Wat later dan gepland en het is ook nog niet helemaal af. Ik was wel maandagmiddag al begonnen, maar er gaat heel erg veel tijd zitten in het lezen van alle reviews. Daarnaast blijft er maar weinig over als je echt goed gaat kijken en ook eisen stelt zoals je die in een professionele omgeving zou zien.
Kid Jansen schreef op zondag 24 mei 2015 @ 16:13:
Vorige keer vond ik het wel jammer dat er in de uiteindelijke BBG alleen Dell UltraSharp schermen stonden. Workstation beeldschermen voor de grafische industrie zijn al jaren het domein van Eizo en NEC, dus ik zou zeker iets van die twee willen zien. Daarnaast heb ik van contacten in die industrie ook meerdere keren gehoord dat de HP DreamColor schermen erg populair zijn.
Zoals ik dus eerder al aangaf was ik vorig jaar niet echt tevreden over de beeldschermsuggesties van de workstation BBG. Nu had ik vorig jaar wel heel wat algemene adviezen gegeven (welke merken, waar op letten), maar weinig concrete adviezen (welk scherm precies). Waarschijnlijk zat daar het probleem ook in, dus dat ga ik nu anders doen.
Het BBG artikel had vorig jaar de volgende alinea aan het eind van het inleidende gedeelte op de workstationpagina staan.
Op het forum is veel discussie geweest over de kwaliteit van monitors die je nodig hebt. We waren het er uiteindelijk over eens dat de Dell Ultrasharp-serie het minste is dat we kunnen aanbevelen. Dell heeft onlangs ook een P-serie geïntroduceerd, die een lagere prijs heeft dan de Ultrasharp-monitors. Deze P-serie heeft echter geen gekalibreerd scherm, terwijl het ips-paneel van iets mindere kwaliteit is. Het is een prima scherm voor in een kantooromgeving, maar voor semiprofessionele videobewerking raden we toch echt een beter scherm aan.
Ik wil beginnen met er hard op hameren dat een fabriekskalibratie
geen enkele meerwaarde heeft voor een professioneel scherm. De reden daarvoor is heel simpel: de backlight slijt behoorlijk over de levensduur van het scherm.
Deze slijtage gaat het hardst als een scherm net nieuw is en zal steeds langzamer gaan verlopen. Het verschil tussen 0 en 1000 branduren is veel groter dan tussen 5000 en 6000 branduren. Het is daarom goed mogelijk dat een fabriekskalibratie voor een pro al een maand na ingebruikname van het scherm onbruikbaar is geworden. Het is dan ook met goede reden dat de Eizo ColorNavigator software je standaard elke 200 branduren opnieuw laat kalibreren.
Zelfs al gebruiken ze in de fabriek referentie kwaliteit meetapparatuur voor de kalibratie, dan nog ben je al snel beter af met een eigen kalibratie met een goede kwaliteit consumenten colorimeter, doordat de slijtage van de backlight al snel een veel grotere invloed heeft op de nauwkeurigheid van de weergave dan de afwijking van de meetapparatuur. Heb je een consumenten spectraalfotometer, zoals de X-Rite i1Pro 2, of beter, dan is het eigenlijk meteen uit de doos al de moeite waard om zelf te kalibreren, zodat de kalibratie optimaal is afgestemd op jouw digitale werkomgeving (kleurbereik-, gamma- en helderheidsinstellingen).
We bieden in de opties vier verschillende monitors aan. Hoewel ze alle vier van Dell zijn, zijn er toch voldoende verschillen. Zo loopt de beelddiagonaal uiteen van 24 tot 32 inch en lopen de resoluties uiteen van 1440 tot 2160p (4k). We menen zoveel keuze te moeten aanbieden omdat een monitor erg persoonlijk is. De ene heeft liever een grote beelddiagonaal, terwijl de ander voor een hoge resolutie gaat.
Al die schermen ga ik voor deze BBG verderop afraden.
Bij het maken van een keuze heb ik vooral gekeken naar de reviews van
TFT Central en
PRAD. Dat zijn de twee beste reviewsites wereldwijd voor beeldschermreviews. Mochten er van een bepaald scherm geen reviews zijn van tenminste één van die twee, dan heb ik waar mogelijk ook nog gekeken naar
AnandTech en
Tom's Hardware. Die twee zitten met beeldschermreviews iets onder de kwaliteit van TFT Central en PRAD, maar zijn nog steeds grotendeels te vertrouwen. Schermen die niet door tenminste één van die vier zijn getest raad ik liever niet aan, omdat ik uit betrouwbare bron wil te weten hoe ze presteren. Bij de
Eizo ColorEdge CG277 kijk ik natuurlijk naast
de review van PRAD ook naar
m'n eigen review.
Pro
Voor de pro schermen is het belangrijk dat de weergave nagenoeg perfect is binnen de grenzen van wat mogelijk is op normale beeldschermen. Ik heb dan ook niet gekeken naar echte referentie beeldschermen. Die beginnen pas vanaf zo'n €5000, waarvoor je dan vaak maar zo'n 17-22" krijgt, en gaan door tot prijzen waarvoor je een leuke auto kunt kopen, zoals de
Sony BVM-X300,
Dolby PRM-4220 en
Canon DP-V3010 die allemaal zo'n €35 duizend kosten.
Een nog wel haalbaar streven is dat in het midden van het scherm een kleurafwijking van <1 dE2000 bereikt moet worden en elders op het scherm <3 dE2000. Om dit te bereiken onder diverse omstandigheden (verschillende kleurstandaarden, zoals
Rec. 709,
Rec. 2020 en
DCI-P3) is het zo goed als noodzakelijk dat het scherm hardwarematige kalibratie ondersteund. Met softwarematige kalibratie is het vooral erg lastig om te garanderen dat het kleurbereik goed wordt weergegeven. Daarnaast bieden dergelijke schermen via de hardwarematige kalibratie vaak ook veel meer mogelijkheden voor gammacorrectie, wat erg belangrijk is, aangezien er veel gangbare gammaformaten zijn voor video:
- Rec. 709 (variabel, standaard curve)
- Rec. 1886 (variabel, curve afhankelijk van dynamisch bereik scherm)
- 2,2
- 2,35
- 2,4
- 2,6 (DCI-P3)
Om de eerder genoemde kleurafwijking van <3 dE2000 overal op het scherm te halen is het van belang dat het scherm een goed werkende uniformiteitscorrectie heeft die ook werkt in combinatie met hardwarematige kalibratie. Dat laatste is één van de redenen waarom ik de UltraSharp schermen afraadt.
Het totale lijstje eisen en wensen zou ik als volgt formuleren:
| Eisen | Wensen |
|---|
- Hardwarematige kalibratie
- Uniformiteitscorrectie
- Kleurafwijking in het midden <1 dE2000
- Kleurafwijking overal op het scherm <3 dE2000
- Wide gamut (voor DCI-P3 en Rec. 2020)
- 2560x1440 resolutie of hoger
- 27" of groter
- Verstelbare voet
- Inputlag <33ms
- Uitgebreide statische gamma instelmogelijkheden
| - Frame sync voor gangbare videoframerates
- YCbCr 4:4:4 / 4:2:2 ondersteuning
- Ingebouwde kalibratiesensor
- Ondersteuning variabele gamma (Rec. 709, Rec. 1886)
- Gammacurve als LUT bestand inladen
- 4096x2160 of 3840x2160 resolutie
- Ondersteuning voor referentie colorimeters/spectrofotometers
|
Eigenlijk zijn er nog veel meer eisen, maar die worden eigenlijk allemaal al afgedekt door hierboven genoemde eisen. Zo zijn bijvoorbeeld alle beeldschermen met ondersteuning voor hardwarematige kalibratie gericht op de grafische sector en gebruiken ze een IPS paneel of vergelijkbaar (AU Optronics AHVA, Samsung PLS, Sharp IGZO).
Waarom geen Dell UltraSharp?
In totaal zijn er zes beeldschermen in de Dell UltraSharp line-up die hardwarematige kalibratie ondersteunen, deze schermen hebben ook allemaal een ingebouwde uniformiteitscorrectie.
Dell UltraSharp U2413
Dell UltraSharp UP2414Q
Dell UltraSharp U2713H
Dell UltraSharp UP2715K
Dell UltraSharp U3014
Dell UltraSharp UP3214Q
Het probleem is dat de uniformiteitscorrectie op geen van deze schermen werkt in de fabrieksgekalibreerde sRGB en Adobe RGB modi (wat op zich nog geen ramp is om eerder genoemde redenen), maar ook niet in de CAL1 en CAL2 modi voor hardwarematige kalibratie. Wat de uniformiteitscorrectie nog minder bruikbaar maakt op een aantal van deze schermen is dat de helderheid dan wordt vastgezet op 50%. Dit resulteert in een veel te hoge helderheid die zeker voor videobewerking onbruikbaar is (standaard is bij videobewerking meestal 100 cd/m², bij DCI-P3 zelfs maar 48 cd/m²). Op de schermen waar het werkt (
op de U2713H doet het helemaal niets!) zijn de resultaten ook nog eens weinig indrukwekkend. In veel gevallen zijn de afwijkingen nog steeds te groot, vooral langs de randen van het scherm.
Een ander minpunt dat al deze schermen delen is dat de Dell UltraSharp Color Calibration Solution software voor hardwarematige kalibratie (grotendeels een kloon van X-Rite i1Profiler software) alleen maar de
X-Rite i1Display Pro colorimeter en de i1Pro en i1Pro 2 spectrofotometers ondersteund. Dat ze geen DataColor Spyder colorimeters ondersteunen is prima (presteren zeer wisselend en daarom sterk af te raden), maar er is ook geen ondersteuning voor referentiemeters van Konica Minolta, Klein, Photo Research en JETI.
De U2413, UP2414Q, U2713H en UP3214Q hebben alle vier ook een erg laag contrast, zeker na kalibratie. Alleen de U3014 doet het op dat vlak nog vrij goed.
Daarnaast hebben de U2413, U2713H en U3014 alle drie een erg agressieve overdrive, waardoor ze duidelijk zichtbare overshoot vertonen bij ongeveer de helft van de grijsovergangen. Dit is geen probleem bij statische content, maar voor het bewerken van bewegende beelden kan dit zeer hinderlijk zijn. Zeker bij HFR video van 48 fps of hoger.
De UP3214Q heeft verder nog als nadeel dat de backlight door middel van wordt
PWM gedimd met een lage frequentie van maar 240 Hz. Alles onder de 2 kHz is sterk af te raden als je langdurig achter het beeldscherm zit. Zeker wanneer het scherm op een lage helderheid wordt gebruikt, zoals bij videobewerking het geval is, aangezien de duty cylce dan ook nog eens erg laag wordt.
Een ander nadeel van zowel dit scherm als de UP2414Q is dat het erg lastig bleek om het als één scherm herkend te krijgen op 3840x2160 @ 60 Hz. Dit is voor zover ik weet typisch iets van de eerste generatie 4K schermen en is bij nieuwere 4K schermen niet meer het geval.
De UP2715K valt voor nu simpelweg af doordat er nog geen goede reviews van het scherm beschikbaar zijn.
Van de genoemde zes UltraSharp schermen is alleen de U3014 eventueel nog het overwegen waard. Je zal dan alleen wel moeten accepteren dat je eigenlijk geen uniformiteitscorrectie hebt (want hardwarematige kalibratie is belangrijker) en kans op hinderlijke overshoot. Buiten dat is het een goed scherm.
Wat dan wel?
Dit is waar het lastig wordt, want als je de Dell UltraSharp schermen afstreept kom je al snel uit bij Eizo en NEC. BenQ en LG hebben ook enkele schermen met hardwarematige kalibratie, maar ook hier zie je de nodige problemen in reviews.
Toch is het eerste scherm dat ik aanraad niet van NEC of Eizo, maar van HP:
HP Dreamcolor Z27x.
Dit is één van de modellen uit de nieuwe generatie DreamColor schermen (Z24x, Z27x en Z32x). Ze volgen in de voetsporen van de
HP DreamColor LP2480zx, wat destijds een bijzonder scherm was, doordat het één van de eerste was met een RGB-LED full array matrix backlight en bovendien het eerste 10-bit scherm was. Deze schermen zijn door HP gemaakt in samenwerking met Dreamworks en zijn dan ook speciaal ontworpen op het gebruik in de filmindustrie.
Ik kon een goed oordeel vormen over dit scherm, doordat er reviews van beschikbaar zijn van zowel PRAD, Tom's Hardware als AnandTech:
Om meteen maar met de nadelen te beginnen:
- Geen uniformiteitscorrectie:
- matige uniformiteit in review AnandTech, zeer lokaal zelfs slecht
- matige tot redelijke uniformiteit in review PRAD
- goede uniformiteit in review Tom's Hardware
- Buiten HP DreamColor Calibration Solution (HP rebranded X-Rite i1Display Pro) alleen ondersteuning referentiemeters
- Geen CMS in OSD voor kalibratie zonder meetapparatuur of volledig handmatige kalibratie
- Geen hardwarematige kalibratie mogelijk vanaf computer via kalibratiesoftware van HP
Die laatste paar punten zullen waarschijnlijk de nodige vragen geven. Om die dan maar zoveel mogelijk meteen te beantwoorden: de Z27x heeft een geavanceerde kalibratie engine ingebouwd zitten. De meetapparatuur sluit je direct aan op het scherm en er komt helemaal geen computer te pas aan de kalibratie. Zodra je een ondersteunde meter op het scherm aansluit opent automatisch de kalibratie engine (een soort tweede OSD dat alleen beschikbaar is als er een meter is aangesloten). Vanuit die engine is het mogelijk om een hardwarematige kalibratie uit te voeren, maar standaard zijn de opties vrij beperkt. Om alles er uit te halen moet je gebruik maken van de XML gestuurde kalibratie met StudioCal XML.
Hier zie je dat het scherm echt is gemaakt op de filmindustrie. Om het hele plaatje duidelijk te maken gaan we eerst terug naar de eerder genoemde referentiemeters. In tegenstelling tot consumenten colorimeters/spectrofotometers zijn referentiemeters vrijwel zonder uitzondering non-contact meters: ze zitten niet direct tegen het scherm aan, maar in plaats daarvan bevestig je ze op een statief en plaats je ze 10-50 cm van het scherm af. Het is dan niet mogelijk om een kalibratie in een kantooromgeving uit te voeren, want dan zou je te veel omgevingslicht hebben. In plaats daarvan moet het in een compleet verduisterde ruimte gedaan worden. Hier komt dan ook de handigheid kijken van de XML gestuurde kalibratie. Als equipment manager maak je de XML profielinstellingen en sla je deze op een USB-stick op. Vervolgens koppel je alle schermen die gekalibreerd moeten worden los van de werkomgeving en plaats je ze in de kalibratieruimte. Doordat de schermen volledig autonoom de kalibratie kunnen doen hebben ze daar alleen maar voeding nodig. Je laat de schermen opwarmen en laad de kalibratie-instellingen vanaf de USB-stick in het "gebruikersgeheugen" van de schermen en vervolgens laat je de schermen één voor één de kalibratie doorlopen door je referentiemeter er op aan te sluiten.
Dit klinkt heel omslachtig, maar doordat de schermen hoe dan ook verplaatst moeten worden als je ze wilt kalibreren met een non-contact referentiemeter (wat in echt professionele omgevingen de standaard is) is het juist veel gemakkelijker.
Wat wel opvallend is, is dat de hardwarematige kalibratie ook niet werkt vanuit de software van de HP DreamColor Calibration Solution, wat heel erg lijkt op de Dell UltraSharp Color Calibration Solution en BenQ Palette Master software, het zijn namelijk alle drie aangepaste versies van X-Rite i1Profiler.
Toch is het wel mogelijk om de hardwarematige kalibratie te gebruiken op een andere manier dan via de ingebouwde kalibratie engine (met of zonder gebruik van XML instructies). De HP DreamColor Z27x is namelijk één van de schermen die ondersteund wordt door SpectraCal CalMAN RGB / Studio / Ultimate ($199 / $1595 / $2995) voor CalMAN AutoCal en DDC (Direct Display Control). De Z27x is hiermee overigens echt een uitzondering, want verder zijn de Eizo ColorEdge beeldschermen de enige nog voor consumenten bereikbare schermen waarvoor dit geldt. Kalibratie via CalMAN maakt het ook meteen mogelijk om een veel groter bereik aan meters te kunnen gebruiken. CalMAN Ultimate ondersteunt zo ongeveer elke denkbare colorimeter/spectrofotometer.
Wat zijn de voordelen van de Z27x?
- Als je eenmaal weet hoe je optimaal gebruik kunt maken van de kalibratie engine kun je nagenoeg perfecte resultaten bereiken
- Kalibratieproces verloopt in professionele omgeving veel efficiënter (voor thuisgebruiker minder efficiënt)
- Ondersteuning voor DCI-P3 en zelfs Rec. 2020 (niet helemaal volledig)
- Zeer uitgebreide scaling opties, inclusief 4K weergave (zelfs 1:1, waarbij je door 4K beeld kunt scrollen)
- Vrijwel alle mogelijke videosignalen worden ondersteund (resolutie, frame rate, YCbCr, 16-235 studio swing, overscan, interlaced)
- Ondersteuning referentiemeters:
- Klein K10-A
- Photo Research PR-6xx / PR-7xx series
- Konica Minolta CA-310
- Programmeerbare OSD-knoppen (snel toegang tot meest gebruikte functies)
- RJ-45 Ethernet aansluiting voor remote display management
- Erg lage prijs voor scherm met deze featureset en specialisatie
Het tweede scherm dat ik aanraad zal waarschijnlijk geen verassing zijn:
Eizo ColorEdge CG277
Ik heb dit scherm enkele maanden terug zeer uitgebreid getest en er vervolgens misschien wel
de langste beeldschermreview ooit over geschreven (en dan is nog niet eens alles verwerkt, simpelweg omdat het niet meer paste).
Naast mijn eigen ervaringen met dit scherm heb ik ook gekeken naar de
review van PRAD.
Om ook hier maar weer met de minpunten te beginnen:
- Helderheiduniformiteit van zwart (zichtbare backlight bleeding en ook enige IPS-glow)
- Helderheiduniformiteit van wit met DUE op Brightness
- Vrij agressieve overdrive implementatie die alleen aan of uit kan: keuze uit ghosting (uit) of overshoot (aan)
De voordelen van dit scherm wegen daar ruimschoots tegenop:
- Uitstekende software voor hardwarematige kalibratie: Eizo ColorNavigator
- variant beschikbaar voor remote management: ColorNavigator NX
- Ingebouwde kalibratiesensor met ondersteuning voor periodieke autonome herkalibratie (op basis van schema op datum of op aantal branduren)
- Zeer nauwkeurige en uitgebreide instelmogelijkheden voor witbalans
- Gammacurve als LUT-bestand inladen: elke denkbare gammacurve mogelijk, inclusief curves met variabele gammawaarde (sRGB, Rec. 709, Rec. 1886)
- Zeer uitgebreide verificatie en rapportage functionaliteit
- Ondersteuning voor groot aantal (referentie)meters
- Sensor correlation: kalibreren van ingebouwde kalibratiesensor op basis van aangesloten referentiemeter
- Zeer goede uniformiteit in DUE Uniformity stand
- Uitgebreide ondersteuning voor videosignalen (YCbCr 4:4:4 / 4:2:2 chroma subsampling, 23 - 61 Hz met frame sync, 16-235 studio swing, interlaced)
- Uitgebreide scaling opties, inclusief weergave 4K signalen
- Lage inputlag
Nu loop ik eigenlijk vast op m'n eerder gestelde regel dat ik geen schermen wil aanraden die niet zijn getest door tenminste één van de vier reviewsites die ik noemde.
De
Eizo ColorEdge CX271 is waarschijnlijk een zeer goede kandidaat, maar is niet getest. De standaard specificaties van dit scherm zijn
exact hetzelfde als van de CG277. De kans is dan ook groot dat er (vrijwel) hetzelfde paneel in zit (waarschijnlijk allebei variant van LG Display LM270WQ3).
De verschillen zitten vooral in de functionaliteit van het OSD en de Eizo ColorNavigator software. Wat ik zelf zo snel aan verschillen kon vinden:
- geen weergave 4K signalen
- geen deinterlacer (maar interlaced signalen zijn toch aan het uitsterven, vrijwel alles is tegenwoordig progressive)
- geen sensor correlation
- automatische herkalibratie alleen op aantal branduren, niet op datum
- geen film emulations (nabootsen van kleurweergave 35 mm film, ColorNavigator functie)
- geen profile emulations (nabootsen van kleurweergave ander apparaat, ColorNavigator functie)
- geen CMYK validations (ColorNavigator functie, alleen interessant voor drukwerk)
- geen icc profiling extern tablet/display device (kalibreren van niet-ColorEdge beeldscherm / tablet / smartphone, ColorNavigator functie)
- geen monitor hood (wel optioneel verkrijgbaar)
- Vooringestelde standaarden alleen Adobe RGB en sRGB (CG277 heeft er veel meer, maar je kan het nog steeds zelf via ColorNavigator doen, dus eigenlijk verlies je hier niks mee)
Eigenlijk verlies je dus vrij weinig door voor de CX271 in plaats van de CG277 te gaan. Het zullen in ieder geval geen dealbreakers zijn, zeker niet als het betekent dat het scherm €700 minder kost.
For what it's worth, alle Eizo ColorEdge schermen die PRAD ooit getest heeft werden beoordeeld met een zeer goed. Ik heb niet al die reviews gelezen, maar bij de paar die ik wel daarvan gelezen heb was het ook zeer terecht.
De
Eizo ColorEdge CS270 is pas een week uit en is dus ook nog niet getest. Dit scherm is een nog iets meer versimpelde versie van de CX271 en CG277.
Dit scherm heeft zeer waarschijnlijk wel een ander paneel. Ik verwacht dat het de AU Optronics M270DAN01.1 of M270DAN02.1 zal zijn. Dat zijn allebei AHVA panelen (Advanced Hyper Viewing Angle), wat AU Optronics' variant van IPS is (niet te verwarren met de paneeltechnologie AMVA = Advanced Multi-domain Vertical Alignment)
Eigenlijk het enige grote verschil tussen de CS270 en CX271, op het andere paneel na dan, is het ontbreken van een ingebouwde kalibratiesensor op de CS270. Het scherm heeft dan dus ook geen ondersteuning voor automatische herkalibratie. Voor kalibratie heb je dan sowieso een externe sensor nodig, dus heel veel winst geeft het niet. Het verschil in prijs ben je dan namelijk grotendeels kwijt aan een kalibratiesensor.
Verder kan op de CS270 de overdrive niet uitgeschakeld worden. Overigens heeft de CS270 ook een voordeel ten opzichte van de CX271 en CG277, het gebruikt namelijk geen PWM voor de backlight dimming. Al is dat op de CX271 en CG277 ook geen issue, aangezien de PWM frequentie 18 kHz is.
In een professionele omgeving kan het ontbreken van Eizo ColorNavigator NX ondersteuning nog een punt zijn. De standaard versie van Eizo ColorNavigator wordt wel gewoon ondersteund door de CS270.
De laatste Eizo die ik voor pro wil aanraden is het huidige flagship model, de
Eizo ColorEdge CG318-4K. Dit scherm werd
op 18 november 2014 al aangekondigd, maar is pas sinds eind april echt verkrijgbaar. Er zijn daardoor ook nog geen uitgebreide reviews van dit scherm door de vier eerder genoemde reviewsites.
Dit scherm is de grote broer van de CG277 en zou, op echte referentie schermen na, de absolute top moeten zijn voor de grafische industrie. De CG318-4K wordt door Eizo expliciet omschreven als een beeldscherm voor cinema en broadcasting toepassingen zoals 2D en 3D CGI, compositing en color grading.
Wat deze monitor er uit laat springen tussen alle schermen die hier, zowel bij pro als semi-pro, worden aangeraden is het contrast van 1500:1. Dit betekent dat zelfs met uniformiteitscorrectie het contrast waarschijnlijk nog steeds in het 1200:1 tot 1400:1 bereik zal liggen. Ook opvallend is de resolutie. Met 4096x2160 is dit een echt 4K scherm (Cinema 4K) en geen UHD 4K scherm. Deze beeldverhouding van ongeveer 17:9 is de standaard beeldverhouding van de
DCI standaard. Veel bioscoopprojectoren (van bijvoorbeeld Barco, NEC en Christie) gebruiken tegenwoordig deze resolutie. De echte pro die aan feature films werkt moet dus eigenlijk ook wel voor een scherm met deze resolutie gaan.
Als laatste is de 98% DCI-P3 kleurruimte afdekking indrukwekkend. De vraag is alleen hoe dit gemeten / berekend is (CIE 1931 xy, CIE 1976 u'v' of CIE L*a*b* referentieruimte). De blauwe primair van DCI is hetzelfde als die van sRGB en Adobe RGB. De groene RGB heeft een minder diepe tint groen (meer richting geel) dan Adobe RGB (544,17 nm vs. 534,64 nm), maar is een stuk meer verzadigd. De lastigste primair van DCI om door een scherm te laten weergeven is echter de rode primair. Deze is namelijk strict gezien imaginair (meer dan 100% verzadigd, wat in de praktijk onmogelijk is). Met in acht neming van significante cijfers komt het neer op een 614,78 - 615,10 nm monochrome primair. De rode primair van sRGB en Adobe RGB heeft dezelfde tint als monochroom 611,28 nm, het verschil in tint is daardoor niet heel groot, maar deze primair is veel minder verzadigd. 100% DCI afdekking is wel al mogelijk met laser backlights en ook met de Nanosys Quantum Dot Enhancement Films (QDEF) die in onder de
Samsung JS9000 LCD TV gebruikt worden. Met standaard wide gamut backlight technologieën is het echter nog erg lastig om die laatste paar procent te halen.
Buiten formaat, resolutie, contrast en kleurbereik is de CG318-4K eigenlijk hetzelfde als de CG277.
NEC beeldschermen
De NEC MultiSync PA serie beeldschermen zijn ook interessante kandidaten, zowel voor pro als semi-pro. Het lastige is alleen dat deze schermen in de
EMEA landen in tot wel vier verschillende versies te krijgen zijn (in de rest van de wereld twee versies). Het is hierbij niet op het eerst gezicht duidelijk wat nu precies de verschillen zijn, vandaar dat ik dit overzicht heb gemaakt.
De reviews laten hier een bekend beeld zien; net zoals bij de Eizo ColorEdge schermen zijn deze zonder uitzondering zeer positief. Eén minpunt dat bij alle schermen wordt genoemd in de PRAD reviews is dat alleen beeldmodi met een vernieuwingsfrequentie van 60 Hz zonder micro-stutter / judder worden weergegeven. YCbCr signalen lijken alleen door de PA322UHD te worden ondersteund. Voor direct aansluiten op videobronnen blijven de Eizo ColorEdge CG modellen daarom duidelijk een betere keuze. Daarnaast heb je in alle gevallen de trade-off tussen contrast en uniformiteit, wat je op elk scherm met uniformiteitscorrectie ziet.
Monitoradvies voor pro helemaal afgerond
Semi-pro
Aan de schermen voor bij de semi-pro configuratie kunnen veel lagere eisen gesteld worden. Het moeten nog steeds wel een goede schermen zijn met een goede kleurweergave, maar vooral veel geavanceerde features zijn nu hooguit wensen.
| Eisen | Wensen |
|---|
- Goed verkrijgbaar
- € <1500
- Redelijk recent model (<2,5 jr verkrijgbaar)
- Geen TN-paneel
- Kleurafwijking <1,5 dE2000 (midden) haalbaar met kalibratie
- Uniformiteit (vergeleken met midden van het scherm)
- Kleurafwijking overal op het scherm <4 dE2000
- Helderheid overal op scherm binnen marge ±12,5%
- >97% sRGB / Rec. 709 dekking
- 1920x1200 resolutie of hoger
- 24" of groter
- Verstelbare voet
- Inputlag <33ms
| - Hardwarematige kalibratie
- Uniformiteitscorrectie
- Wide gamut (voor DCI-P3 en Rec. 2020)
- 3840x2160 resolutie
- Ondersteuning voor X-Rite i1Pro 2 spectrofotometer
|
Voor de semi-pro had ik een minder goed beeld van te voren welke schermen hierbij passen. Bij pro wist ik eigenlijk al welke schermen de beste kandidaten waren (dat zijn er ook niet zoveel) en moest ik alleen even de reviews lezen om die keuze te bevestigen. Voor semi-pro was dit een stuk lastiger, vooral omdat je veel breder moet kijken. Ik ben daarom eerst in de Pricewatch gaan kijken welke schermen interessante kandidaten zouden kunnen zijn. Dit gaf me een lijst van ruim 100 schermen. Vervolgens ben ik voor al die schermen gaan kijken of ze waren getest door PRAD (voor deze categorie had ik zoveel kandidaten dat ik me wel kon beperken tot alleen de schermen die ook getest waren). Als de schermen van PRAD een goed of zeer goed kregen gingen ze door naar de volgende stap (ongeveer een vijfde ging door). Hierbij ging ik op de scorekaarten in de conclusies kijken wat de deelscores waren voor de onderdelen:
Kontrast
Ausleuchtung = uniformiteit van zwart / IPS-glow / backlight bleeding
Bildhomogenität (Helligkeitsverteilung) = helderheiduniformiteit van 25%, 50% 75% en 100% grijs
Bildhomogenität (Farbreinheit) = kleuruniformiteit van 25%, 50% 75% en 100% grijs
Farbraumvolumen (sRGB) = afdekking sRGB kleurruimte
Nach de Kalibration (sRGB) = kleurweergave na kalibratie in sRGB
Al deze onderdelen moesten dan een + of ++ zijn. Een enkele keer heb ik een scherm meegenomen met een +/- als dat dan flink werd gecompenseerd door de rest. Vervolgens ben ik de reviews van de overgebleven schermen in detail gaan bekijken en de testresultaten in Excel gaan vergelijken. Als laatste selectie heb ik de featuresets van de schermen bekeken en de vier interessantste opties geselecteerd.
Het eerste scherm dat ik op basis hiervan wil aanraden voor semi-pro is de
Eizo ColorEdge CS240. Met dit scherm haal je een absoluut topscherm in huis. De featureset is ongekend voor deze prijs en de hetzelfde kan gezegd worden voor de prestaties. De uniformiteit behoort tot de beste resultaten die ik ooit gezien heb. Nu kan de uniformiteit van een paneel behoorlijk verschillen van exemplaar tot exemplaar, maar de CS240 heeft net als de andere schermen in de ColorEdge serie een Digital Uniformity Equalizer. Je kan dit uitstekende resultaat dus ook daadwerkelijk verwachten als je dit scherm in huis haalt.
Naast de uniformiteitscorrectie heeft de CS240 ook de meeste andere features van z'n duurdere CX en CG broertjes, zoals hardwarematige kalibratie, frame sync voor elke gangbare videoframerate tot 60 Hz en ondersteuning voor YCbCr signalen met 4:4:4 / 4:2:2 chroma subsampling. De verschillen zijn grotendeels hetzelfde als eerder al bij pro werd besproken voor de CG277, CX271 en CS270. Het grootste verschil is dus ook het ontbreken van de kalibratiesensor.
Waar wel een verschil in zit is de uiteindelijke keuze. Bij de CS270 tegenover CX271 is de CX271 in de meeste gevallen interessanter, omdat het een aantal interessante features toevoegt ten opzichte van de CS270 voor in verhouding niet eens zo gek veel meer (+28,3%). Bij de CS240 tegenover de CX241 is het juist de CS240 die interessanter is. Je verliest dan wel een aantal features, maar daar valt mee te leven gezien het prijsverschil: de CX241 is maar liefst 53,2% duurder.
Het enige minpunt van de CS240 dat relevant is voor videobewerking is dat het contrast niet erg hoog is met zo'n 825:1 na kalibratie, maar dat zie je heel vaak op schermen met uniformiteitscorrectie. Er valt zeker nog mee te werken en de sterke punten van dit scherm wegen hier ruimschoots tegenop.
Het tweede scherm voor semi-pro is makkelijk, dat is namelijk de al eerder behandelde
Eizo ColorEdge CX271. Het is voor semi-pro een behoorlijk prijzig scherm voor het formaat, maar het is dan ook een uitstekend scherm en de prijs wordt zeker gerechtvaardigd door de prestaties en featureset.
Het interessantste scherm van NEC voor semi-pro is de
NEC MultiSync PA272W met SpectraView II.
Opvallend genoeg is deze uitvoering bijna €50 goedkoper in de Pricewatch dan de standaard MultiSync versie zonder SpectraView II. Dit is ook meteen de reden waarom de standaard MultiSync PA272W niet de tabel bij pro als interessante kandidaat voor semi-pro werd gemarkeerd. Bij de PA242W is de standaard MultiSync wel goedkoper, maar het verschil is zo klein dat het dan ook altijd interessanter is om voor de versie met SpectraView II te gaan in plaats van de standaard MultiSync.
De minpunten van dit scherm zijn voor semi-pro grotendeels niet echt interessant. Dit zijn namelijk:
- Geen YCbCr ondersteuning
- Alleen op 60 Hz judder vrije weergave vanaf externe bron
- Geen deinterlacer
- Contrast daalt tot zo'n 750:1 (PRAD) / 835:1 (Tom's Hardware) in hoogste stand uniformiteitscorrectie
Van deze vier is eigenlijk alleen de laatste interessant voor semi-pro, want deze groep zal het scherm waarschijnlijk alleen gebruiken in combinatie met een PC, niet direct aangesloten op video processors of andere professionele videoapparatuur.
De voordelen zijn grotendeels hetzelfde als bij de eerder besproken Eizo ColorEdge schermen, waarvan de hardwarematige kalibratie en uniformiteitscorrectie het interessantst zijn. Beide werken overigens uitstekend.
Het laatste scherm voor semi-pro is de
Samsung U32D970Q. Dit is het enige UHD scherm voor semi-pro.
Er staan onder de €2000 vier UHD schermen met hardwarematige kalibratie in de Pricewatch:
Dell Ultrasharp UP2414Q
Dell Ultrasharp UP3214Q
LG 31MU97
Samsung U32D970Q
De beide Dell schermen liet ik eerder al af vallen bij pro om verscheidene redenen en voor semi-pro gaat dat nog steeds op. Ook de LG weet niet echt te overtuigen, ondanks dat het nog een krappe zeer goed krijgt van PRAD. Onder andere doordat net als bij de twee Dell schermen de uniformiteitscorrectie niet werkt in de modi voor hardwarematige kalibratie. Daarnaast zijn de kleurfouten relatief hoog voor een scherm met hardwarematige kalibratie via een 14 bit LUT. Het enige scherm van deze vier dat weet te overtuigen is de Samsung. Dat is dan ook meteen een uitstekend scherm.
Het lijkt misschien vreemd dat ik alleen deze vier schermen noem. Hardwarematige kalibratie en uniformiteitscorrectie zijn namelijk allebei alleen wensen voor de semi-pro categorie. De reden hiervoor is dat een groot deel van de UHD schermen meteen al af viel omdat daarin TN panelen gebruikt werden. Van wat er overbleef viel nog een behoorlijk groot deel af doordat ze niet waren getest door één van de eerder genoemde vier reviewsites. De resterende UHD schermen vielen vervolgens op de Samsung na allemaal af vanwege de prestaties volgens de reviews. De reden dat ik de twee Dell schermen en de LG toch noem is omdat ze net als de Samsung hardwarematige kalibratie hebben en daarnaast ook allemaal een uniformiteitscorrectie hebben. Dit maakt deze schermen vrij bijzonder.
De uniformiteitscorrectie op de U32D970Q is overigens ook uniek, het is namelijk geen actieve uniformiteitscorrectie, maar een uniformiteitscorrectie via een LUT. Dit heeft zowel z'n voordelen als z'n nadelen. De nadelen zijn dat je de uniformiteit zelf moet meten (wat een best wel irritante klus is) om het te kunnen corrigeren en dat het dus nooit helemaal actueel is. Nu is dat laatste niet echt een probleem, doordat een backlight ook weer niet zo snel verouderd. Maar de uniformiteitscorrectie kan dan bijvoorbeeld niet corrigeren voor fluctuaties tijdens de opwarmperiode van het scherm (iets dat de actieve uniformiteitscorrectie in de Eizo en NEC schermen wel kan), waardoor je eerst toch zeker een half uur moet wachten totdat het scherm is opgewarmd voordat je met de echt kleurkritische toepassingen aan de slag kunt.
Het voordeel is dat een losse kalibratiesensor met een veel hogere nauwkeurigheid de uniformiteit kan meten dan in het scherm ingebouwde sensoren. Daarnaast ondersteunt de Natural Color Expert software voor hardwarematige kalibratie van waaruit je de uniformiteitscorrectie uitvoert meetpatronen van 5x3, 5x5 en 7x7. Ik weet vrij zeker dat de schermen met een actieve uniformiteitscorrectie niet met dezelfde resolutie aanpassen als een 7x7 meting. Wat ook fijn is aan deze methode is dat je de meetresultaten te zien krijgt en dus ook echt weet hoe goed de uniformiteit is, in plaats van dat je er maar van uit moet gaan dat de uniformiteitscorrectie goed werkt. Dat is iets wat bij Eizo en NEC ook wel het geval is, maar bij veel Dell schermen dus niet, zoals eerder al werd besproken.
Eigenlijk het enige relevante nadeel van dit scherm is het erg lage contrast van 650:1 na uniformiteitscorrectie. Hier moet wel bij gezegd worden dat het door PRAD geteste exemplaar een behoorlijk slechte uniformiteit had zonder correctie, wat hopelijk meer uitzondering is dan regel, waardoor de maximum helderheid en ook het contrast flink werden gereduceerd door de uniformiteitscorrectie. Verder is het nog wel het vermelden waard dat de inputlag met 36 ms aan de hoge kant is, al is dit een grensgeval en nog wel acceptabel.
Monitoradvies voor semi-pro helemaal afgerond
Interface monitoren
Als je een multi-monitor-opstelling wilt gebruiken voor videobewerken, wat ook zeker is aan te raden, dan is het absoluut niet nodig dat schermen die alleen worden gebruikt voor de interface en timelines ook topschermen zijn. In plaats van twee dezelfde goede schermen kan je dan beter voor één redelijk scherm en één zeer goed scherm gaan.
Op die manier kan je de output (video met bewerkingen) full screen weergeven op het zeer goede scherm, zodat je de best mogelijke beeldkwaliteit hebt voor processen zoals color grading. Op het interface scherm kan dan de rest van de interface-elementen waaronder de library, timelines en inputweergave worden weergegeven.
Monitoradvies voor interface monitoren helemaal afgerond
[
Voor 255% gewijzigd door
Kid Jansen op 14-11-2015 10:22
]
De exacte budgetten moeten nog worden bepaald, maar ik denk dat het mogelijk moet zijn om hier dezelfde budgetten als vorig jaar aan te houden. Deze budgetten bedragen 2000 euro voor het semiprofessionele workstation en 3500 euro voor het professionele workstation. :strip_icc():strip_exif()/u/240280/5.jpg?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/45765/3dfx2.jpg?f=community)
/u/4501/crop5bdb35c450e89.png?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/496922/Balance%252060x60.jpg?f=community)
/u/375510/0sZhjFJ.png?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/85308/mirko.jpg?f=community)
:strip_icc():strip_exif()/u/482576/crop564b00514f2f0_cropped.jpeg?f=community)
Ow en ook nog een Display Port uitgang trouwens....
Toevallig komt die ook nog met drie maal Display Port trouwens.
Daar wordt het inderdaad wel iets anders van. Het is dus de bedoeling om de ssd op te delen in minimaal twee partities, een van zo'n 50 tot 100 GB's voor scratch en de rest gebruiken om naar toe te schrijven?:strip_exif()/u/113777/Untitled-1d.gif?f=community)
