13600K / 4070 game-PC: Sluit de rest er mooi bij aan?

[Verwijderd]

Wat wil je doen met je nieuwe systeem?
Een 13600K / 4070 game-PC voor (AAA) gaming (1080p-60/1440p-60) en fotobewerking (Adobe Lightroom Classic). Ik wil de komende ~5 jaar niet upgraden of opnieuw bouwen.

Wat mag het systeem gaan kosten?
€1500-2000.

Zijn er componenten of randapparatuur die je al hebt en mee wil nemen naar je nieuwe systeem?
Monitor (1080p-60), muis, keyboard.

Wat denk je allemaal nodig te hebben?
Omdat ik momenteel op 1080p-60 game, zou wellicht een bescheidenere build genoeg zijn. Echter, het is al sinds kinds af aan een droom van me om een PC te bouwen, en nu ik eindelijk het geld ervoor heb, wil ik ook gewoon een mooi systeem bouwen. Daarnaast sluit ik niet uit dat ik ook nog een 1440p-60 monitor koop, en wil ik de komende ~5 jaar niet upgraden of opnieuw bouwen.

Heb je nog bepaalde (merk)voorkeuren?
RTX vanwege DLSS. Verder zeker niet.

Heb je nog bepaalde eisen/wensen?
Ik zoek een relatief stille build; vandaar de keuze voor de case. De energieprijzen hebben me ook bij de CPU/GPU-combinatie gebracht.

Ga je overklokken?
Nee.

Wat verwacht je van ons?

Vooral een algehele check van mijn keuzes.

Over mijn Case-CPU-GPU-SSD ben ik vrij zeker:
A. Een stille case, die groot is voor goede airflow en zodoende voor een volgende build wellicht nog goed is. De stock fans lijken me voldoende.
B. Een CPU met een mooie prijs-prestatiebalans.
C. Een RTX-GPU t.b.v. DLSS, die meer in balans is dan de 4070Ti.
D. CPU-koeler en SSD o.b.v. Tweakers BBG's.

Specifiek de keuze van Moederbord-RAM-Voeding vond ik lastig, ook m.b.v. de Tweakers BBG's:
1. Is een moederbord altijd zó duur? Mooi als die van hoge kwaliteit is, maar zou het ook goedkoper kunnen? De BBG mist volgens mij de DDR5 €150-200 categorie. Is dit een goede keuze?
2. Door de minieme prijsverschillen heb ik deze hoge kwaliteit RAM gekozen, ook al zijn de prestatieverschillen klein. Is dit een goede keuze?
3. Een voeding van 650W is wellicht genoeg, maar deze 750W is marginaal duurder en ik las dat voedingen het efficiëntst werken halverwege hun wattage. Het leek me niet nodig eentje met ATX 3.0 te kopen. Is dit een goede keuze?

En ten slotte, is er een goedkopere, legale manier om W11 te krijgen?

Overigens wil de hebberige jongen in mij eigenlijk een 13700K, maar onderzoek suggereert dat de prijs-kwaliteitverhouding daar slechter is, vooral voor mijn lage framerate en beperkt Adobe-gebruik.


Onderdelenlijst:

Link: https://nl.pcpartpicker.com/list/jKXQ7R

**CPU** | [Intel Core i5-13600KF 3.5 GHz 14-Core Processor](https://nl.pcpartpicker.c...-processor-bx8071513600kf) | €308.00 @ Amazon Netherlands
**CPU Cooler** | [be quiet! Dark Rock Pro 4 50.5 CFM CPU Cooler](https://nl.pcpartpicker.c...-505-cfm-cpu-cooler-bk022) | €89.00 @ Amazon Netherlands
**Motherboard** | [MSI MAG B760 TOMAHAWK WIFI ATX LGA1700 Motherboard](https://nl.pcpartpicker.c...rd-mag-b760-tomahawk-wifi) | €202.00 @ Amazon Netherlands
**Memory** | [G.Skill Ripjaws S5 32 GB (2 x 16 GB) DDR5-6000 CL30 Memory](https://nl.pcpartpicker.c...y-f5-6000j3040f16gx2-rs5k) | €107.90 @ Amazon Netherlands
**Storage** | [Western Digital Black SN770 1 TB M.2-2280 PCIe 4.0 X4 NVME Solid State Drive](https://nl.pcpartpicker.c...d-state-drive-wds100t3x0e) | €55.85 @ Megekko
**Video Card** | [MSI VENTUS 3X OC GeForce RTX 4070 12 GB Video Card](https://nl.pcpartpicker.c...rtx-4070-ventus-3x-12g-oc) | €662.95 @ Megekko
**Case** | [Fractal Design Define 7 ATX Mid Tower Case](https://nl.pcpartpicker.c...-tower-case-fd-c-def7a-01) | €167.80 @ Paradigit
**Power Supply** | [NZXT C750 (2022) 750 W 80+ Gold Certified Fully Modular ATX Power Supply](https://nl.pcpartpicker.c...-power-supply-pa-7g1bb-us) | €107.84 @ Amazon Netherlands
**Operating System** | [Microsoft Windows 11 Home OEM - DVD 64-bit](https://nl.pcpartpicker.c...-oem-dvd-64-bit-kw9-00633) | €114.90 @ Amazon Netherlands
| **Total** | **€1816.24**

[Djarune]

De uitvoering: DeepCool AK620 is in tegenstelling tot de DRP4 zijn geld wel waard.

1TB is te weinig voor AAA games. Pak 2TB: uitvoering: Lexar NM790 2TB

Voor de rest ziet het er goed uit.

Wat betreft de vragen:
1. tomahawk is wat meer premium maar een mooi bord. Er zijn natuurlijk alternatieven.
De uitvoering: MSI B760 GAMING PLUS WIFI is betaalbaar.
Als je geen wifi / bluetooth nodig hebt is zou ik dit Z790 TUF ook een leuke aanbieding bij de outlet van Alternate (1 beschikbaar).
2. Vanwege het geringe prijsverschil is de ram een goede keuze
3. Voeding is goed. Zeker omdat je eisen niet heel hoog zijn 1440-60. Voor 1440-144 zou ik wel ATX3.0 nemen.
Extra vraag:
Windows 11 licentie is (legaal) voor ongeveer 10 euro te koop. Er zijn veel sites waar dat kan. Ik heb de mijne via gamekeydiscounter.

13700k zou ik enkel nemen voor Adobe Premiere en professioneel Photoshop. Ik denk dat de 13600k dus goed genoeg is.

[Thomg]

Je kan ook de 13600K overwegen over de 13600KF.
Voor het (marginale) prijsverschil heb je dan een backup GPU en kan je taken offloaden waar nodig (QS bijv.)

[Verwijderd]

Hartelijk dank voor je fijne comments, @Djarune! Zat ook even op /r/buildapc, maar daar kreeg ik weinig zinvols te horen. Zo fijn, de Tweakers community.

Een aantal reacties/vragen:
A. Volgens Tweakers is de DRP4 wél goed. Moet ik daar niet naar luisteren en die van jou kiezen? Waar zit 'm dat in? Ben benieuwd! 20-30€ besparen is welkom, maar niet nodig. Na wat rondzoeken ga ik inderdaad voor de AK620.
B. Eigenlijk denk ik dat 1TB wél genoeg is. Ik heb ~200GB aan persoonlijke files, en installeer hoogstens 1-2 games tegelijkertijd. Of zie ik dat verkeerd? Scheelt toch weer 50 piek. Toch ga ik erover nadenken. Want toekomstbestendig zijn is ook fijn natuurlijk. Je hebt me eigenlijk gewoon overtuigd. Dank!
C. Hartelijk dank voor het alternatieve moederbord. Ik heb wifi nodig, dus daar ga ik naar kijken. Als je zegt "een wat meer premium bord", kan het dan voor mij als casual user waard zijn, of ga ik gewoon voor de goedkopere? Ik ben voor jouw alternatief gegaan, na wat onderzoek.

Nogmaals, dank.

[ Voor 10% gewijzigd door Verwijderd op 15-08-2023 14:19 ]

[Verwijderd]

Jij ook bedankt, @Thomg.

Ik dacht (foutief dus) dat een tweede GPU in de praktijk geen zin had voor een casual user als mij.

Het hebben van een "in geval van problemen" geïntegreerde GPU, dat is wellicht niet slecht. Ik neem het mee in mijn overweging, waarvoor dank!

[Verwijderd]

Update: De case, videokaart, RAM en voeding blijven gelijk, maar de cpu krijgt een geïntegreerde gpu (kf-->k), cpu-koeler wordt de ak620, de ssd een nm790 en het moederbord een b760 gaming plus. Daarnaast ga ik windows gewoon via een key online kopen. (Overzicht: https://nl.pcpartpicker.com/list/9FFkL9)

In totaal brengt dat de prijs naar beneden, terwijl ik wel een 2TB ssd krijg. Dat is erg mooi. Doet me nog enigzins twijfelen over een 4070 Ti om te future-proofen, al schijnt dat niet te kunnen en is de prijs-kwaliteitverhouding daarvoor lager.

Dank aan @Djarune en @Thomg voor hun input. Verdere gedachten zijn meer dan welkom.

(Ik twijfel bijv. nog over de case door de prijs.)

[Djarune]

Verwijderd schreef op dinsdag 15 augustus 2023 @ 14:26:
(Ik twijfel bijv. nog over de case door de prijs.)

Je kan ook de uitvoering: Fractal Design Define 7 Compact Zwart nemen.

Of de uitvoering: Fractal Design Pop Silent Black Solid. Mis je wel de USB-C poort. Kan je desgewenst wel bijkopen: uitvoering: Fractal Design USB-C 10Gbps Cable - Model D Zwart.

Er zijn ook modellen met meer airflow: Pop Air, Torrent, Meshify. In dat geval kun je beter de uitvoering: Corsair 4000D Airflow Tempered Glass Zwart nemen. Veel bang for buck.

[Verwijderd]

@Djarune, wederom bedankt. Ik heb zelf ook door de cases gegrasduind.

De Pop Silent vind ik prachtig, en de Compact een veel beter formaat. Beiden veel betaalbaarder.

Ik zal die eens goed gaan vergelijken. Ik had het idee dat de Pop Silent wel eens (te) warm kon worden.

Dank!

[ Voor 64% gewijzigd door Verwijderd op 15-08-2023 16:07 ]

[Thomg]

4070 stoot niet zoveel hitte uit als je denkt. Gaat prima in een Pop silent.

[Verwijderd]

Hey @Thomg, dan ga ik voor die, denk ik, want ik vind het low profile design top. Ga vanavond eens rustig kijken. Merci!

[Frosix]

Je zou ook ipv de AK620 deze kunnen overwegen: Thermalright Peerless Assassin

[ Voor 33% gewijzigd door Frosix op 15-08-2023 18:16 ]

[Verwijderd]

@Frosix, ook als ik zo online lees, is men daar positief over. En: verrassend positief gezien de prijs. Wellicht wordt dat 'm dan. Heb je er zelf ervaring mee? (De rest bestel ik echter liever niet bij Amazon.)

[Frosix]

Mij werd die hier aangeraden, was eerst wat sceptisch maar draait nu toch al een tijdje fluisterstil.

[Verwijderd]

Hartelijk dank voor je reactie. Ik onderzoek de boel nog even.

[TRDT]

Mooie lijst. Als je flink wat extra gaming performance wilt kan je de uitvoering: AMD Ryzen 7 7800X3D Boxed overwegen. Deze is voor €409 nu relatief gunstig.

[TRDT]

De R7 7800X3D is ook wat betreft stroomgebruik superieur aan de 13600K.

[Thomg]

Daarentegen boet je wel in op productiviteit performance en is de CPU wel prijziger.

Te overwegen, maar geen nobrainer.

[Verwijderd]

@TRDT, bedankt voor de tip. AMD blijft sympathieker dan Intel, maar ik zat zelf eerder naar de 7600x en 7700x te kijken.

(Overigens klopt ik wel eens wat aan in verschillende Adobe programma s).

Echter, als ik meer uitgeef (en ik vind 1600-1700€ al veel eigenlijk), zou ik dan niet eerder een dikkere videokaart moeten kopen? Ik vind 60fps prima, dus zal niet snel gebottlenecked worden op hoge fps.

Moet wel zeggen dat ik van plan ben cities Skylines 2 te spelen, wat veel van je cpu vraagt, maar verder toch vooral role playing, zoals baldur's Gate, Cyberpunk, etc.

[ Voor 7% gewijzigd door Verwijderd op 15-08-2023 21:19 ]

[Thomg]

Verwijderd schreef op dinsdag 15 augustus 2023 @ 21:18:
@TRDT, bedankt voor de tip. AMD blijft sympathieker dan Intel, maar ik zat zelf eerder naar de 7600x en 7700x te kijken.

(Overigens klopt ik wel eens wat aan in verschillende Adobe programma s).

Echter, als ik meer uitgeef (en ik vind 1600-1700€ al veel eigenlijk), zou ik dan niet eerder een dikkere videokaart moeten kopen? Ik vind 60fps prima, dus zal niet snel gebottlenecked worden op hoge fps.

Moet wel zeggen dat ik van plan ben cities Skylines 2 te spelen, wat veel van je cpu vraagt, maar verder toch vooral role playing, zoals baldur's Gate, Cyberpunk, etc.

BG3 houdt ontzettend veel van X3D.
https://www.pcgameshardwa...k-Ersteindruck-1425826/2/
Skylines vind X3D ook leuk, maar hoeveel is een beetje onbekend. Skylines II is ook nog niet uit dus dat is ook een grote vraagteken.
Cyberpunk vind X3D ook fijn, maar je loopt veel sneller tegen een GPU bottleneck aan.
Hier in een review doen ze full hd + DLSS om het meeste van de CPU te vragen en zelfs dan is het verschil niet erg groot.
https://overclock3d.net/r...x3d_and_7900x3d_review/13

De ultieme gaming CPU is nu wel de X3D en daarbij krijg je als bonus ook dat je de CPU kan upgraden.

Nadelen zijn dan wel iets lagere productiviteit performance en hogere prijs.

[Verwijderd]

@Thomg en @TRDT, na wat wikken en wegen zie ik er wel wat in.

Wat denken jullie, is zo'n AM5 mobo met 7800x3d zinvol in de zin dat ik over ~4 jaar dan nog een keer de cpu+gpu kan wisselen en de rest van het systeem gelijk laten?

En follow-up, moet ik dan een mobo met pci5 gpu-aansluiting kopen, of is dat nog onzin?

En ik neem aan dat ik ook over moet naar EXPO-ram?

Ga ik nu als huiswerk naar de cpu- en am5-mobo-BBG's kijken. Nogmaals bedankt voor de zinvolle input.

[ Voor 18% gewijzigd door Verwijderd op 17-08-2023 17:52 ]

[Woezik]

Ik zou eerder een 13600K + 4070Ti kopen, dan een 7800X3D + 4070. De TW prestatiescore is gemeten op 1080p. Als je gamed op 1440p is het verschil veel kleiner en de videokaart veel belangrijker. Kijk maar eens bij RDR2 op 1440p Ultra, dan is het verschil met dezelfde videokaart maar 7,6fps: https://tweakers.net/revi...ed-dead-redemption-2.html

[Verwijderd]

@Woezik, wat me los van prestaties aanspreekt, is dat ik zonder de andere onderdelen te veranderen, over een paar jaar de cpu+gpu nog kan upgraden op AM5. Of zou de rest tegen die tijd verouderd zijn?

[Woezik]

Hangt af van de tijd die verstrijkt. Als je binnen 3 jaar een upgrade plant, dan is AM5 interessant. Als je (veel) langer wacht, dan ga je bij AMD ook upgraden naar AM6/DDR6.
Volgens mij is Intel 14e generatie ook nog op LGA1700, dus het verschil is niet zo heel groot.
Probleem van een dikke upgrade is dat je voeding het moet aankunnen, de koeling van je cpu-koeler en kast moeten voldoende zijn etc. Dus met een zware upgrade neig je al snel naar verkoop van je huidige PC en aanschaf van een nieuwe evenwichtige build.
Gezien de stappen die op cpu gebied de afgelopen jaren zijn gezet en het huidige stroomverbruik, verwacht ik dat de rek er voorlopig wel uit is en de winst voor consumenten ook niet veel meer toevoegt.

GPU kun je altijd wel upgraden, AMD of Intel maakt niet uit.

[Verwijderd]

Daarmee sla je mijn twijfelspijker wel op de kop.

En verschil 7800x3d met AM5/pcie5 mobo vs. 13600k met goedkoper mobo is toch snel 200 euro.

Ik upgrade nu ook maar eens per 4 jaar, en dat waren tot nu toe gamelaptops (momenteel 2070maxq)... Verwacht toch dat een 4070 desktop veel langer meegaat. Vooral aangezien 60fps voldoende voor me is.

Dan ben ik weer terug bij af, namelijk een kosteffectieve 13600k build.

Twijfel dan nog even tussen de Pop Silent en Define 7 Compact. Of eigenlijk wil ik de North, maar las op tweakers dat ie luid zou zijn. Ga daar eens naar kijken.

Bedankt voor de input iigv!!

[ Voor 15% gewijzigd door Verwijderd op 17-08-2023 19:24 ]

[Woezik]

North is een fraaie design behuizing, maar heeft wel wat beperkingen:
- Als je voeding langer is dan 15,5 cm dan kun je geen tweede HDD monteren
- Geen rear fan
- Met een cpu hoogte van 17cm niet geschikt voor veel RTX4090 videokaarten
- Aan de bovenzijde past max. een 240 radiator en aan de voorzijde kun je met een radiator een probleem krijgen met de lengte van grote videokaarten.
Voor een 13600K/4070(Ti) allemaal geen probleem.
Ga bij een 4070Ti met 12VHPWR aansluiting wel voor een ATX3.0 voeding, zodat je de verloopkabel niet hoeft te gebruiken.

Define is de luxere reeks t.o.v. de Pop. Ook standaard USB Typ-C. Bijna 5cm minder diep.

[Verwijderd]

Mooie samenvatting dank!

De 4070 is toch nog wel echt een stuk goedkoper dan de Ti, dus ga denk ik voor die.

[Woezik]

Dan kun je ook gewoon de NZXT voeding behouden en dat bespaart ook weer.

[Verwijderd]

Merci!

[Thomg]

Woezik schreef op donderdag 17 augustus 2023 @ 19:12:
Hangt af van de tijd die verstrijkt. Als je binnen 3 jaar een upgrade plant, dan is AM5 interessant. Als je (veel) langer wacht, dan ga je bij AMD ook upgraden naar AM6/DDR6.
Volgens mij is Intel 14e generatie ook nog op LGA1700, dus het verschil is niet zo heel groot.
Probleem van een dikke upgrade is dat je voeding het moet aankunnen, de koeling van je cpu-koeler en kast moeten voldoende zijn etc. Dus met een zware upgrade neig je al snel naar verkoop van je huidige PC en aanschaf van een nieuwe evenwichtige build.
Gezien de stappen die op cpu gebied de afgelopen jaren zijn gezet en het huidige stroomverbruik, verwacht ik dat de rek er voorlopig wel uit is en de winst voor consumenten ook niet veel meer toevoegt.

GPU kun je altijd wel upgraden, AMD of Intel maakt niet uit.

Vind dat je hier wel voordelen van AM5 wegmoffelt. Als we beginnen bij een 7800X3D kan je hier waarschijnlijk over 5 jaar (relatief) goedkoop een 9800X3D in kwijt omdat de prijzen nou eenmaal over tijd zakken (zie bijv. 5800X3D).
X3D lijkt hier ook niet zo gevoelig te zijn voor geheugensnelheid, dus dat, wat ook een concern is, lijkt voor X3D ook niet een groot probleem te zijn.

Intel 14e gen is een 13e gen refresh, dit zal een paar procent sneller zijn. Echt grote verbeteringen zullen gepaard gaan met flink verhoogde energieconsumptie. Als je een 13600K gaat kopen zal alleen een 14700K en up nuttig zijn als je niet geeft om energieverbruik en vooral meer multi-core wilt.

Het grootste voordeel van de 13600K is vooral dat deze goedkoper is en met 8 E-cores komt. Die helpen bij productiviteit.
Daarentegen is het wel "slechts" een hex-core voor games, je loopt dus wel het risico dat als er spellen uitkomen die 6 P-cores voltrekken er load of de E-cores gezet gaat worden.
TPU heeft hier recent nog een artikel over geschreven als de E-cores gaan dansen voor games.
https://www.techpowerup.c...y-turning-off-the-e-cores

De 7800X3D is een true 8-core CPU en zal dit probleem bij lange na niet ervaren.

Nu zeg ik dus niet dat de 13600K een slechte keuze is, maar ik ben wel van mening dat de tradeoff die je maakt vrij significant is. You get some you lose some.

Edit: Nog extra:

Omdat het verbruik van de 7800X3D zo laag is zijn de moederbordkosten dus (in theorie) erg goedkoop.
Dit is een valide combinatie:
uitvoering: AMD Ryzen 7 7800X3D Boxed
uitvoering: ASRock A620M-HDV/M.2
(alhoewel ik wel de + variant zou halen uitvoering: ASRock A620M-HDV/M.2+)
>>> review: Socket AM5 voor minder dan 100 euro - De allergoedkoopste AM5-moederb...

Voor Intel zal je wel wat duurder moeten kijken.
uitvoering: Intel Core i5-13600K Boxed
uitvoering: ASRock B760M PG Riptide

Voor de price drop van de 7800X3D van 460 naar 410 vond ik de 13600K een logische optie als je om value gaf. Met de price drop nijg ik eerder naar de 7800X3D omdat de totale kosten nu wel akelig dicht bij elkaar in de buurt komen.

[ Voor 22% gewijzigd door Thomg op 17-08-2023 22:25 ]

[Verwijderd]

Ha @Thomg, interessant weer.

Ik heb (helaas) wifi nodig.

Met Intel zit ik dan op cpu (328) en mobo (160) is 488.

Met de 7800x3d (409) volg ik dan de mobo-bbg, en kom bijv op deze (200): uitvoering: ASUS TUF Gaming B650-PLUS WIFI. totaal: 609

Nou kan het wel iets goedkoper met wifi, als ik filter in de productenlijst, maar helaas toch minder interessant dan jouw vergelijking! Mét wifi, dan he.

[Chris_K]

Waarom heb je een ATX 3.0 voeding nodig?

Ik pas van plan om een 13600k met 4070 te nemen.
Gamen op 1440pp ultra max fps.

[Verwijderd]

Hallo @Chris_K,

Bij de 4070 niet.

Bij de 4070 Ti, geloof ik, wel handig zodat je geen verloopkabel hoeft te gebruiken.

Mijn build lijkt nu dit te gaan worden:

#	Category	Product	Prijs	Subtotaal
1	Processors	Intel Core i5-13600K Boxed	€ 327,58	€ 327,58
1	Moederborden	MSI B760 GAMING PLUS WIFI	€ 160,-	€ 160,-
1	Videokaarten	MSI GeForce RTX 4070 VENTUS 3X 12G OC	€ 659,-	€ 659,-
1	Behuizingen	Fractal Design Define 7 Compact Zwart	€ 114,90	€ 114,90
1	Usb-sticks	Transcend JetFlash 790 128GB Zwart	€ 8,46	€ 8,46
1	Processorkoeling	DeepCool AK620	€ 59,28	€ 59,28
1	Geheugen intern	G.Skill Ripjaws S5 F5-6000J3040F16GX2-RS5K	€ 107,90	€ 107,90
1	Voedingen	NZXT C750 Gold v2	€ 104,90	€ 104,90
1	Solid state drives	Lexar NM790 2TB	€ 95,90	€ 95,90
			Totaal	€ 1.637,92

[Woezik]

Iets goedkoper geheugen met dezelfde true latency van 10ns: https://tweakers.net/pric...5600j2834f16gx2-rs5k.html

[Verwijderd]

@Woezik ik zie trouwens bij eigenschappen staan dat de 13600k 5600 ram ondersteunt. Heb ik goed begrepen dat je met xmp aangezet wel gewoon de 6000 stickjes kunt gebruiken die ik gekocht heb?

[Woezik]

5600mhz is blijkbaar geen OC snelheid. De maximum snelheid wordt echter bepaald door de OC ondersteuning van het moederbord.
De snelheid (6000mhz) en latency(CL30) zijn waarden die voorgeprogrammeerd zijn in de memory module en staan in een profiel dat je gewoon kunt selecteren. Het is wel een OC (OverClocked) snelheid, waarvoor ook een iets hoger voltage zal worden gekozen. 6000Mhz wordt ook ondersteund door het MSI moederbord.

[Verwijderd]

Duidelijk en bedankt!

[Verwijderd]

Laatste update... Net BIOS geupdate, XMP aangezet en W11 geïnstalleerd. Lijkt tot nu toe goed te draaien. Bedankt he, allemaal.