*Algemeen Advies* Welke CPU moet ik kopen?

[TERW_DAN]

Het uitzoeken van een nieuwe CPU is niet altijd even makkelijk, omdat de juiste CPU afhangt van de eisen en wensen die je zelf stelt. Er is niet 1 beste CPU en ook niet 1 snelste. Het sleutelwoord is bij het zoeken van een CPU 'benchmarks'. Benchmarks geven je een inzicht in welke applicaties een CPU goed presteert, en in welke applicaties de prestaties lager liggen. Op deze manier kun je je een goed beeld vormen van de prestaties van een CPU en bepalen welke voor jou het beste is.
Onderstaande guide helpt je op weg om veel voorkomende eigenschappen van CPU's te kunnen beoordelen en je inzicht te verschaffen over wat belangrijk is bij de aanschaf van een CPU.

Kloksnelheid
Singlecore, dualcore of multicore
L1, L2 en L3 cache
IGP, memorycontroller, PCIe-controller etc
AMD of Intel of ….
Tray, boxed, retail en/of OEM
TDP en energieverbruik
Moederbord
Nog steeds twijfels?
2e hands kopen?

Kloksnelheid

De kloksnelheid van de CPU is hetgeen waar de meeste mensen het eerste naar kijken, maar het is tegelijkertijd de minst zeggende. De MHz Myth is het verschijnsel waarbij gesteld wordt dat een hoger geklokte CPU sneller is dan een lager geklokte. En dit is in heel veel gevallen pertinent niet waar.
Je hebt alleen wat aan de kloksnelheid als je gaat kijken naar snelheden van CPU's die verder identiek zijn. Die dus dezelfde hoeveelheid cache hebben, dezelfde architectuur, hetzelfde aantal cores etc.
Laat bij het zoeken naar een CPU de kloksnelheid gewoon voor wat het is, want het geeft eigenlijk niet meer dan een vage indicatie. Ga op zoek naar benchmarks van voor jou relevante applicaties en vergelijk daar de verschillende CPU's mee. Uit benchmarks blijkt vrij snel welke CPU goed presteert en welke minder.

terug naar boven

singlecore, dualcore of multicore?

Om te weten hoeveel cores je CPU moet hebben is het handig om eerst te weten wat meerdere cores betekenen voor een systeem. Voor uitgebreidde uitleg kun je hier kijken: SMP FAQ. Deze is geschreven in de tijd dat iedere CPU 1 core had en er meerdere CPU's nodig waren op 1 bord om meerdere cores te hebben, maar hetzelfde principe geldt voor meerdere cores op 1 CPU. Het gebruik van meerdere CPU's of cores in 1 systeem wordt ook wel SMP genoemd, Symetric Multi Processor/Processing
Naast meerdere cores op 1 CPU zijn er ook CPU's met Hyperthreading, dit is een techniek om 2 threads in 1 core af te handelen. Voor dit stukje stellen we de virtuele CPU die je met Hyperthreading creëert gewoon een extra core is.
SMP in het kort:
Meerdere cores stellen je in staat om meerdere threads parallel aan elkaar te laten lopen. Iedere applicatie is opgebouwd uit 1 of meerdere threads. Een core kan 1 thread per keer afhandelen. Door meerdere cores naast elkaar te gebruiken kunnen er meerdere threads tegelijkertijd worden afgehandeld in plaats van achter elkaar. Dit betekent dat meerdere applicaties tegelijkertijd kunnen werken, maar ook dat 1 applicatie meerdere threads tegelijkertijd kan draaien.
Dit betekent dat een systeem met meerdere cores sneller kan werken. Maar dit is niet altijd het geval, dus waar moet je nu op letten?

Of je wat hebt aan meerdere cores is afhankelijk van 2 dingen.
1. Zijn de applicaties die je draait multithreaded?
Als een applicatie is geoptimaliseerd voor meerdere cores dan zal deze baat hebben bij een systeem met meerdere cores. Maar dat wil nog niet zeggen dat meer cores gelijk beter is. Het aantal threads per applicatie is bepalend. Een applicatie die 2 threads tegelijkertijd kan laten lopen heeft niets aan een CPU met 6 cores.
Een (hele grove) vuistregel die je aan kunt houden is dat games doorgaans meer baat hebben bij een snelle dualcore, en zaken als videobewerking, fotobewerking, applicaties die veel moeten compileren en applicaties die veel moeten renderen hebben vaak meer baat bij meer cores, ook al zijn deze per core wat trager dan een dualcore systeem.

2. Draai je veel applicaties (dus threads) tegelijkertijd?
Als veel applicaties en daarmee dus veel threads tegelijkertijd draaien kan een multicoresysteem prettig zijn om mee te werken, maar belangrijk is wel even te letten op hoe de applicaties gebruikt worden. Applicaties die niet veel van het systeem vragen en af en toe eens een thread nodig hebben om iets te doen hebben niet gelijk veel baat bij een multicore, je merkt er immers niets van als die even moet wachten tot een andere thread klaar is (denk hierbij aan programma's als webbrowsers, officeprogramma's, IMprogramma's etc)
Gebruik je echter applicaties die continu je CPU in gebruik hebben dan zul je eerder baat hebben bij meerdere cores. Als je applicaties gebruikt om dingen te renderen of te berekenen dan zullen er continu threads actief zijn, tot de taak klaar is. En dan kan iedere thread van een andere applicatie wat vertraging op leveren en is het handig meerdere cores te hebben.

Je keuze voor de hoeveelheid cores hangt dus af van bovenstaande punten. Heb je geen applicaties die meerdere cores gebruiken en draai je niet veel applicaties tegelijkertijd dan zal een snelle CPU met een paar cores sneller werken dan een quad- of hexacore die wat trager draaien. De threads die actief zijn worden sneller afgehandeld.
Zijn er wel veel threads tegelijkertijd actief, dan kan een quad- of hexacore die per core wat trager is dan een dualcore toch een snellere gebruikerservaring bieden, doordat er meer tegelijkertijd gedraaid kan worden.

terug naar boven

L1, L2 en L3 cache

Een CPU heeft cachegeheugen, snel geheugen dat op de CPU zit en gebruikt wordt om data op te slaan die de CPU gebruikt voor de berekeningen waar deze mee bezig is. Je zou zeggen dat meer geheugen gelijk beter is, maar ook dat is niet per se waar. Het hangt namelijk helemaal van de architectuur af van de CPU of die juist baat heeft bij veel cache, of dat die afkan met aanzienlijk minder. Ook hier geldt dus dat de cachegrootte alleen iets zegt op het moment dat de CPU's die je vergelijkt verder volledig identiek zijn. Wil je kijken welke CPU het beste is in bepaalde applicaties, ga dan benchmarks vergelijken met elkaar en staar je absoluut niet blind op de hoeveelheid cache die op de CPU geplaatst is.

IGP, memorycontroller, PCIe-controller etc

Moderne CPU's nemen steeds meer taken over van de chipset. AMD en Intel zijn jaren geleden al begonnen met het integreren van de geheugencontroller in de CPU en langzamerhand worden steeds meer taken naar de CPU verplaatst. Moderne IntelCPU's beschikken over een IGP, die gebruikt kan worden als het bord beschikt over de juiste aansluitingen voor monitoren. Hoe goed de IGP is hangt dus niet langer af van de chipset op het moederbord, maar steeds meer van de CPU.
Zo is ook de CPU steeds vaker verantwoordelijk voor de PCIe-controller, en zal de gebruikte CPU bepalen hoeveel PCIe-lanes er beschikbaar zijn, en welke PCIe-revisie er gebruikt wordt.

Als je heel specifieke eisen hebt, dan is het belangrijk om naar het hele platform te kijken en kijken wat je precies krijgt bij een bepaalde configuratie. In de meeste gevallen is het niet heel noodzakelijk om hier heel diep op in te gaan, als je zorgt dat CPU, moederbord en geheugen bij elkaar passen dan weet je in elk geval dat je een werkende configuratie koopt. Daarbij wordt bijna altijd wel in de specificaties aangegeven of bepaalde features niet bruikbaar zijn zonder een bepaalde CPU.

terug naar boven

AMD of Intel of ….

De keuze voor het merk CPU kan heel persoonlijk zijn. De een zweert bij Intel, de ander wil niets anders als AMD. Wil je daadwerkelijk objectief een CPU uitzoeken, laat deze argumenten dan varen, want de ene is per definitie niet beter dan de andere.
Naast Intel en AMD zijn er nog andere fabrikanten van CPU's, maar die vind je voornamelijk in borden die de standaard consument niet snel zal kopen. Mocht je zeer speciale eisen hebben (denk dan voornamelijk aan zeer zuinig) dan kan het de moeite waard zijn verder te kijken dan AMD of Intel, maar voor de normale PC-gebruiker is het niet echt aan de orde.
Welke CPU in jouw geval beter is is het beste te bepalen door naar benchmarks te kijken. De ene CPU zal beter presteren in de ene applicatie dan de andere. Door te kijken naar waar je de CPU voor wil gaan gebruiken kun je zelf bepalen welke voor jou de meest interessante is.

terug naar boven

Tray, boxed, retail en/of OEM

Als je een CPU uitkiest kom je vaak meerdere modellen tegen die als tray, boxed, retail en/of OEM aangeduid zijn. Boxed en retail zijn 2 benamingen voor een CPU die je in een doos krijgt met koeler + koelpasta en vaak nog een casebadge en een boekje. Tray en OEM zijn 2 benamingen voor een CPU die zonder accessoires geleverd worden. Je krijgt enkel de CPU.
Voor de CPU zelf maakt dit geen verschil, vaak wel voor de garantie. CPU's die als tray of OEM geleverd worden zijn vaak goedkoper dan boxed- of retailversies, maar je moet wel een losse koeler erbij kopen.

terug naar boven

TDP en energieverbruik

TDP staat voor Thermal Design Power, en is een maatstaf voor het energieverbruik van de CPU. Helaas gebruiken de verschillende fabrikanten een andere benadering voor de TDP van hun CPU's. AMD gebruikt het maximale verbruik als TDP, Intel geeft het gemiddelde verbruik aan, daarom is het onmogelijk om het verbruik tussen verschillende CPUs te bepalen door enkel naar de TDP te kijken.
Binnen eenzelfde serie is het natuurlijk wel te vergelijken en zeker als je warmteontwikkeling en energieverbruik belangrijk vindt een goed punt om op te letten.
Het energieverbruik van de CPU hangt naast het maximaal opgenomen vermogen ook af van stroombesparende zaken zoals speedstep of cool 'n quiet. Deze bieden de mogelijkheid om de CPU lager te klokken op het moment dat deze niet of weinig belast wordt. Niet iedere CPU biedt deze mogelijkheid, dus belangrijk is het om even te kijken naar de specificaties.

terug naar boven

Moederbord

Iedere CPU is gemaakt voor een bepaald socket, dus je moet zorgen dat je er een moederbord bijzoekt dat beschikt over dat socket.
Helaas zijn er meerdere zaken waar je wel op moet letten. Dat een CPU gemaakt is voor een socket wil niet zeggen dat deze altijd op het moederbord gaat werken dat ook zo'n zelfde socket heeft. Er zijn een aantal andere belangrijke zaken waar je op moet letten.

– VRM (voltage regulator module) / VRD (voltage regulator down).
Dit stuk hardware is meestal geïntegreerd op het moederbord (alleen bij server- en workstationborden willen dit nog wel eens losse modules zijn) en zorgt voor de stroomtoevoer naar je CPU. Omdat moderne CPU's vaak gemaakt worden op lagere voltages dan hun voorganger kan het zijn dat op een ouder bord een moderne CPU niet gaat werken en vice versa. Controleer dus of je CPU en moederbord compatible zijn.

– Chipset
De chipset moet ondersteuning bieden voor de CPU, anders gaat deze niet werken. Voor de meeste moederborden zijn er gewoon CPUsupportlists te vinden op de website. Mocht die om wat voor reden niet aanwezig of onvindbaar zijn, dan kun je altijd nog naar de specificaties van de chipset zoeken en kijken wat deze aankan.

– Bios/UEFI
Vaak worden er nieuwere biossen uitgebracht die ondersteuning bieden aan nieuwere CPU's. Controleer dus welke bios je nodig hebt voor een bepaalde CPU en zorg dat die op je bord zit. In sommige gevallen lukt het prima om te booten met een niet ondersteunde CPU. In dat geval zal je waarschijnlijk geen kloppende namestring zien maar start het systeem nog wel. Echter zie je vaker dat het systeem niet start, of al snel weer uitvalt.

terug naar boven

Nog steeds twijfels?

Als je na het zoeken van benchmarks nog steeds twijfels hebt dan komt het erop neer dat het eigenlijk niet uitmaakt welke je koopt, of dat je je eisen niet goed genoeg op een rijtje hebt.
Als uit benchmarks een CPU niet duidelijk wint van andere CPU's, dan kun je ervan uitgaan dat de CPU's in jouw geval allemaal dezelfde snelheid zullen bieden en maakt het dus niet uit welke je neemt.
Mochten de benchmarks wel verschillen laten zien, maar je twijfelt nog steeds, dan is het een kwestie van je eisen nog eens goed te overwegen en kijken naar je budget tegenover de prestaties en hoe belangrijk je andere zaken vindt, zoals stroomverbruik, warmteontwikkeling en overklokbaarheid.

terug naar boven

2e hands kopen

Als je 2e hands een CPU koopt moet je letten op dezelfde zaken als bovenstaand, maar er zijn een aantal extra puntjes die je even moet bekijken.
Als eerste zijn dat de pinnetjes (als de CPU die heeft). Pinnetjes willen nog wel eens verbuigen of ombuigen, waardoor de CPU niet goed meer in de socket past. Met wat geduld, een pincet/dun mesje is dit vaak nog wel op te lossen, maar de pinnen zijn vrij fragiel en de kans dat er iets permanent beschadigt is, is aanwezig.
Een ander punt is de situatie waarin de CPU gebruikt is. Als deze flink is overgeklokt en altijd op een hoog voltage heeft gelopen dan zal deze meer gesleten zijn dan een CPU die altijd op stocksnelheden heeft gedraaid, goed gekoeld is en op lagere voltages heeft gelopen. Het is aan jezelf of je dit risico wil nemen, in de regel zal een CPU niet snel doodgaan en alsnog een zeer lange levensduur hebben.

terug naar boven