vervangen voor fiets, etc. etc. etc.

Nederland is ook niet alleen in de EU. Wellicht kan er ook op Europees niveau specifieke technologieën in andere landen worden ingezet. Zo zijn de mediterrane landen vanwege de hoeveelheid zon geschikt voor het bouwen van zonnetorens. Degenen die werken op basis van gesmolten zout kunnen ook nog eens voor langere periodes energie opslaan.
Zo zouden we de economieën van de zuidelijke EU landen kunnen stimuleren door hen aan te wijzen als de energieproducent voor noord Europa.
Landen met bergen kun je dan weer gaan stimuleren om extra stuwmeren aan te laten leggen. En landen met veel zeeoppervlak voor molens op zee. Samen moet het ons dan lukken om altijd een dunkelflaute door te kunnen komen.

Okay, zo kan ik nog wel even doorgaan. Maar de kern is dat niks zelfstandig is, een paragraaf met een holistische blik aan het einde van het artikel zou een goede toevoeging zijn.

[ollie1965]

Mooie opsomming van de huidige energie behoefte en toekomstige scenario's.
Ik lees in je verhaal (en dat is de titel ook) alleen maar een transitie en het verhaal van meer opwekken van elektra en warmte en vervolgens bufferen in accu's en zoutoplossingen (enz).

Dat is voor de titel ook een goed verhaal, wat ik mis zijn de mogelijkheden van verdere besparing. Je tipt wel de verduurzaming van het wagen/vervoerpark aan maar andere mogelijke besparingen mis ik (of lees ik overheen door de snelheid).
Misschien wil je die weg niet inslaan, maar een kleine voorzet.

Isoleren, isoleren, isoleren, had ik al isoleren gezegd?
Ik weet het het is een stokpaardje van me, maar met geforceerde isolatie maatregelen (met goede subsidie of uitvoering/regie door overheid) is voor de bebouwde omgeving denk ik dat er ook nog wel wat te willen valt.
Daarmee zouden we dan 80-90% van dit energieverbruik niet meer nodig hebben.
Hoe kom ik op 80-90%, de huidige woning en kantorenmarkt is redelijk slecht geïsoleerd (lees), en als men bijvoorbeeld naar een passiefnorm zou gaan voor woning, kantoor en eventueel utiliteitsbouw dan is de besparing op de gemiddelde voorraad al bijna 80%.
Dus het huidige bouwbesluit (ja dat heet anders tegenwoordig) wat al 15 jaar gefrustreerd wordt door de grote spelers/belanghebbende moet met een grote klap om. Zowel wat betreft isolatienormen als bouwmaterialen. Want het is natuurlijk van de gekke dat bij CO2 berekeningen de duurzame bouwmaterialen vaak laag scoren t.o.v. beton, steen en metaal. Komt allemaal door de rekenmethode die mede gevormd (lobby) is door de grote spelers.

Klein voorbeeld met een jaren 70 woning is het mij vrij gemakkelijk gelukt om een bijna D label om te vormen naar een A (++) woning. De toekomst (als dat kavel eindelijk gevonden is) wordt nog mooier, dan wil ik naar een woning die boven de PassiefPremium norm uit komt.

[Universal Creations]

Ik zie al een hoop interessante reacties voorbijkomen en ik zal er eens goed voor gaan zitten en de ideeën te bestuderen. Daarna zal ik ook inhoudelijk op jullie reacties in gaan. Bedankt alvast!

[SPee]

ollie1965 schreef op maandag 15 april 2024 @ 11:46:
Isoleren, isoleren, isoleren, had ik al isoleren gezegd?
Ik weet het het is een stokpaardje van me, maar met geforceerde isolatie maatregelen (met goede subsidie of uitvoering/regie door overheid) is voor de bebouwde omgeving denk ik dat er ook nog wel wat te willen valt.
Daarmee zouden we dan 80-90% van dit energieverbruik niet meer nodig hebben.
Hoe kom ik op 80-90%, de huidige woning en kantorenmarkt is redelijk slecht geïsoleerd (lees), en als men bijvoorbeeld naar een passiefnorm zou gaan voor woning, kantoor en eventueel utiliteitsbouw dan is de besparing op de gemiddelde voorraad al bijna 80%.
Dus het huidige bouwbesluit (ja dat heet anders tegenwoordig) wat al 15 jaar gefrustreerd wordt door de grote spelers/belanghebbende moet met een grote klap om. Zowel wat betreft isolatienormen als bouwmaterialen. Want het is natuurlijk van de gekke dat bij CO2 berekeningen de duurzame bouwmaterialen vaak laag scoren t.o.v. beton, steen en metaal. Komt allemaal door de rekenmethode die mede gevormd (lobby) is door de grote spelers.

Klein voorbeeld met een jaren 70 woning is het mij vrij gemakkelijk gelukt om een bijna D label om te vormen naar een A (++) woning. De toekomst (als dat kavel eindelijk gevonden is) wordt nog mooier, dan wil ik naar een woning die boven de PassiefPremium norm uit komt.

Moeten we nog wel willen dat we woningen bouwen?
Is het niet beter als we alleen maar woontorens/flats gaan bouwen? Niet alleen voor het woningtekort, maar ook om het verbruik te concentreren. Een goed geisoleerde woontoren met centrale verwarming is veel beter dan een aantal woonblokken met rijtjeshuizen.
En dan niet alleen voor nieuwbouw, maar ook de bestaande 2-onder-1-kap villa's in het centrum van de stad.

Ik sta er een stuk pessimistischer in. Een van de belangrijke redenen waarom, is vanwege alle (handel in) (eco) certificaten die gebruikt worden om je beter voor te doen dan je bent. Hierdoor neemt de druk om echte verbeteringen te doen af. Voeg een paar fraudeurs toe en iedereen zegt vrolijk en blij goed bezig te zijn, terwijl er echt geen verbetering is. Ik denk als we die certificaten gaan verbieden en elk bedrijf voor zichzelf de verbetering moet realiseren, men veel meer gaat doen en we pas echt grote stappen gaan maken.
Dus nee tegen "greenwashing' door ergens ver weg een paar bomen te planten (waar vroeger al bomen stonden maar die ooit verbrand zijn).

[devriesjande]

Heel interessant stuk @Universal Creations .
Het grote probleem blijft de opslag van de groen opgewekte energie
De opslag moet groot genoeg zijn om in een koude winter toch aan iedereen voldoende energie te kunnen leveren.
In een koude winter kan zomaar een week de zon niet schijnen. De wind waait ook niet altijd.
Een warmtepomp is met een buitentemperatuur onder de -5 graden niet echt efficiënt meer.
Auto's verbruiken in de wintermaanden meer dan in de zomer.
Ik zeg niet dat het onmogelijk is om voldoende buffer te bouwen. Maar in 25 jaar gaat dat zeker niet lukken.

[Wolfp4ck]

vind je uiteenzetting met PJ nogal verwarrend waarom hou je het niet op GWH of MWH ?
kwestie van het gemakkelijk te houden ?

1 kerncentrale doet op een jaar zo een 10 TWH (heel conservatief gerekend)
Volgens wat ik kan vinden wekten alle 2400 nederlandse Turbines in 2021 ongeveer 10TWH op

reken ik het ergens verkeerd uit ?

[Nathilion]

@Wolfp4ck Er zijn echte productiegetallen beschikbaar van Borselle. Dus wellicht is dat een wat beter vergelijk om de capaciteitsfactor van een kerncentrale goed te bepalen.

Borselle is een 485MWh centrale met een uptime van 90%+ en daarmee net geen 4TWh weet te produceren.

Zou je dit lineair opschalen naar de meer gangbare 1GW modellen dan haal je met dezelfde capaciteitsfactor van 90% dus maximaal 7.9TWh per jaar. Dat is dus wel aangenomen dat de centrale op 100% belasting draait 90% van de tijd.
Je 10TWh schatting komt dus aardig in de buurt voor grotere centrales.

In 2022 produceerden alle windmolens bij elkaar 21,6 TWh.

Dit laat voor mij goed zien hoe stupide veel energie er uit uranium te halen is (en thorium doet er niet voor onder) en hoe toepasbaar XKCD 1162 blijft op het energievraagstuk.

[Wolfp4ck]

Daarom dat ik in de war ben met die PJ getallen.

1520 PJ voor windkracht anno 2050
Terwijl Kerncentrale 180 is

lijkt me nogal bizar,
me dunkt dat het toch niet moeilijker kan zijn 1 grote centrale te bouwen ipv 2400 turbines op zee te gooien ?

lijkt me een perfecte technologie om in te investeren, immers hoe meer onderzoek en investeringen hoe goedkoper we energie kunnen opwekken.

[ollie1965]

SPee schreef op maandag 15 april 2024 @ 14:29:
[...]

Moeten we nog wel willen dat we woningen bouwen?
Is het niet beter als we alleen maar woontorens/flats gaan bouwen? Niet alleen voor het woningtekort, maar ook om het verbruik te concentreren. Een goed geisoleerde woontoren met centrale verwarming is veel beter dan een aantal woonblokken met rijtjeshuizen.
En dan niet alleen voor nieuwbouw, maar ook de bestaande 2-onder-1-kap villa's in het centrum van de stad.

Ik sta er een stuk pessimistischer in. Een van de belangrijke redenen waarom, is vanwege alle (handel in) (eco) certificaten die gebruikt worden om je beter voor te doen dan je bent. Hierdoor neemt de druk om echte verbeteringen te doen af. Voeg een paar fraudeurs toe en iedereen zegt vrolijk en blij goed bezig te zijn, terwijl er echt geen verbetering is. Ik denk als we die certificaten gaan verbieden en elk bedrijf voor zichzelf de verbetering moet realiseren, men veel meer gaat doen en we pas echt grote stappen gaan maken.
Dus nee tegen "greenwashing' door ergens ver weg een paar bomen te planten (waar vroeger al bomen stonden maar die ooit verbrand zijn).

Of je wel/niet nog nieuwe woningen nog moet willen bouwen? Ik denk in sommige gevallen renovatie echt wel kan. Ik kijk naar mijn oude woning die naar A++ is gegaan en de corporatiewoningen in Roosendaal die passief haalden, maar er zullen er ook wel heel veel zijn waarbij het simpel niet (uit) kan.
En iedereen in een geüniformeerde woning/woontoren duwen gaat een beetje richting CCCP praktijken, geloof niet dat zo'n extra extra extra dwingende maatregel de handen op elkaar krijgt .
Mijn maatregel gaat namelijk al heel ver voor conservatief Nederland

En je hebt gelijk, er is veel greenwashing, maar daarom ook de eenvoudigste maatregel die er kan zijn, isoleren, isoleren en isoleren.

[BeaM-R]

Wat ik mis in het geheel is het transport van al die energie. Al die energie die opgewekt wordt met de genoemde methodes zal uiteindelijk ook bij de mensen thuis moeten komen.
Er moet nog zoveel gebeuren in de ondergrond, en ik geloof nooit dat we dat gaan halen voor 2050. Ik heb het al een keer eerder genoemd in een ander topic maar voor elk netstation dat er nu staat dienen er gemiddeld 2,5 stations bij te komen. 33% van alle straten in Nederland dienen opengegraven te worden om nieuwe kabels aan te leggen. Dat alleen al is een megaklus.
Netbeheerders gaan een net uitrollen dat geschikt is voor een scenario dat in 2050 iedere woning full electric is.
Daarnaast vraag ik me ook af of het in de toekomst allemaal nodig is. Ik verwacht dat over zeg 10 à 15 jaar een heel groot deel van de woningen deels off the grid zou kunnen functioneren met zonnepanelen, een thuisaccu en auto's die bidirectioneel kunnen laden.

[Hahn]

Wolfp4ck schreef op maandag 15 april 2024 @ 16:18:
Daarom dat ik in de war ben met die PJ getallen.

1520 PJ voor windkracht anno 2050
Terwijl Kerncentrale 180 is

Wat bedoel je met 'Kerncentrale 180 is'? 180 PJ? Want als ik jouw eerder benoemde 10 TWh omreken naar PJ, kom ik op 36 PJ. Dat scheelt een factor 5.

[Wozmro]

Puur op gebied van energievoorziening zie ik het zelf best wel positief in.

Er wordt aan een waanzinnig tempo gebouwd;

Windmolens, PV, batterijen,... dat zijn de meest zichtbare dingen.

Maar ik denk dat de meeste mensen bijvoorbeeld de performantie van het Europese elektriciteitsnet zwaar onderschatten.
Transport van elektriciteit is al heel lang geen louter nationale kwestie meer.

We krijgen tegenwoordig net zo goed stroom vanuit de windparken van Schotland of deze uit de Oostzee via Duitsland.

Er wordt gehandeld en getransporteerd dat het een lieve lust is. De rest van de wereld is stikjaloers op het Europese elektriciteitsnet.

Zie: https://app.electricitymaps.com/zone/NL

En voor een meer technische uitleg:
https://www.hoogspanningsnet.com/page/12/

Begrijp me niet verkeerd, er is nog heel veel werk. Maar als ik zie hoe de laatste jaren de geesten al gerijpt zijn. Kijken naar het weer om dan je keuzes te maken op gebied van stroomverbruik is eigenlijk al heel normaal te geworden. En het gebeurd ook steeds meer automatisch. Zowel in huishoudens als in bedrijven.
Hoe beter we dit kunstje beheersen hoe gemakkelijker het wordt.
Het theoretische ideaal zou zijn dat je een volledige economie zonder met de ogen te knipperen kan laten versnellen en vertragen in functie van het aanbod aan groene energie.
Een theoretisch ideaal dat we niet volledig hoeven na te streven want zoals in de openingspost beschreven staat zijn er diverse vormen van opslag mogelijk. En je kan daar best creatief in zijn. Niet alles moet met de klassieke batterij. Het kunnen ook productielijnen zijn die versnellen of vertragen. En een magazijn vol met spullen is ook een vorm van een batterij. Net zoals een grote koelcel die net even wat extra graden koelt bij goedkope stroomprijs. Of een laadpaal die de laadsnelheid enkele procenten kan laten variëren.

Er zijn zoveel creatieve oplossingen mogelijk en we zullen die allemaal gebruiken op de plaats waar ze het meest tot hun recht komen.

Ik post hier ook nog graag even het filmpje met de optimistische toekomstvisie van Tony Seba:
YouTube: "The Great Transformation" - TAQA 20th Anniversary Celebration / Dha...

[Wozmro]

En er is ook nog deze alinea uit het Tesla master plan: (https://www.tesla.com/ns_videos/Tesla-Master-Plan-Part-3.pdf)

'According to the International Energy Agency (IEA) 2019 World Energy Balances, the global primary energy supply is 165 PWh/
year, and total fossil fuel supply is 134PWh/year1ab. 37% (61PWh) is consumed before making it to the end consumer. This includes
the fossil fuel industries’ self-consumption during extraction/refining, and transformation losses during electricity generation.
Another 27% (44PWh) is lost by inefficient end-uses such as internal combustion engine vehicles and natural gas furnaces. In
total, only 36% (59PWh) of the primary energy supply produces useful work or heat for the economy. Analysis from Lawrence
Livermore National Lab shows similar levels of inefficiency for the global and US energy supply2,3.'

[psychodude]

BeaM-R schreef op maandag 15 april 2024 @ 20:43:
Wat ik mis in het geheel is het transport van al die energie. Al die energie die opgewekt wordt met de genoemde methodes zal uiteindelijk ook bij de mensen thuis moeten komen.
Er moet nog zoveel gebeuren in de ondergrond, en ik geloof nooit dat we dat gaan halen voor 2050. Ik heb het al een keer eerder genoemd in een ander topic maar voor elk netstation dat er nu staat dienen er gemiddeld 2,5 stations bij te komen. 33% van alle straten in Nederland dienen opengegraven te worden om nieuwe kabels aan te leggen. Dat alleen al is een megaklus.
Netbeheerders gaan een net uitrollen dat geschikt is voor een scenario dat in 2050 iedere woning full electric is.
Daarnaast vraag ik me ook af of het in de toekomst allemaal nodig is. Ik verwacht dat over zeg 10 à 15 jaar een heel groot deel van de woningen deels off the grid zou kunnen functioneren met zonnepanelen, een thuisaccu en auto's die bidirectioneel kunnen laden.

De gemiddelde autoprijs is de afgelopen 15 jaar ongeveer verdubbeld. Komende circa 15 jaar, zal dit vermoedelijk niet doen ophouden. Zeker niet door dit soort ontwikkelingen, waarvan meer en meer verplichtingen zullen gaan worden.

Hetgeen tegelijkertijd een belangrijke stap zal zijn in de energietransitie. Zorg er simpelweg voor dat de heilige koe onbetaalbaar wordt.

Universal Creations schreef op zondag 14 april 2024 @ 15:00:
Een simpel voorbeeld is een elektrische auto. Met een verbruik van 150 Wh per km is een elektrische auto vier keer zo efficiënt als een benzine-auto die 15km per liter benzine rijdt.

De stap naar e.g. een ebike is bijvoorbeeld weer vele malen verder efficiënter. Met een consumptie van minder dan 10 Wh per km.

Met name de huidige generatie 30+ kan nog wel anders willen claimen, veelal aangeven dat een auto noodzakelijk is. Maar tegen de tijd dat mijn kinderen 18 zijn, is de aanschaf voor een nieuwe auto vermoedelijk gemiddeld 100k+, tweede hands vermoedelijk zelfs al 50k+. Gelet op huidige ontwikkelingen. Een groot deel van die generatie gaat dit soort privé bezit van auto's vermoedelijk niet eens meer kennen.

Universal Creations schreef op zondag 14 april 2024 @ 15:00:

Energiegebruik

[Afbeelding]

Een belangrijke andere bron van grootschalig energie consumptie is naast verkeer inderdaad te vinden binnen de industrie. Ontwikkeling hierin is lastig in te schatten voor mijzelf. Sterk afhankelijk van impact of kosten onder de streep. Energietransitie is leuk, maar wanneer het doorberekend moet worden naar de consument en derhalve blijft liggen, vormt dit een voordeel voor bedrijven die niet meedoen.

Internationaal politieke druk, zoals uiteraard ook gebeurd, is noodzakelijk om dit te doen veranderen.

SPee schreef op maandag 15 april 2024 @ 14:29:
[...]

Moeten we nog wel willen dat we woningen bouwen?
Is het niet beter als we alleen maar woontorens/flats gaan bouwen? Niet alleen voor het woningtekort, maar ook om het verbruik te concentreren. Een goed geisoleerde woontoren met centrale verwarming is veel beter dan een aantal woonblokken met rijtjeshuizen.
En dan niet alleen voor nieuwbouw, maar ook de bestaande 2-onder-1-kap villa's in het centrum van de stad.

Het is een lastige. Er is veel voor te zeggen om te stappen richting woontorens. Concentratie heeft voordelen voor niet alleen energie verbruik, maar ook ten aanzien van bereikbaarheid, vestiging van faciliteiten in de omgeving, etc.

Maar tegelijkertijd zijn woontorens qua bouw ook duur. Hetgeen zich vertaalt in koopprijzen die hoog uitvallen. En daarmee qua waar voor je geld, vaak negatief uitvallen. Dit verschil wordt vaak nog wat geaccentueerd door het oneerlijke vergelijk van locatie. Een woontoren bijvoorbeeld in het stadscentrum zal een appartement van e.g. 140 m2 met klein balkon hebben welk qua prijs al snel hoger uit komt te vallen dan een 2-onder-1-kap woning van bijvoorbeeld 160 m2 met tuin op zo'n 15 km buiten het stadscentrum.

Desondanks zie je één en ander hierin natuurlijk wel verschuiven. In Rotterdam zie je gestaag meer woontorens komen, ook buiten het directe stadscentrum zie je een toename van vervanging door appartementen.

Inclusief aandacht voor betaalbaarheid, buiten voorzieningen, etc. Maar termijn tussen planning, vergunningen en oplevering ligt bij dit soort projecten bijzonder hoog. Plannen die anno 2024 gevormd worden, moet je al snel op rekenen dat we anno 2035 - 2040 leven alvorens oplevering.

Iets als project RISE speelt bijvoorbeeld al sinds circa 2019, zal 2025 starten met de bouw. Waarna hoogste toren 1, rond 2030 (zonder vertraging) zal worden opgeleverd en verwacht wordt dat de 3 torens nabij Hofplein zo'n 2034 klaar zijn.

Gelet op het resterende tijdsbestek in het kader van de energietransitie, is dit dan ook niet echt een oplossing voor nu. Hoewel 2050 ver weg klinkt, is het in termijnen van bouw van woontorens 2050 voor je er erg in hebt.

[Wolfp4ck]

Hahn schreef op maandag 15 april 2024 @ 20:49:
[...]

Wat bedoel je met 'Kerncentrale 180 is'? 180 PJ? Want als ik jouw eerder benoemde 10 TWh omreken naar PJ, kom ik op 36 PJ. Dat scheelt een factor 5.

lees de initiele topicstart

[CVTTPD2DQ]

psychodude schreef op maandag 15 april 2024 @ 23:15:
Het is een lastige. Er is veel voor te zeggen om te stappen richting woontorens. Concentratie heeft voordelen voor niet alleen energie verbruik, maar ook ten aanzien van bereikbaarheid, vestiging van faciliteiten in de omgeving, etc.

Maar tegelijkertijd zijn woontorens qua bouw ook duur. Hetgeen zich vertaalt in koopprijzen die hoog uitvallen. En daarmee qua waar voor je geld, vaak negatief uitvallen. Dit verschil wordt vaak nog wat geaccentueerd door het oneerlijke vergelijk van locatie. Een woontoren bijvoorbeeld in het stadscentrum zal een appartement van e.g. 140 m2 met klein balkon hebben welk qua prijs al snel hoger uit komt te vallen dan een 2-onder-1-kap woning van bijvoorbeeld 160 m2 met tuin op zo'n 15 km buiten het stadscentrum.

Een mooie middenweg zijn de portiekflats, met winkels en voorzieningen in de plint, van 4 tot 8 verdiepingen. In Rotterdam en Amsterdam (en de meeste grote Europese steden) is die bouwvorm natuurlijk al de norm, maar elders in Nederland zijn ze te zeldzaam. Van dat soort gebouwen weten we gewoon dat ze goed functioneren. Zelfs als ze volstopt met arme, sociaal achtergestelde mensen blijven dat soort wijken leefbaar en levendig.

Als je enkel dichtheid wil vergroten is buiten de grote steden veel sneller winst te boeken dan als je in Amsterdam en Rotterdam woontorens bouwt (die volgens mij alleen uitkunnen zolang de bewoners relatief welvarend zijn)

[Frame164]

siggy schreef op zondag 14 april 2024 @ 17:18:
De politieke aversie tegen wind en zon vind ik persoonlijk zeer schrijnend en ook veelzeggend dat de energielobby de touwtjes in handen heeft.

Ik zie het eerder als een uitwas van het populisme. Veel mensen houden niet van verandering en de populistien praten die mensen graag naar de mond. Het toont ook geen enkel leiderschap. Een goede politicus/leider moet immers ook beleid kunnen maken wat een groot deel van de bevolking nog niet snapt.

[psychodude]

Frame164 schreef op dinsdag 16 april 2024 @ 09:34:
[...]


Ik zie het eerder als een uitwas van het populisme. Veel mensen houden niet van verandering en de populistien praten die mensen graag naar de mond. Het toont ook geen enkel leiderschap. Een goede politicus/leider moet immers ook beleid kunnen maken wat een groot deel van de bevolking nog niet snapt.

Niet alleen dat, maar ook bereid zijn niet populaire keuzes te maken omwille van landsbelang. Maar wordt weinig gedaan, want het wordt al snel gezien als een soort politieke zelfmoord. Een significante beperking van het democratisch grondbeginsel.

[Qwerty-273]

Het is wel een heel breed topic, maar als antwoord op je vraag "Halen we 2050?" is dat een nee.
Nederland is te klein om alles alleen te doen, daar zullen we echt op Europees niveau gezamenlijk schouder aan schouder werk moeten verzetten. Daar zit de politiek nog met de "landsbelangen" ipv "europa belangen" te veel voor in de weg.

Verder schreef je dat kernenergie niet duurzaam is. Maar dat zijn de andere vormen ook niet (als je verder kijkt dan de energiebron zelf), ook daar zijn bepaalde gebruikte grondstoffen (om tot een volledige windmolen of zonnepaneel te komen) eindig. Wel is het zo dat de huidige bekende voorraad uranium (die economisch gezien gedelft kan worden) beperkt is, de daadwerkelijke voorraad van al het uranium op aarde is echter immens. Zo zie je in de laatste 20 jaar ook een enorme verschuiving van de oude grote dagbouwmijnen en ondergrondse mijnen waarin gedolven wordt door te graven, naar oplossingsmijnbouw (ISL/ISR), met het uitvinden van een andere winningsmethode kan plots een heleboel uranium economisch beschikbaar komen.

Onbewezen voorraad
Naast de bewezen primaire en secundaire uraniumvoorraden, wordt de nog niet bewezen voorraad uranium in de vorm van winbare ertsen geschat op een totaal van circa 35 miljoen ton uranium. Bij het huidige tempo van exploitatie en eindgebruik (ca. 50.000 ton per jaar), zouden we daarmee nog eeuwen gebruik kunnen maken van uranium als energiebron.

IAEA (2001) : Analysis of Uranium Supply to 2050
IAEA (2023) : Energy, Electricity and Nuclear Power Estimates for the Period up to 2050
IAEA (2023) : Global Inventories of Secondary Uranium Supplies

Uranium Raw Material for the Nuclear Fuel Cycle: Innovation for Sustaining Future Resources and Production (URAM-2023)
Uranium Raw Material for the Nuclear Fuel Cycle: Exploration, Mining, Production, Supply and Demand, Economics and Environmental Issues (URAM-2018)

[Helixes]

Elders hier is een discussie over een onderzoek naar terugdraaien van de 100 km/u maatregel.

Joris748 in "De landelijke Nederlandse politiek 2023/2024"

Dit laat zien hoe het commitment van in ieder geval deze beoogde coalitie aan 2050 summier is, in vergelijking met het aloude adagium ... Maar het moet wel gezellig blijven, hè.

Met deze politieke wind gaan we het bij lange na niet redden allemaal. Iedere keer als een maatregel impopulair blijkt zullen deze partijen doen alsof het probleem niet bestaat, en zwichten voor weerstand uit de massa.

[Jeroenneman]

Frame164 schreef op dinsdag 16 april 2024 @ 09:34:
[...]


Ik zie het eerder als een uitwas van het populisme. Veel mensen houden niet van verandering en de populistien praten die mensen graag naar de mond. Het toont ook geen enkel leiderschap. Een goede politicus/leider moet immers ook beleid kunnen maken wat een groot deel van de bevolking nog niet snapt.

Het ligt niet aan de leiders, het ligt aan de kiezers.

Het gaat allemaal te geleidelijk, of raakt niet de juiste mensen. Misschien hebben we weer een watersnoodramp nodig om de bevolking wakker te schudden dat we als samenleving wél miljarden moeten pompen in drastische veranderingen.

De Deltawerken waren voor die tijd (en nog steeds) een krankzinnige operatie. Een planhorizon van meerdere decennia, torenhoge investeringen, ingrijpende veranderingen in leefklimaat.


Maar de gemiddelde stemmer van nu ziet klimaatverandering nog steeds niet als probleem, of ziet er een boosaardig plan achter om de "gemiddelde burger" geld uit de mouw te kloppen.

[ari3]

Klimaatverandering is een reëel probleem, maar welke acties we daar aan moeten verbinden wordt mijn inziens onvoldoende doordacht. Zoals ik het begrijp is er een lange termijn plan om uitstoot duurzaam te verminderen om zo verdere opwarming tegen te gaan. Nederland heeft daar een aandeel van 0,3% in. Dat is relatief weinig en daarom is het belangrijk dat de rest van de wereld de overige 99,7% voor zijn rekening neemt. Het is nogal een risico dat, zelfs als Nederland haar deel doet (waarover al twijfel bestaat), andere landen dit niet doen. Denk daarbij aan een nieuwe politieke wind in de VS of landen die wegens conflicten andere prioriteiten stellen. In de Oekraïne heeft statiegeld op blikjes momenteel geen prioriteit...

Daarom moeten we periodiek toetsen of de doelstelling nog haalbaar is. Er gaat nu heel veel (belasting)geld naar klimaatbeleid en dat is prima als de doelstelling gehaald wordt. Maar als blijkt dat het onhaalbaar is, moeten we realistisch zijn en geld en middelen besteden aan het omgaan met de gevolgen van klimaatverandering. Dan zitten we evengoed met hoge kosten, maar dan hebben we in ieder geval niet onnodig veel geld verloren aan maatregelen die amper iets hebben bijgedragen aan de oplossing.

Voorkomen is beter dan genezen, maar als we niet kunnen voorkomen moeten we inzetten op genezen.

[Helixes]

ari3 schreef op dinsdag 16 april 2024 @ 11:53:
Klimaatverandering is een reëel probleem, maar welke acties we daar aan moeten verbinden wordt mijn inziens onvoldoende doordacht. Zoals ik het begrijp is er een lange termijn plan om uitstoot duurzaam te verminderen om zo verdere opwarming tegen te gaan. Nederland heeft daar een aandeel van 0,3% in. Dat is relatief weinig en daarom is het belangrijk dat de rest van de wereld de overige 99,7% voor zijn rekening neemt. Het is nogal een risico dat, zelfs als Nederland haar deel doet (waarover al twijfel bestaat), andere landen dit niet doen. Denk daarbij aan een nieuwe politieke wind in de VS of landen die wegens conflicten andere prioriteiten stellen. In de Oekraïne heeft statiegeld op blikjes momenteel geen prioriteit...

... anders dan dat uitstoot cumulatief werkt, en niet momentaan. Nederland heeft haar economie natuurlijk ongeremd kunnen laten groeien in de periode waarin we nog niet aan de gevolgen van uitstoot dachten (zeg, 1800-2010). Veel andere economiën hebben dat om uiteenlopende redenen niet kunnen doen. Dat geeft Nederland een grote erfschuld op dit dossier - die wij verkiezen volledig te negeren.

Als we eerlijk tegen onszelf zouden zijn - en dat zijn we dus niet - dan zit Nederland voor zowel oppervlak als inwoners al ver, vér over de toegewezen cumulatieve uitstoot heen.

Daarom moeten we periodiek toetsen of de doelstelling nog haalbaar is. Er gaat nu heel veel (belasting)geld naar klimaatbeleid en dat is prima als de doelstelling gehaald wordt. Maar als blijkt dat het onhaalbaar is, moeten we realistisch zijn en geld en middelen besteden aan het omgaan met de gevolgen van klimaatverandering. Dan zitten we evengoed met hoge kosten, maar dan hebben we in ieder geval niet onnodig veel geld verloren aan maatregelen die amper iets hebben bijgedragen aan de oplossing.

Voorkomen is beter dan genezen, maar als we niet kunnen voorkomen moeten we inzetten op genezen.

Tot die tijd moeten we natuurlijk wel doen alsof we full commitment hebben, al leidt dat tot onze eigen verdoemenis. Als een welvarend land als Nederland zich al niet kan commiteren aan de oplossing, dan denk ik dat we er net zo goed mee kunnen ophouden.

Maar prima. De kans dat we - zowel Nederland, als de rest van de wereld - het nog gaan halen is nu al bijzonder klein. Wat stel je voor?

[defiant]

Het kernprobleem van de energietransitie is dat het een substitutie probleem is, we willen fossiele bron X vervangen door duurzame bronnen A,B en C. Veel regeringen kiezen in economische zin voor het oplossen van het probleem met voornamelijk vrije marktwerking. Het gevolg is dat substitutie alleen plaats vind als duurzame bronnen goedkoper zijn dan fossiele brandstoffen. Je ziet dan ook dat de transformatie alleen versnelt als de overheid bewust richting geeft aan verduurzaming met subsidies, investeringen en sluiting van fossiele brandstoffen centrales.

Maar er ontstaat geen natuurlijk substitutie effect buiten die sturing. Energie opslag is hiervan een goed voorbeeld, deze zijn op dit moment niet rendabel om te fabriceren omdat de substitutie hiervoor deels komt uit fossiele brandstoffen. D.w.z. een energieopslag concurreert 's avonds en 's nachts met gasprijs en elektriciteitsprijs deels aangeleverd door fossiele bronnen. Zonder subsidie of investeringen zal substitutie hier langzaam gaan of helemaal niet gebeuren.

De consensus bij economen is al heel lang dan ook dat de meeste simpele oplossing hiervoor een carbon tax is, waarbij de opbrengsten gebruikt worden om de substitutie te financieren.

Daarnaast ligt de focus ook veelal bij elektrificering, maar daarbij loopt de transportsector ook tegen een substitutieprobleem aan dat moeilijker is. Fossiele brandstoffen hebben namelijk uitstekende eigenschappen als het gaat om factoren voor het gebruik in transport (hoge energie dichtheid, vloeibaar, transporteerbaar, etc). De substituties producten hebben deze eigenschappen veel minder.

[CVTTPD2DQ]

ari3 schreef op dinsdag 16 april 2024 @ 11:53:
Daarom moeten we periodiek toetsen of de doelstelling nog haalbaar is. Er gaat nu heel veel (belasting)geld naar klimaatbeleid

Even als sanity check, hoeveel belastinggeld denk je dat er naar klimaatbeleid gaat, en hoe verhoudt dit zich tot andere zaken? Want ik meen dat het SDE programma (voornaamste subsidieprogramma van de overheid) de afgelopen 10 jaar ongeveer 20 miljard heeft gekost.

Dat is niet niks. Maar ook niet heel veel vergeleken met bijvoorbeeld het energieplafond van rond de 10 miljard in een enkel jaar. Of de hypotheekrenteaftrek van 10 miljard per jaar.

[ Voor 36% gewijzigd door CVTTPD2DQ op 16-04-2024 23:36 ]

[Metro2002]

SPee schreef op maandag 15 april 2024 @ 14:29:
[...]
Een goed geisoleerde woontoren met centrale verwarming is veel beter dan een aantal woonblokken met rijtjeshuizen.

Qua ruimtegebruik is er zeker iets te zeggen voor appartementen maar qua energieverbruik denk ik dat het je tegenvalt. Wij hebben in diverse flats en rijtjeshuizen gewoond en ons energieverbruik was in alle gevallen nagenoeg hetzelfde op 1 uitzondering na, onze laatste flat. Daar woonden we op de bovenste verdieping onder het platte dak. Dat in combinatie met enorme ramen zorgde ervoor dat het niet uit te houden was in de zomer. Op een warme zomerdag hadden we een splitairco en 2 (!) mobiele airco's aan en daarmee konden we het met veel pijn en moeite op 28 graden houden.

[Frame164]

Jeroenneman schreef op dinsdag 16 april 2024 @ 11:29:
[...]

Het ligt niet aan de leiders, het ligt aan de kiezers.

Strikt genomen: ja, dat klopt. Echter, je gaat er dan vanuit dat alle kiezers alles snappen, en zo niet, zich er in willen verdiepen, en er voor open staan om te zien dat sommige pijnlijke korte termijn veranderingen op langere termijn voordelen hebben. In Utopia gaat dat wellicht zo. Maar omdat we niet in Utopia wonen moeten leiders, de naam zegt het al, de leiding nemen en de kiezers uitleggen waarom iets nodig is.

[Jeroenneman]

Frame164 schreef op woensdag 17 april 2024 @ 10:20:
[...]


Strikt genomen: ja, dat klopt. Echter, je gaat er dan vanuit dat alle kiezers alles snappen, en zo niet, zich er in willen verdiepen, en er voor open staan om te zien dat sommige pijnlijke korte termijn veranderingen op langere termijn voordelen hebben. In Utopia gaat dat wellicht zo. Maar omdat we niet in Utopia wonen moeten leiders, de naam zegt het al, de leiding nemen en de kiezers uitleggen waarom iets nodig is.

Een groot deel van de bevolking krijg je daar echt niet van overtuigd. Kijk maar naar de corona pandemie als voorbeeld. 99% van de gegevens en wetenschappers ondersteunen A, maar B is makkelijker voor mensen, dus wordt net die ene % gezocht die het makkelijkere standpunt ondersteund.

[assje]

Metro2002 schreef op woensdag 17 april 2024 @ 10:02:
Qua ruimtegebruik is er zeker iets te zeggen voor appartementen maar qua energieverbruik denk ik dat het je tegenvalt. Wij hebben in diverse flats en rijtjeshuizen gewoond en ons energieverbruik was in alle gevallen nagenoeg hetzelfde op 1 uitzondering na, onze laatste flat. Daar woonden we op de bovenste verdieping onder het platte dak. Dat in combinatie met enorme ramen zorgde ervoor dat het niet uit te houden was in de zomer. Op een warme zomerdag hadden we een splitairco en 2 (!) mobiele airco's aan en daarmee konden we het met veel pijn en moeite op 28 graden houden.

Dan vergelijk je appels met peren. De verhouding buitengevel/woonoppervlakte is simpelweg gemiddeld veel kleiner dus energieverlies navenant kleiner.

[Metro2002]

assje schreef op woensdag 17 april 2024 @ 11:17:
[...]


Dan vergelijk je appels met peren. De verhouding buitengevel/woonoppervlakte is simpelweg gemiddeld veel kleiner dus energieverlies navenant kleiner.

Ik vergelijk inderdaad appels met peren aangezien de flats waar ik gewoond heb ook nog eens fiks kleiner waren

Bij een rijtjeshuis heb je niet zó heel veel minder buitengevel dan in een flat. Aan beide kanten heb je alsnog gedeelde muren met je buren, net als bij een flat.

[assje]

Metro2002 schreef op woensdag 17 april 2024 @ 12:09:
Ik vergelijk inderdaad appels met peren aangezien de flats waar ik gewoond heb ook nog eens fiks kleiner waren

Bij een rijtjeshuis heb je niet zó heel veel minder buitengevel dan in een flat. Aan beide kanten heb je alsnog gedeelde muren met je buren, net als bij een flat.

Aantal vlakken als buitenschil:

• Vrijstaand: 6
• Hoekwoning: 5
• Rijtjeswoning: 4
• Flat: 1-4

Als je jezelf graag van de domme wilt houden en worst-case flat (hoek bovenverdieping) wil afzetten tegen een rijtjeswoning; jouw feestje.

Edit: snelle correctie telfout aantal vlakken van een kubus

[ Voor 10% gewijzigd door assje op 17-04-2024 12:38 ]

[Fr33z]

Metro2002 schreef op woensdag 17 april 2024 @ 12:09:
[...]


Ik vergelijk inderdaad appels met peren aangezien de flats waar ik gewoond heb ook nog eens fiks kleiner waren

Bij een rijtjeshuis heb je niet zó heel veel minder buitengevel dan in een flat. Aan beide kanten heb je alsnog gedeelde muren met je buren, net als bij een flat.

prima, je hebt een eigen ervaring opgedaan in een paar woningen. Zowel de natuurkunde als landelijke meetgegevens laten zien dat appartementen minder energie vragen per m2 dan grondgebonden woningen. Is ook logisch want je hebt vaak links/rechts/onder/boven buren. dus van de 6 zijdes van een blokje zijn er nog maar 2 over waar je energie verliest. Bij jouw rijwoning zijn dat ineens al 4 van de 6 zijdes, hoekwoning 5/6 en vrijstaand zelfs 6/6.

edit: ik zie dat Assje het nog wat mooier omschreven heeft hierboven.

[ Voor 4% gewijzigd door Fr33z op 17-04-2024 12:42 ]

[brambello]

Interessant stuk en topic.

Het stuk is redelijk toegespitst op de uitdagingen van de energietransitie in de Nederlandse context. Je hoeft maar naar de iets armere landen te gaan om te zien dat de uitdagingen daar nog vele malen groter zijn. Naar mijn idee zijn er geen realistische wereldwijde oplossingen. Met andere woorden, een energietransitie op globale schaal gaat niet lukken.

[ Voor 11% gewijzigd door brambello op 09-02-2025 23:57 ]

[KabouterSuper]

brambello schreef op zondag 9 februari 2025 @ 23:56:
Interessant stuk en topic.

Het stuk is redelijk toegespitst op de uitdagingen van de energietransitie in de Nederlandse context. Je hoeft maar naar de iets armere landen te gaan om te zien dat de uitdagingen daar nog vele malen groter zijn. Naar mijn idee zijn er geen realistische wereldwijde oplossingen. Met andere woorden, een energietransitie op globale schaal gaat niet lukken.

Daar staat tegenover dat de armere landen per persoon veel minder CO2 uitstoten dan de rijke (Westerse) landen. Even los van het feit dat Noordelijk gelegen landen nou eenmaal meer stoken omdat het 's winters koud is, gebruiken rijke landen veel en veel meer energie en stoten ze veel meer CO2 (en andere stoffen) uit. Wat mij betreft is de grootste uitdaging dat we als Westerse landen comfort en welvaart moeten inleveren om de doelen voor 2050 te halen. Ik merk dat er gehoopt wordt op een (nieuwe) technologie die alles oplost in plaats van dat er actief bijdragen wordt aan verandering. Een mooi voorbeeld is dat nu kernenergie weer bespreekbaar is, omdat dat 'the easy way out' zou zijn: geen CO2 uitstoot en wel het comfort en welvaart behouden.

[Wozmro]

En dat arme landen leapfroggen.

Het is bvb ook niet dat wij al onze vaste telefoons en telefoonhokjes opgestuurd hebben naar de arme landen zodat die ook dat tijdperk kunnen beleven.

Die stap slaan ze over.

Net zoals met we energievoorziening. Je moet eens met Google maps inzoomen op enkele willekeurige 'arme steden', je zal er ook zonnepanelen zien liggen. Nog niet zoveel als bij ons maar het zou naïef denken zijn dat ze er daar 'nog niet klaar voor zijn'.

[brambello]

Wozmro schreef op maandag 10 februari 2025 @ 19:31:
En dat arme landen leapfroggen.

Het is bvb ook niet dat wij al onze vaste telefoons en telefoonhokjes opgestuurd hebben naar de arme landen zodat die ook dat tijdperk kunnen beleven.

Die stap slaan ze over.

Net zoals met we energievoorziening. Je moet eens met Google maps inzoomen op enkele willekeurige 'arme steden', je zal er ook zonnepanelen zien liggen. Nog niet zoveel als bij ons maar het zou naïef denken zijn dat ze er daar 'nog niet klaar voor zijn'.

Vergroenen betekent ook vooral het elektrificeren van veel zaken.

De reeds elektrisch aangedreven dingen met zonnepanelen van stroom voorzien is veel eenvoudiger dan zaken elektrificeren die nu nog op fossiel lopen. Laaghangend fruit.
(Al zijn elektrische autos in Azië wel sterk in opkomst)

Dus ik ben niet zo onder de indruk van die zonnepanelen in ontwikkelingslanden.

Landbouw, industrie, bouw, het stoot allemaal veel co2 uit. En alhoewel die landen weinig uitstoten per inwoner vergeleken in het westen, ze zijn wel met veel. China en India samen al bijna 3 miljard mensen.

Daarbovenop nog gigantische landen zoals Bangladesh, Brazilië, Indonesië, Nigeria, Pakistan.....

[Makaja]

Als we eens beginnen met het verbieden van cruise-schepen, zetten we al een aardige stap.

Volgens Transport & Environment stootten alle 203 cruiseschepen die in 2017 in de Europese wateren opereerden in totaal 62 kiloton zwaveloxiden (SOx) uit. In dezelfde periode bedroegen de emissies van Europa’s 260 miljoen geregistreerde voertuigen ‘slechts’ 3,2 kiloton, zo blijkt uit de studie.

En dan gaat het niet eens over álle cruiseschepen, maar enkel die in Europese wateren...

[Wozmro]

brambello schreef op maandag 10 februari 2025 @ 20:32:
[...]


Vergroenen betekent ook vooral het elektrificeren van veel zaken.

De reeds elektrisch aangedreven dingen met zonnepanelen van stroom voorzien is veel eenvoudiger dan zaken elektrificeren die nu nog op fossiel lopen. Laaghangend fruit.
(Al zijn elektrische autos in Azië wel sterk in opkomst)

Dus ik ben niet zo onder de indruk van die zonnepanelen in ontwikkelingslanden.

Landbouw, industrie, bouw, het stoot allemaal veel co2 uit. En alhoewel die landen weinig uitstoten per inwoner vergeleken in het westen, ze zijn wel met veel. China en India samen al bijna 3 miljard mensen.

Daarbovenop nog gigantische landen zoals Bangladesh, Brazilië, Indonesië, Nigeria, Pakistan.....

Als Europa nog lang in de ontkenningsfase blijft hangen dan wordt het langs alle kanten voorbij gestoken. En kunnen we alleen nog een potje huilen en zelfmedelijden hebben.

https://electrek.co/2024/...internal-combustion-cars/

En kunnen we verbaast staan kijken dat we zelfs onze tweedehands ice auto's niet meer kwijtraken.

[assje]

Makaja schreef op dinsdag 11 februari 2025 @ 10:24:
Als we eens beginnen met het verbieden van cruise-schepen, zetten we al een aardige stap.

En dan gaat het niet eens over álle cruiseschepen, maar enkel die in Europese wateren...

Nee he, niet wéér dit uit zijn verband getrokken argument(gaat al jaar of 5 in de rondte). Dit gaat specifiek over SOx, dat heeft niet zoveel te maken met klimaatverandering/broeikasgas.

Volgens mijn AI bierviltje/schatting stoten alle cruise schepen wereldweid per jaar ongeveer 85Mt Co2 equivalent uit. Dat is 3-4x zoveel broeikasgas als transport alleen in Nederland of 8-9x de luchtvaart in Nederland.

Op globaal niveau is het vanzelfsprekend maar een druppel. Dit zo specifiek aanpakken zou symboolpolitiek zijn.

[ Voor 30% gewijzigd door assje op 12-02-2025 18:55 ]