Smart lampen: slimme lampen of slimme dimmer?

[Sito]

Beste Tweakers,

In oktober krijgen mijn vriendin en ik de sleutels van ons nieuwe huis. In ons huidige appartement zijn alle lampen slim (IKEA Tradfri of Philips Hue), maar ik vind de setup niet ideaal. Ik vraag me af wat jullie ervaringen zijn en hoe jullie aanpak zou zijn.

Huidige situatie
Ik heb IKEA Tradfri en Philips Hue lampen. Deze kan ik bedienen via Home Assistant, of via een IKEA draadloze dimmer op batterijen. Ik heb geen IKEA/Philips Hue bridge, maar alles is direct met Home Assistant gekoppeld via een Zigbee stick. Op zich werkt dit prima, maar aangezien ik een losse dimmer gebruik staat het normale schakelmateriaal (lichtknop) altijd op 'aan'. In die zin is het domme schakelmateriaal overbodig, omdat we die eigenlijk niet gebruiken. Plus, als we gasten hebben en die zet de lichtknop uit kunnen we de lamp dus niet meer aanzetten via Home Assistant.

Gewenste situatie
Ik wil via de wandschakelaar én Home Assistant (of wat dan ook) de lampen kunnen bedienen, zonder dat de wandschakelaar stroom van de lamp kan halen.

Ik heb wat research gedaan en tot de volgende mogelijkheden gekomen, maar ik twijfel wat de beste oplossing is.

Optie 1: Domme lampen, slimme dimmers
De lampen dom houden, maar de wandschakelaar slim maken door middel van een slimme dimmer, zoals een Shelly.

Voordeel: Wandschakelaar haalt niet meer de stroom van de lamp af.
Nadeel: Wellicht mis ik hierdoor bepaalde functionaliteit van een slimme lamp.

Optie 2: Slimme lampen en opbouw dimmer
Slimme lampen gebruiken, de wandschakelaar niet gebruiken maar de draad doorlussen en een losstaande, draadloze dimmer gebruiken.

Voordeel: Wandschakelaar haalt niet meer de stroom van de lamp af.
Nadeel: Draadloze dimmer is op batterij. Dat wil ik liever niet.

Optie 3: Slimme lampen én slimme dimmers
Slimme lampen gebruiken én de wandschakelaar slim maken door middel van een slimme dimmer, zoals een Shelly.

Voordeel: Wandschakelaar haalt niet meer de stroom van de lamp af + alle functionaliteiten van de slimme lamp.
Nadeel: Voelt overkill om zowel de wandschakelaar én de lamp slim te hebben.

Hoe hebben jullie dit in je woning opgelost en wat zijn jullie ervaringen? Wellicht helpen die ervaringen mij om voor een bepaalde setup te gaan.

[Gizz]

Allereerst: als je toch al met zigbee werkt, neem dan ook zigbee-modules i.p.v. Shelly's. Dan versterk je meteen je zigbee-mesh, omdat (vrijwel) elk zigbee-apparaat op netvoeding weer een extra router is

Hier thuis heb ik de noodzaak om überhaupt een handmatige actie uit te voeren (of dat nou op een fysieke knop drukken is, of in een app) flink teruggebracht. De oplossing daarvoor is tweeledig:

1. Licht gaat in alle ruimtes vanzelf aan wanneer dat nodig is door middel van PIR-sensoren
2. Kleurtemperatuur én helderheid worden (continu) aangepast a.d.h.v. de stand van de zon en tijdstip: adaptive lighting

Hierdoor breng je de noodzaak om op een knop te drukken of te rommelen met helderheid/kleurtemperatuur al met 95% terug is onze ervaring

De meeste lampen zijn op basis van zigbee. Alle normale drukschakelaars zijn nog aanwezig, maar die gebruiken wij niet. Ik zou ze nog eens kunnen verwijderen en blindplaten kunnen monteren, maar niet echt een urgente klus.

Voor handmatige bediening (voor zover dat al nodig is), doen we behalve de app ook met dit soort knoppen. Ja, die zijn met een batterijtje, maar die gaan echt makkelijk jaren mee.
Voordelen van zulke knoppen t.o.v. normaal schakelmateriaal is dat je ze kunt plakken waar je wilt; in onze huiskamer zit de vaste lichtknop bij de deur als je vanuit de hal de huiskamer inloopt, terwijl je juist het licht wil dimmen of een andere kleur wil kiezen als je op de bank aan het relaxen bent. Dus plak je zo'n zigbee-knop binnen handbereik van de bank

Overigens gebruiken we dat soort knoppen voor veel meer functionaliteit dan alleen licht feller maken of dimmen. Je kunt er scenes mee activeren, we gebruiken ze om rolgordijnen te bedienen, om aan te geven dat de kattenbak schoongemaakt is etc.

Enkele lampen, zoals in het toilet, zijn 'dom'. Daar heb ik een zigbee-relais in de centraaldoos gestopt. Het licht gaat in het toilet ook automatisch aan en uit op basis van een PIR-sensor (daarmee wordt het relais aangestuurd), maar wil je handmatig meteen het licht uitdoen dan kan dat door op de reguliere lichtschakelaar te drukken. Die lichtschakelaar is verbonden met het relais en het licht gaat uit.

En dan zijn er nog wat andere vormen hier in huis, zoals licht op basis van tijdschema's (simpel met HA) en 'specials' zoals een led-strip achter de tv die aangaat op het moment dat een slimme stekker merkt dat de tv gebruikt wordt (verbruik >50W). En als variant op echte knoppen hebben we ook twee Aqara Cubes

Samengevat zou ik dus:

1. Kijken hoe je kunt voorkomen dat je überhaupt een actie moet uitvoeren (licht automatiseren op basis van beweging, timers, andere sensoren)
2. Zoveel mogelijk automatiseren dat het licht de intensiteit en kleur krijgt die op dat moment passend is.
3. Bij wat écht handmatig moet kijken of je dat op de standaard plek van je schakelmateriaal wilt oplossen of dat je, nu je toch bezig bent, sowieso een betere plek kunt verzinnen.

[Sito]

Gizz schreef op zondag 23 januari 2022 @ 18:22:
Samengevat zou ik dus:

1. Kijken hoe je kunt voorkomen dat je überhaupt een actie moet uitvoeren (licht automatiseren op basis van beweging, timers, andere sensoren)
2. Zoveel mogelijk automatiseren dat het licht de intensiteit en kleur krijgt die op dat moment passend is.
3. Bij wat écht handmatig moet kijken of je dat op de standaard plek van je schakelmateriaal wilt oplossen of dat je, nu je toch bezig bent, sowieso een betere plek kunt verzinnen.

Bedankt voor de uitleg en tips!

Het voelt inderdaad logisch om zo min mogelijk handmatige acties uit te hoeven voeren, dus dat ga ik in de nieuwe setup zeker voor elkaar proberen te krijgen middels bijvoorbeeld motion sensors. Dat heb ik op dit moment in het toilet en de badkamer al, maar kan natuurlijk uitgebreid worden naar het hele huis.

Ik dacht overigens dat Shelly ook Zigbee modules had, of heb ik het mis?

[Groentjuh]

Ik heb voornamelijk domme lampen en slimme schakelaar/dimmers. T.o.v. slimme lampen kun je daarmee geen kleur/wit-temperatuur regelen. Ook heb je mogelijk extra een nul-draad bij je schakelaar nodig, afhankelijk van de module.

Mijn huis is daarmee slim zonder dat mensen het door hebben. Daarnaast vind ik het wel prettig dat ook zonder werkend zigbee, dat alles nog aangezet kan worden.

Je kunt dit overigens prima wisselen. Niet alles moet je met slimme lampen doen, niet alles hoeft met slimme dimmers.

[Gizz]

Sito schreef op maandag 24 januari 2022 @ 08:41:
[...]
Ik dacht overigens dat Shelly ook Zigbee modules had, of heb ik het mis?

Nee, Shelly is altijd wifi

Maar qua zigbee valt er voldoende te kiezen. Ik weet niet welke software je samen met je zigbee-stick gebruikt, maar met bijvoorbeeld zigbee2mqtt kun je al bijna 2000 verschillende apparaten aansturen.

[Sito]

Gizz schreef op maandag 24 januari 2022 @ 09:45:
[...]

Nee, Shelly is altijd wifi

Maar qua zigbee valt er voldoende te kiezen. Ik weet niet welke software je samen met je zigbee-stick gebruikt, maar met bijvoorbeeld zigbee2mqtt kun je al bijna 2000 verschillende apparaten aansturen.

Ah, mijn bedoeling was om in ieder geval Zigbee dimmers te gebruiken, dus dan valt Shelly af. Maar zoals je zei, is er genoeg keuze!

Ik gebruik Home Assistant samen met de zigbee-stick. Die heeft standaard ondersteuning voor veel Zigbee devices, en de mogelijkheid om via zigbee2mqtt apparaten aan te sturen.

[Gizz]

Sito schreef op maandag 24 januari 2022 @ 09:52:
[...]
Ik gebruik Home Assistant samen met de zigbee-stick. Die heeft standaard ondersteuning voor veel Zigbee devices, en de mogelijkheid om via zigbee2mqtt apparaten aan te sturen.

Dat klopt, maar let er wel op dat je ZHA óf Z2M kunt gebruiken met een stick, niet beide tegelijk. En stap je van het ene op het andere systeem over, dan moet je al je apparaten opnieuw koppelen. Dus wil je Z2M gaan gebruiken i.p.v. ZHA dan kun je beter nu overstappen dan over een halfjaar

Hier een vergelijking (data is uit oktober 2021):

[Septillion]

Het ligt er een beetje aan wat je met de schakelaars wilt bereiken. Dit zou ook per situatie kunnen verschillen. Zelf heb ik voor de meeste ruimtes scenes gemaakt ipv dat ik zelf met het lichtniveau moet klooien elke keer. Deze kan ik met de schakelaar oproepen. Dit vind ik eigenlijk makkelijker dan dat ik zelf een niveau moet kiezen wat vaak toch weer voor één lamp (of groep) is terwijl je ze misschien anders wilt dimmen. Voor de woonkamer heb ik daarom normaal, cozy, bright en movie. Dus de knop doet in de eerste plaats gewoon wat je verwacht (licht aan/uit) dus voor bezoek etc heel fijn (dit was voor mij ook een must). Maar ik hoef niet te rommelen met een lichtniveau (/bezoek kan dit niet verprutsen ). Bijvoorbeeld bij de bank nog een semi-vaste (magneet) batterij schakelaar om daar dingen aan te passen. Daar dit niet de hoofdschakelaar naast de deur is mag deze wel mobiel en heeft batterij het voordeel dat ik niets super permanents hoef te maken en deze ook op de bank kan liggen als afstandsbediening.

Wat betreft de opties.

Optie 1
Dit geeft je wel een vrij keuze wat betreft lamp (maakt bijvoorbeeld kiezen voor hoge CRI makkelijker). Ook is dit goedkoper als je moet vervangen of een fixture hebt met meerdere lampen. Eigenlijk enige features die je dan mist is kleur en individueel kleurtemperatuur. Zelf losse lampen voor kleureffecten en gebruik DimTone lampen voor de kleurtemperatuur.

Optie 3
Eigenlijk bestaat deze optie niet. Zou eigenlijk moeten heten "slimme lampen en bedrade slimme inputs". Immers is dan wat je op de muur hebt geen dimmer meer Alleen een dimmer plaatsen voor de input is dan niet heel "slim", precies je genoemde nadeel. Nadeel is wel dat er in de Zigbee markt dan niet heel veel voor te krijgen is In de Wifi markt, zeker met ESPhome of Tasmota, zijn de mogelijkheden wat groter.

En belangrijk punt, je hoeft natuurlijk niet overal hetzelfde toe te passen. Ga vooral na wat je per ruimte/situatie wilt bereiken. En hoe belangrijk het bijvoorbeeld is dat een lamp altijd werkt of het nut van dimmen (berging vs woonkamer bijvoorbeeld).

[Sito]

@Septillion Bedankt voor je input! Los van kleureffecten en temperatuur kan ik ook niks bedenken wat je qua features zou missen en laten dat nou net features zijn die ik persoonlijk niet mis. Ik neig daarom steeds meer naar optie 1.

Welke schakelaar gebruik je om de diverse scenes op te roepen? Dat vind ik in combinatie met lampen die automatisch aan gaan en dimmen etc., een goede totaaloplossing.

[Gizz]

@Sito als je bij Z2M zoekt op 'switch' (en even alle inbouwmodules die ook 'switch' in de naam hebben negeert) en button heb je een vrij volledig overzicht van alle knoppen. Genoeg om uit te kiezen

[ Voor 12% gewijzigd door Gizz op 24-01-2022 12:55 ]

[Septillion]

Zelf gebruik ik Aquara Opple 3-band daarvoor. En achter schakelaars op een aantal plekken een Sonoff Mini met Tasmota.

[Sito]

@Gizz @Septillion Thanks voor jullie input! Ik wist niet van de lijst van Z2M devices af, dat helpt zeker. Hier kan ik zeker mee verder