[ZFSguru] Installatie op systeem zonder optical-drive

[0xygen]

Beste Tweakers,

Ik loop me suf te zoeken naar een soort tool (die bootable is via USB) waarmee ik al mijn harde schijven kan formatteren zodat ik als het ware weer een lege PC heb.

Momenteel draai ik ESXI als OS maar daar wil ik vanaf.

Wie kan mij helpen?

[warhamstr]

met een dos boot cd oid? of een Linux?

[HKLM_]

Gebruik hirens bootcd.

Modbreak:

Het verwijzen of linken naar warez is absoluut niet toegestaan, Hirens BootCD valt hier onder.

[ Voor 67% gewijzigd door _Dune_ op 08-08-2012 22:32 ]

[eXcyle]

Of gewoon met de installatie CD van Windows, of Linux of wat je er maar op wil hebben ..
Je krijgt altijd de keuze op welke schijf / partitie je wil instaleren, en je hebt hier ook altijd de optie om je partities weg te gooien en te "Formateren"

[Pirtkoei]

Te laat....

[ Voor 92% gewijzigd door Pirtkoei op 08-08-2012 19:33 ]

[0xygen]

Pirtkoei schreef op woensdag 08 augustus 2012 @ 19:32:
Of gewoon dat wat je wel wil draaien over esxi heen installeren?

Dat gaat dus niet, hij boot steeds weer in ESXI en is wil naar ZSFguru.

Ik ga eens opzoek naar een dos-usb-tool

[KangaroeHenkie]

Active @ Killdisk is een simpele low-level formatter.

Op de site staat uitgelegd hoe je een bootable USB stick kunt maken. (1 minuutje werk)

http://www.killdisk.com/

[Pirtkoei]

0xygen schreef op woensdag 08 augustus 2012 @ 19:33:
[...]


Dat gaat dus niet, hij boot steeds weer in ESXI en is wil naar ZSFguru.

Ik ga eens opzoek naar een dos-usb-tool

Heb je in de bios al gekeken naar de boot volgorde?
Als je van cd of usb wil booten moet deze boven aan staan.

[0xygen]

Bedankt voor de snelle respons! Hij is nu lekker aan het formatteren:)

[Verwijderd]

Wat je wilt kan ook met ZFSguru zelf. Gewoon je disks zero-writen als je dat echt wilt.

Maar als je via de LiveCD een installatie start en van die disk(s) opstart, dan boot je toch wél in ZFSguru? Dus wat is precies het probleem? Tot hoever ben je gekomen?

[0xygen]

Ik krijg mijn liveCD niet geboot...
"error loading oparating system"
Ik probeer ZFSguru te instaleren vanaf een usb
Ik heb de installatie ISO uitgepakt naar mijn USB (net zoals je hem zou branden op een cd)

[ Voor 28% gewijzigd door 0xygen op 08-08-2012 22:21 ]

[Fish]

Beware: only 64-bit images are available; your computer should have a 64-bit processor or ZFSguru will not boot!Beware: only 64-bit images are available; your computer should have a 64-bit processor or ZFSguru will not boot!

?

Ik weet niet of een livecd versie wel werkt via usb

[0xygen]

Mijn systeem is 64-bit.

Dit is mijn setup op dit moment:

#	Product	Prijs	Subtotaal
4	Seagate Barracuda 7200.14 ST2000DM001, 2TB	€ 98,76	€ 395,04
1	Fractal Design Array R2 Mini ITX NAS Case	€ 123,80	€ 123,80
1	Intel Core i3 2120 Boxed	€ 107,-	€ 107,-
1	Samsung 830 series 64GB	€ 63,-	€ 63,-
1	Corsair CMV8GX3M2A1333C9	€ 37,50	€ 37,50
1	Asus P8H77-I	€ 91,95	€ 91,95
Bekijk collectie Importeer producten		Totaal	€ 818,29

[redfoxert]

Zomaar een ISO extracten naar een USB stick gaat nooit werken. Je mist bootloaders etc. Gebruik hiervoor LiLi of bijvoorbeeld de Universal USB Installer.

[warloco]

Dariks boot and nuke lijkt mij uitermate geschikt voor dit probleem

> http://www.dban.org/

uiteraard icm met Lili

> http://www.linuxliveusb.com/

[ Voor 24% gewijzigd door warloco op 08-08-2012 22:36 ]

[0xygen]

warloco schreef op woensdag 08 augustus 2012 @ 22:34:
Dariks boot and nuke lijkt mij uitermate geschikt voor dit probleem

> http://www.dban.org/

uiteraard icm met Lili

> http://www.linuxliveusb.com/

Het 1e of het 2e probleem?

O, ik zie nu je aanpassing.

Is ZFSguru dan linux-based?

[ Voor 9% gewijzigd door 0xygen op 08-08-2012 22:39 ]

[0xygen]

lili werkt niet. als ik de ZFSguru ISO selecteer zegt hij : deze linux staat niet in de lijst...

Of doelde je toch nog op een oplossing van het 1e probleem?

[ Voor 28% gewijzigd door 0xygen op 08-08-2012 22:44 ]

[warloco]

je kunt zelf een iso toevoegen in lili

[0xygen]

Bij selecteer bron bedoel je? Dat is wat ik net gedaan heb.

EDIT: ik zie nu dat ik hem toch kan starten met het maken van en bootable usb:)

[ Voor 41% gewijzigd door 0xygen op 08-08-2012 22:54 ]

[warloco]

je kan hem ook gewoon selecteren in de lijkt van lili zelf hij is namelijk gewoon supported door het programma zelf |:)

[0xygen]

Ik voel me echt een ei hoor, maar ik zie hem er niet tussen staan bij opties of op de site van lili...

[ Voor 50% gewijzigd door 0xygen op 08-08-2012 23:20 ]

[Verwijderd]

Beter op de ZFSguru manier doen.

Probleem: je wilt ZFSguru installeren op een systeem maar je hebt daarvoor geen CD-ROM station dus je wilt via USB stick installeren.

Oplossing: installeer ZFSguru eerst op USB-stick (op een ander systeem of via VirtualBox) alsof de USB-stick een normale disk is (formatteren, pool maken, installeren). Tijdens de laatste installatie stap (4) de onderste optie aanvinken dat je de system image wilt overkopiëren. De installatie starten.

Na de reboot kun je (netjes!!) afsluiten (dus power down op het moment dat je BIOS scherm ziet of laten booten en shutdown doen). Power down, dan de USB stick eruit en in het nieuwe systeem. Daar van de USB stick booten en kunt op je nieuwe systeem de disks formatteren, nieuwe pool maken en de installatie starten. Omdat je de system image hebt gekopiëerd, hoef je die nu niet apart te downloaden.

Je kunt wel een bug krijgen dat de shutdown niet werkt, daar is een oplossing voor. Maar als je dat krijgt kun je gewoon even een harde power down doen.

Laat je weten of dit werkt?

[0xygen]

Thanks voor je uitleg!

[ Voor 82% gewijzigd door 0xygen op 09-08-2012 00:13 ]

[0xygen]

Nu loop ik alleen even bij de installatie vast...

* Starting installation
install script version: 5
distribution type: rootonzfs
target device: zfsguru
source data: /usr/local/www/zfsguru/files
boot filesystem: zfsguru/9.1-002
system version: 9.1-002
system location: /tmp//ZFSguru-system-9.1-002-amd64.ufs.uzip
system size: 249250816 bytes
loader.conf: /tmp//guru_optimized_loader.conf
system MD5 checksum: 5359b1584ffc4bc61beaeee6db35986e
system SHA1 checksum: f9e2a16f1993f9ca193b485e9683d3de5c289b7b
system size: 249250816 bytes
memory tuning: 1
configure portstree: 0
preserve system image: 1
compression: lzjb

* Verifying system image
* Verifying system image MD5 checksum
* Verifying system image SHA1 checksum
* Creating ZFS filesystems
* Mounting system image
* Transferring system image to boot filesystem
* Activating boot filesystem
* Writing distribution file /zfsguru/zfsguru/9.1-002/zfsguru.dist
* Copying system configuration files to /zfsguru/zfsguru/9.1-002
rm: /zfsguru/zfsguru/9.1-002/etc/rc.d/zfsguru: No such file or directory


ERROR: Got return value 1 while copying zpool.cache file
Return value: 1

* Script execution halted!

[Verwijderd]

Je hebt beta6 nodig als je de nieuwe 9.1-002 image wilt gebruiken. Die staat enkel op de livecd die zelf 9.1-002 image heeft: http://zfsguru.com/forum/zfsgurudevelopment/428 (download de normal livecd)

Besef ook dat die nieuwe image pas echt lekker werkt met de opkomende beta7 release. Duurt nu niet lang meer trouwens.

[ Voor 13% gewijzigd door Verwijderd op 09-08-2012 01:05 ]

[0xygen]

Ik heb toch maar besloten ZFSguru op ESXI te laten draaien. Ik vertrouw mijn USB-stick niet helemaal meer en op deze manier kan ik nog lekker het 1 en ander testen.

Het is inmiddels gelukt hem te installeren (op een kleine partitie op een SSD) en draait momenteel.

Nu loop ik wel tegen een preformence dingetje op. Als ik naar m'n NAS wil schrijven, start hij met een snelheid van ca. 120 MB/s en zakt geleidelijk terug naar ca. 22 MB/s


Ik heb mijn 4 2TB schijven in 1 pool gestopt met een RAID6 configuratie + een caching SSD.
Mijn memory tuning profile staat op aggressive .
Waar kan dit aan liggen? Ligt het aan de NAS op zou het ook aan de router kunnen liggen?


Of komt het door te weinig RAM geheugen?
Dan is het vanavond opgelost want er is 16GB onderweg om de huidige 8GB te vervangen.

Ps. hoelang is niet lang meer voor BETA 7?

[ Voor 14% gewijzigd door 0xygen op 09-08-2012 11:05 ]

[0xygen]

Inmiddels is mijn VM vastgelopen omdat mijn SSD vol zit...

[0xygen]

Ik ben inmiddels weer overnieuw begonnen.
Heb weer een pool gemaakt van mijn 4 HDD's in RAIDZ 2 (RAID 6)
Daarna heb ik een benchmark gedraaid met dit resultaat:

ZFSguru 0.2.0-beta6 pool benchmark
Pool : Storage (7.06T, 0% full)
Test size : 8 GiB
Data source : /dev/random
Read throughput : 56.5 MB/s = 53.9 MiB/s
Write throughput: 30.1 MB/s = 28.7 MiB/s

Op Random Write

Dit vind ik aan de lage kant, hoe hoog ik dit op?

EDIT: ik heb ook een benchmark met aggresive memory tuning gedaan met dit resultaat:

ZFSguru 0.2.0-beta6 pool benchmark
Pool : Storage (7.06T, 0% full)
Test size : 8 GiB
Data source : /dev/random
Read throughput : 54.5 MB/s = 52 MiB/s
Write throughput: 22.9 MB/s = 21.8 MiB/s

Appart dat dan juist de write snelheid omlaag gaat:S

[ Voor 30% gewijzigd door 0xygen op 09-08-2012 12:22 ]

[Verwijderd]

Is niet apart, toen je /dev/random selecteerde stond daar heel duidelijk bij dat de scores beperkt worden door de CPU. Je CPU kan maar beperkt random data genereren. Het zijn dus geen random writes maar writes met /dev/random als bron. Dat betekent dat je alleen je leesscores hebt, maar die zien er ook heel slecht uit.

Doe eens een normale benchmark met /dev/zero?
Hoeveel RAM heeft ZFSguru?
Simpele disk benchmark voor alle disks; zien die er wel normaal uit?

Je SSD helemaal vol laten lopen is ook een slecht iets; maak je gebruik van sparse allocation?

[ Voor 6% gewijzigd door Verwijderd op 09-08-2012 13:07 ]

[0xygen]

Wat ik wel appart vond is dat hij niet al mijn beschikbaar gestelde processor kracht benutte. Maar ik weet inderdaad niet hoe het zit met de beperking van mijn processor zelf.

ZFSguru 0.2.0-beta6 pool benchmark
Pool : Storage (7.06T, 0% full)
Test size : 2 GiB
Data source : /dev/zero
Read throughput : 5.6 GB/s = 5.2 GiB/s
Write throughput: 32.4 MB/s = 30.9 MiB/s

ZFSguru 0.2.0-beta6 pool benchmark
Pool : Storage (7.06T, 0% full)
Test size : 8 GiB
Data source : /dev/zero
Read throughput : 291.7 MB/s = 278.2 MiB/s
Write throughput: 41.6 MB/s = 39.7 MiB/s

ZFSguru heeft 7884 MB ram (Ik ga daar vanavond nog 8GB aan toevoegen als dat zin heeft)

Voor zover ik weet gebruik ik geen sparse allocation. (ga ik even uitzoeken nog om uit te sluiten, weet niet exact wat het is)

[ Voor 32% gewijzigd door 0xygen op 09-08-2012 13:33 ]

[Verwijderd]

Door de kleine test size zijn je leesscores kunstmatig hoog omdat je je RAM aan het testen bent. Je test size moet 8 keer je RAM-grootte zijn. Dus voor 8GiB RAM betekent dit 64GiB test file; de default instelling als het goed is.

Verder: heb je toevallig compressie geactiveerd op je hoofdpool? Mocht dat zo zijn; schakel compressie,dedup allemaal uit op je hoofdpool (Storage). Als je compressie wilt, hoor je dat op sub filesystems als Storage/documenten in te stellen dus niet voor het 'hoofdfilesystem' wat dezelfde naam heeft als je pool.

[0xygen]

ZFSguru 0.2.0-beta6 pool benchmark
Pool : Storage (7.06T, 0% full)
Test size : 8 GiB
Data source : /dev/zero
Read throughput : 170.7 MB/s = 162.8 MiB/s
Write throughput: 86.1 MB/s = 82.1 MiB/s

DIt is de score als ik agressive tuning uitzet. Dit wekt mijn verbazing omdat ik dacht dat het daar juist sneller mee zou worden.

Compressie stond al uit. Ik ga nu met de 64GiB test file testen.

[Verwijderd]

Als jij FreeBSD9 draait moet je de tuning helemaal uitzetten (do not automatically tune... ofzoiets). Merk ook op dat die instellingen pas na een reboot actief worden.

[0xygen]

Inmiddels de 64Gib test gedaan maar niet met goede resultaten (helaas heb ik niet de orginele resultaten, ik was iets te voorbarig met klikken). Daarom heb ik even de grafieken opgezocht in ESXI.Inmiddels de 64Gib test gedaan maar niet met goede resultaten (helaas heb ik niet de orginele resultaten, ik was iets te voorbarig met klikken).

Daarom heb ik even de grafieken opgezocht in ESXI.

Disk Preformence


Memory preformence

Ik denk eigenlijk dat mijn RAM dus de bottleneck is... of kan ik dat niet concluderen adv. deze grafieken?

[ Voor 21% gewijzigd door 0xygen op 09-08-2012 15:13 ]

[Pirtkoei]

Denk niet dan je RAM een probleem is, nergens wordt dit 100% gebruikt, niet eens 100% granted wat voor zfsguru heel normaal is.

Op welke manier bied je je disks aan aan je VM, RDM of vt-d? Ik herken het patroon namelijk van mijn setup met RDMs. Waar overigens nog steeds geen duidelijkheid over is, hier is Firedunk mee bezig om dit uit te zoeken.

[0xygen]

hmmm... oke.

Ik heb eerlijk gezegd geen idee hoe ik mijn disks aan me vm heb gekoppeld... (ook niet hoe ik dat precies kan herleiden...)

Ik weet wel dat mijn proseccor geen vt-d support.
Dus ik zou dan zeggen RDM maar dat weet ik dus niet zeker.

[0xygen]

Nieuwe benchmark:

ZFSguru 0.2.0-beta6 pool benchmark
Pool : Storage (7.06T, 1% full)
Test size : 64 GiB
Data source : /dev/zero
Read throughput : 118 MB/s = 112.5 MiB/s
Write throughput: 104.7 MB/s = 99.8 MiB/s

[0xygen]

Deze laatste benchmark zag er voor mij veelbelovender uit, maar als ik mijn NAS in gebruik neem en mijn bestanden erop wel zetten zakt hij weer terug naar ca. 24MB/s...

[0xygen]

Verwijderd schreef op donderdag 09 augustus 2012 @ 13:59:
Als jij FreeBSD9 draait moet je de tuning helemaal uitzetten (do not automatically tune... ofzoiets). Merk ook op dat die instellingen pas na een reboot actief worden.

Als ik hem uit zet, en ik druk op "preform memory tuning" schiet hij terug naar "Tune down ZFS to the minimum"
is dit een probleem?

en ik krijg SABnzb niet geinstalleerd

[ Voor 6% gewijzigd door 0xygen op 09-08-2012 16:20 ]

[Verwijderd]

Geen idee. Maar kun je aangeven welke benchmarks met welke tuning zijn gedaan? Kun je een benchmark laten zien nadat je:
1. de tuning hebt uitgeschakeld (no automatic tuning)
2. hebt gereboot

Als je LiveCD dist draait, weet dan dat ZFS daar flink is beperkt en dus lagere performance geeft dan wanneer je test op een Root-on-ZFS installatie. Ik neem dat je dat laatste draait?

[0xygen]

Ik draai Root-on-ZFS op een kleine partitie van 3GB op mijn SSD.

De laatste 2 benchmarks (dus ook die grafieken) zijn gedraaid op "Tune down ZFS to the minimum" terwijl ik had opgegeven geen automatische tuning toe te passen.

Maar zorda ik dat dus submit, (en de pagina refreshed) staat ineens "tune down ZFS to the minimum" geselecteerd. (staat nogsteeds geselecteerd na de reboot)

[ Voor 5% gewijzigd door 0xygen op 09-08-2012 16:25 ]

[Verwijderd]

Oke, snap ik, kan een bug zijn geen idee. Maar dat is niet belangrijk. Kun je op de Tuning pagina op de Advanced tab klikken en kijken naar:

vm.kmem_size
vm.kmem_size_max
vfs.zfs.arc_min
vfs.zfs.arc_max

De vinkjes daarachter moeten UIT staan, nadat je hebt gezegd geen automatische tuning te willen en op de submit knop hebt gedrukt. Op welke waarde dat ding standaard staat is nog een ander punt denk ik.

Kun je dit eens checken? Zo ja, nog een keer rebooten en een 64GiB benchmark uitvoeren?

[0xygen]

Die staan dus nogsteeds aangevinkt. Ik denk dat dit dus op een bug duit.
Ik vink deze nu handmatig uit en reboot en maak een nieuwe benchmark.

[Verwijderd]

Goed plan! En controleer na de reboot even of ze op de advanced pagina ook echt uit staan hè! Daarna benchmarken.

[0xygen]

En hier is tie dan:

ZFSguru 0.2.0-beta6 pool benchmark
Pool : Storage (7.06T, 1% full)
Test size : 64 GiB
Data source : /dev/zero
Read throughput : 129.4 MB/s = 123.4 MiB/s
Write throughput: 97 MB/s = 92.5 MiB/s

Maakt dus niet heel veel uit

[Verwijderd]

Kun je het volgende eens proberen:
- beta6 livecd (of USB-stick) booten
- huidige pool importeren en destroyen (je verliest je data!)
- maak een 3-disk RAID-Z aan ipv 4-disk RAID-Z
- installeer nu op de 3-disk RAID-Z pool (kies voor no automatic memory tuning!)
- reboot
- benchmark nog eens, 64GiB.

[Verwijderd]

En optioneel kun je ook dit testen:

- beta6 livecd (of USB-stick) booten
- huidige pool importeren en destroyen (je verliest je data!)
- ga naar disks->memory en maak een memory disk aan, in elk geval groter dan je echte disks (dus doe 3TB ofzo)
- formatteer de memory disk zodat hij bruikbaar is (disks->formatting)
- maak een 5-disk RAID-Z aan, dus 4 echte disks en één keer die memory disk
- REBOOT!
- Importeer de pool, die is nu degraded omdat de memory disk weg is
- installeer nu op de degraded 5-disk RAID-Z pool (kies voor no automatic memory tuning!)
- reboot
- benchmark nog eens, 64GiB.

Als je nu véél hogere scores krijgt, komt dit omdat je disks 4K sector zijn. Dat kun je hiermee uittesten. Bovenstaande benchmark zal de scores geven die je zou krijgen als je nog een disk erbij koopt.

[0xygen]

Beste Cipher,

Bedankt voor je advies. Wordt erg gewaardeerd van mijn kant!
Echter wanneer ik dus reboot, kan ik niet vanaf de 3-disk RAID-Z pool booten.
Maakt het enig verschil als ik installeer op mijn SSD?

EDIT: Ik heb gewoon de pool hersteld en ben daar nu een benchmark op aan het maken.
EDIT2: Benchmark is na een 40 minuten gestopt.... Morgen weer een dag. Ik overweeg weer om ESXI eraf te gooien en ZFSguru als os erop te zetten, misschien levert dat betere resutaten op.

[ Voor 40% gewijzigd door 0xygen op 09-08-2012 23:33 ]

[0xygen]

RAIDZ 3 disks
Pool : testpool (5.31T, 0% full)
Test size : 64 GiB
Data source : /dev/zero
Read throughput : 165.1 MB/s = 157.4 MiB/s
Write throughput: 124.5 MB/s = 118.7 MiB/s
RAIDZ 3 disks +SSD
Fout 324 (net::ERR_EMPTY_RESPONSE): De server heeft de verbinding verbroken zonder gegevens te verzenden. (ssd is te vol gelopen waardoor de VM is gestopt.)
RAIDZ3 met memory disk: na een reboot te hebben gegeven start hij niet meer op (zit naar een draaiend balkje te staren, hij is wel druk met de proseccor)

Conclusie: Ik weet niet in hoevere ik dit goed kan draaien op mijn ESXI
Ik denk dat ik naar de stabiele versie ga uitwijken als dit de problemen oplost.

EDIT: Of ik doe nog een poging zonder ESXI.

[ Voor 9% gewijzigd door 0xygen op 10-08-2012 11:07 ]

[EnerQi]

Helaas lukt het mij niet om via VM virtual box een installatie te doen op een usb schijf.

Ik krijg de volgende error


3x geprobeerd, 2x op een 4GB usbstick, 1x op een usb schijf (320 GB).

Overigens ook nog 1x geprobeerd via Lili (http://www.linuxliveusb.com/ ) maar hier bootte de pc wel maar geen zfsguru of freebsd. Het programma vroeg om commando's in grub wegens missende files.

Wie o wie kan mij helpen zonder dat ik dvddrive moet inbouwen voor installatie (als ultime redding )

[Verwijderd]

Dat met Linux gaat natuurlijk nooit werken; dat is zoiets als een windmolen in de benzinetank van een ouderwetse auto proberen te proppen en hopen dat het ding daardoor vooruit gaat; niet dus.

Je VirtualBox USB errors; heb je:
1) USB 2.0 support uitgeschakeld zodat je USB 1.1 draait?
2) VBox Extension Pack gedownload en geinstalleerd die USB 2.0 ondersteuning toevoegt?

Beide kun je proberen. Anders even op een echt systeem doen zonder VirtualBox.

[EnerQi]

Hmm ik kreeg inderdaad die melding maar die usb 2.0 support stond al uitgeschakeld. Ik zou juist verwachten dat dit geen effect zou hebben (behalve langere wachttijden ). We gaan nog eens een poging doen!

Bedankt!

Edit: usb 2.0. support was de boosdoener. Bedankt CiPHER!

[ Voor 12% gewijzigd door EnerQi op 12-08-2012 09:03 ]

[EnerQi]

nieuwe post, nieuwe kansen!

De usb stick is geinstalleerd en start op zoals het hoort (beta6). Helaas zie ik de volgende error:
"Web-interface is running at http://0.0.0.0 (loop)". Dit is vreemd omdat het netwerk de pc wel herkent (192.168.1.24) en ik hiermee gewoon kan connecten. Zelfs met "detect IP adress" lukt het zfsguru niet om het ip adres te achterhalen.

In VM virtualbox werkte dit altijd

Doe ik iets fout of wat is er aan de hand?

Mijn build (maar 1 harde schijf en 8 GB aan ram, het andere latje/harde schijven moet ik nog erin doen)

#	Product	Prijs	Subtotaal
1	Intel Celeron G530 Boxed	€ 37,95	€ 37,95
6	Seagate Barracuda 7200.14 ST3000DM001, 3TB	€ 140,56	€ 843,36
1	Antec Three Hundred Two	€ 54,90	€ 54,90
1	FSP Aurum Gold 400	€ 56,50	€ 56,50
2	Kingston KVR1333D3N9/8G	€ 40,60	€ 81,20
1	MSI B75MA-P45	€ 57,95	€ 57,95
Bekijk collectie Importeer producten		Totaal	€ 1.131,86

[ Voor 0% gewijzigd door EnerQi op 12-08-2012 09:47 . Reden: beta6 toegevoegd ]