Welke monitor moet ik kopen?Inhoudsopgave
Woord voorafAls je dit bekijkt en enorme lappen tekst ziet, zou je jezelf af kunnenvragen of er niet een simpele kant-en-klare oplossing bestaat. Het antwoord daarop is "nee" . Bovendien is dit Gathering of Tweakers - we verwachten van een tweaker dat hij de moeite neemt om zichzelf in te lezen als hij met een vraag zit.Er wordt daarom van je verwacht dat je het onderstaande hebt doorgelezen, voordat je een vraag stelt in Componenten Aankoopadvies. Volgorde van zoekenVaak lees je vragen als: "Ik wil een monitor van merk x en ik zag een leuke in winkel y. Nu kom ik er niet uit of dat een goede keus voor mij is." Het is niet gek dat als je het op die manier aanpakt je er niet uit gaat komen. De meest voorkomende reden waarom mensen niet uit hun keuze komen is dat ze niet een goede volgorde aanhouden bij het uitzoeken. Merk en winkel zijn juist de *laatste* dingen die je moet bekijken.Wat is dan wel een goede volgorde?
 .EisenZoals gezegd staat of valt alles bij het bepalen van je eisen. Het grootste deel van deze guide zal daar ook over gaan. Per functionele eis zal worden aangeven welke technische eisen belangrijk (kunnen) zijn. Let wel op dat naarmate je eisen specifieker worden er meer om de hoek komt kijken. Deze guide is niet bedoeld om 100% sluitend te zijn, maar om verreweg de meeste mensen goed op weg te helpen.Een groot deel van de technische eigenschappen van een scherm worden bepaald door het gebruikte paneel- en paneeltype. Dat is ook gelijk de belangrijkste reden waarom je je niet blind moet staren op één monitormerk: dat merk gebruikt geheid panelen van verschillende fabrikanten, en omgekeerd worden die panelen in monitoren van verschillende merken gebruikt. Een bepaald scherm van merk a kan dus meer in gemeen hebben met een vergelijkbaar scherm van merk b dan een ander scherm van merk a. Tot slot nog de opmerking dat er geen onderdeel is van je PC waar je meer naar kijkt dan een scherm, en meestal is het tevens het duurste onderdeel. Het is daarom zeker niet iets om als sluitpost te behandelen. Een achteraf gezien lelijke kast kun je onder je bureau schuiven. Een toetsenbord die niet lekker tikt kun je goedkoop vervangen. Maar aan een scherm zit je vast (of je moet het 2e hands verkopen en een nieuwe kopen, wat je doorgaans een flinke verliespost oplevert). Neem dus de tijd en de moeite om je keuze grondig uit te zoeken. En houd er rekening mee dat veel daarvan subjectief is. Dat een ander een scherm mooi/goed vindt zegt niet veel over hoe jij hem gaat vinden. Hieronder vind je een paar voorbeelden van zaken om op te letten en daaronder per eis een en ander over hoe dat het best uit te zoeken: Algemeen:Door paneel bepaald:
PrijsSimpel, je hebt een bepaald budget. Ongeacht wat je andere eisen zijn is dit een harde limiet. Bepaal het en vergeet niet dat duurder niet automatisch beter hoeft te betekenen. Als je voor 2/3 van je budget een betere oplossing kunt vinden dan voor je hele budget, koop dat en steek het overschot ergens anders in.Bron voor prijzen: http://www.tweakers.net/pricewatch Aspect ratioAspect ratio is de verhouding tussen de breedte en de hoogte van je scherm. Tegenwoordig valt er op dit vlak niet zoveel meer te kiezen, aangezien eigenlijk alle nieuwe schermen de van TV’s bekende 16:9 breedbeeldverhouding hebben. Tot voor kort had je ook nog de keuze uit 16:10 (wat een compromis was tussen 4:3 en 16:9) en langer geleden ook nog uit 4:3 en 5:4.Sommige beeldschermen kunnen 90 graden gekanteld worden (meestal aangeduid als ”pivot” of ”portrait mode”). Op die manier krijg je een verticaal georiënteerd scherm met veel ruimte in de hoogte, maar vanzelfsprekend een heel stuk minder in de breedte. Dit kan handig zijn voor het bezoeken van websites, die veelal niet breder zijn dan 1000 pixels, maar een veelvoud daarvan in de hoogte kunnen beslaan. Het kan ook van pas komen bij zaken als tekstverwerken, programmeren en DTP. Dat gezegd, andere DTP'ers zweren bij twee pagina's naast elkaar op een normaal georiënteerd breedbeeldscherm. Handige manier om te bepalen wat voor jou gaat werken is om naar een winkel te gaan met meerdere schermen en kijken wat jij ervan vindt. FormaatHet formaat wordt aangegeven door de lengte van de beelddiagonaal in inches. Let op dat de hoogte of breedte van een scherm met een bepaald diagonaal anders is bij een andere aspect ratio - een 20" 4:3 scherm is hoger en smaller dan een 20" breedbeeldscherm.ResolutieTFT schermen kunnen slechts één enkele resolutie fysiek weergeven, de zgn. native resolution. Sommige schermen beschikken over een scaler chip, die het mogelijk maakt om resoluties lager dan de native resolutie weer te geven met behoud van de aspect ratio, een 4:3 resolutie op een 16:9 scherm wordt dan ook als 4:3 weer gegeven met zwarte banden aan beide kanten in plaats van dat het wordt uitgerekt. In sommige gevallen geeft die chip ook de mogelijkheid om een resolutie 1:1 weer te geven, dat wil zeggen dat de resolutie waarop het scherm wordt aangestuurd ook door exact zoveel pixels wordt weergegeven op het scherm. 1600x1200 op de Dell UltraSharp U2711 (2560x1440) met behoud van aspect ratio: weergegeven door 1920x1440 pixels.  1600x1200 1:1 weergegeven op de Dell UltraSharp U2711. Zonder zo'n scaler chip zullen alle resoluties lager dan de native resolution beeldvullend worden weergegeven, zowel horizontaal als verticaal. Je kan dan dus niet fatsoenlijk een 4:3 resolutie op een 16:9 weergeven, want dan ziet alles er 33% breder uit dan normaal. Het weergeven van resoluties hoger dan de native resolution is hoe dan ook niet mogelijk. Het is wel zo verstandig om dus een scherm uit te zoeken met een voor jou geschikte, waar je videokaart ook mee overweg kan. Een aantal aansluitingen stellen een harde limiet aan de resolutie die maximaal weergegeven kan worden, zo kan VGA maximaal 2048x1536 en single link DVI maximaal 1920x1200 weergeven. Ook HDMI heeft vaak een limiet van 1920x1200. Hoewel HDMI sinds versie 1.3 ook 2560x1600 kan weergeven, wordt dat vaak door fabrikanten van videokaarten en beeldschermen niet geïmplementeerd. Voor een scherm met een resolutie van 2560x1440 of 2560x1600 heb je dus een videokaart met DisplayPort of dual link DVI nodig. Houd er verder ook rekening mee dat de prestaties van je videokaart hoog genoeg zijn. Het heeft als gamer geen zin om een 2560x1600 scherm te kopen en er een videokaart bij te nemen die in de games die je speelt hooguit nog goede FPS haalt op 1680x1050. Zie voor relatieve prestaties van kaarten bijvoorbeeld de VGA charts op: http://www.tomshardware.com/ Zie voor mee informatie over resoluties: Wikipedia: Display resolution Wikipedia: Graphic display resolutions Pixel PitchDe Pixel Pitch geeft aan hoe groot de afzonderlijke pixels zijn. Je zou zeggen dat deze waarde overbodig is, omdat deze rechtstreeks is af te leiden van het formaat en de resolutie. Maar eigenlijk is het precies andersom, de pixel pitch is de nauwkeurigste gespecificeerde afmeting (soms tot op de 10 nm nauwkeurig) en de afmetingen van het actieve deel van het paneel zijn af te leiden van de resolutie en de pixel pitch.Je vindt deze specificatie zelden terug in de specificaties die een beeldschermfabrikant opgeeft, Samsung is één van de weinige die dat wel specificeert. De beste plek om te zoeken naar deze waarde is de datasheet van het gebruikte paneel, daar staat het namelijk altijd in en ook zo nauwkeurig als door de fabrikant gespecificeerd. Enige nadeel is dat je dan alleen wel eerst moet weten welk paneel er in je scherm zit. Toch is het de moeite waard om het apart te bespreken. Het is namelijk een handige maat om te bepalen hoe twee schermen van afwijkende form factor met elkaar te vergelijken zijn, of hoe groot dingen op een scherm zullen lijken. Typisch voorbeeld is dat veel 5:4 17" en 19" monitoren exact dezelfde resolutie hebben, namelijk 1280x1024. De 17" heeft dan een pixel pitch van 0.264mm, de 19" 0.294mm. Als je een scherm uitzoekt voor je slechtziende grootvader kun je dus beter een 19" scherm nemen in dit geval. Dit is gelijk ook het grootste verschil tussen een LCD monitor en een LCD TV. Een monitor is bedoeld om van dichtbij bekeken te worden en heeft dus een kleine pixel pitch, een TV is bedoeld om van verder weg bekeken te worden en heeft daarom een veel grotere pixel pitch. Van dichtbij ziet een TV er blokkerig uit, van veraf zal een monitor te frutselig beeld geven. Voor een hele reeks aan standaard pixel pitches zie deze pagina: Wikipedia: Dot pitch (niet altijd exact) Om gemakkelijk en snel de pixel pitch van je scherm te bereken kan je op deze pagina terecht: http://members.ping.de/~sven/dpi.html (niet nauwkeurig, doordat beelddiagonaal nooit exact is) Kijkhoek & kleurweergaveDit wordt bijna volledig door paneeltype bepaald. Er zijn grof gezegd drie categorieën paneeltype:
Is het grote verschil in prijs ooit de moeite waard? Bij kleine schermen (<=22") waar nooit meer dan één persoon achter zit en waarbij nauwkeurige kleurweergave onbelangrijk is (gamen...) voldoet TN. Maar zodra er meer mensen tegelijk naar moeten kijken, wordt de kijkhoek van TN erg problematisch. Als je dus met je vriend(en/in) films wilt kijken op je monitor is TN geen goede keuze. Al helemaal niet voor LCD TVs trouwens, maar dat is hier off-topic. Ook als kleuren wel goed moeten zijn (bijv. bij foto- of filmbewerking danwel DTP) is TN een slechte keuze. Ook is het zo dat duurdere monitoren vaak niet alleen een goed paneel hebben maar ook betere electronica eromheen. Zo zie je dat IPS schermen vaak lage input lag hebben. Dat komt niet door de IPS panelen, maar doordat er gewoon erg goede circuits omheen liggen. Het kan ook voor de gamer dus lonen om een duurder paneel te nemen als dat budgettair haalbaar is. Er valt nog veel meer te lezen over kijkhoek, kleurweergave en impact van paneeltypes, maar het gaat te ver om daar hier op in te gaan. Voor meer info, lees bijvoorbeeld: Wikipedia: Thin film transistor liquid crystal display - en de links die erin staan. Response timeVroeger was dit - zeker voor gamers of filmliefhebbers - een zeer belangrijke factor. Maar dat was 5 a 10 jaar terug, anno 2009 is het nauwelijks meer van belang. Zelfs S-IPS panelen hebben response times die zodanig goed zijn dat ghosting geen issue meer is. Bovendien is er ondertussen zo'n wildgroei in methodes om response time te meten (on-off, grey-to-grey etc. etc. etc.) dat de waardes onderling nauwelijks te vergelijken zijn. Een 25ms scherm (volgens de ene methode) kan zowaar sneller zijn dan een 8ms scherm (volgens een andere). Daarom is het advies om nu je nu - ook al is snelheid van belang - niet blind te staren op response times. Er zijn belangrijkere zaken (input lag!), en mocht een scherm ghosting vertonen, dan lees je dat vanzelf wel in reviews en ervaringen ervan.Input lagTegenwoordig is dit de meest relevante waarde als het gaat om performance, en dan vooral gaming (bij video kijken merk je er niets van). Helaas is dit wederom iets wat je in geen enkele specificatievel van een fabrikant gaat tegenkomen. Je bent dus overgeleverd aan wat je (subjectief) in reviews en ervaringen van anderen gaat lezen. Vuistregel is dat duurdere schermen minder last hebben van input lag, maar het is niet aan paneeltype gekoppeld en er zijn zeker goedkopere schermen met lage input lag (en helaas ook peperdure met hoge). Als je FPS games doet en je dus echt geen input lag kunt permitteren, beperk je tot schermen waar meerdere andere gamers van gezegd hebben dat ze er geen last van hebt. Er is helaas geen andere manier .CoatingGelukkig weer een makkelijke en volstrekt subjectieve eigenschap. Je hebt schermen met een traditionele matte coating, je hebt schermen met een glanzende coating (met allerlei geweldige merknamen als "OptiClear", "ClearView" etc.) en je hebt schermen met een volledige glasplaat ervoor. Voor elk van die types valt wat te zeggen. Mat geeft in heldere omgevingen de minste last van spiegeling, glanzende coatings hebben meestal diepere kleurweergave (zwart komt dichter in de buurt bij echt zwart), en glasplaten maken het scherm minder kwetsbaar voor beschadigingen. Dit is echt iets dat je van tevoren moet nagaan. *Jij* moet er per slot van rekening jarenlang naar kijken. Wat ik of iemand anders ervan vindt is leuk en wel, maar het is jouw scherm en jouw keuze.AansluitingenMonitoren kunnen tegenwoordig een enorm scala aan aansluitingen hebben. Denk aan DVI, HDMI, DisplayPort, HD15 (VGA), component, s-video, composite en RF. En dat is nog maar voor video. Hier kun je onderscheid maken tussen digitale aansluitingen (DVI-D, HDMI en DisplayPort), analoge high-res aansluitingen (DVI-A, VGA, component) en analoge low-res aansluitingen (s-video, composite en RF). Digitale aansluitingen geven de beste beeldkwaliteit (want geen analoge verlies). Tenzij je *zeker* weet dat je je scherm alleen aan een apparaat met een analoge (VGA) connector gaan aansluiten wil je altijd een of andere digitale aansluiting, HDMI en DVI-D zijn voor beeldinformatie uitwisselbaar, via een verloop kun je de een op de ander aansluiten. Displayport is dat niet, dus neem liever geen scherm met enkel Displayport als digitale aansluiting. VGA aansluitingen zijn zo standaard op computermonitoren dat je nagenoeg niet hoeft te kijken naar aanwezigheid ervan. Let wel op als je consoles of andere non-PCs aan gaat sluiten via component/RGB->VGA kabels dat de resolutie en refresh van je console gesupport is. Zo niet zul je geen (goed) beeld krijgen!Verder is het gewoon een kwestie van kijken welke aansluitingen je nodig denkt te hebben en schermen te kiezen die de benodigde connectoren hebben. Garantievoorwaarden/pixelgarantieGeen technisch verhaal, dus eigenlijk offtopic hier, maar vaak wel een factor om mee te nemen in je keuze. Volgens NL recht heb je recht op een degelijk product die het voor een redelijk termijn blijft doen (in BE geldt daarbij trouwens de EU-richtlijn van 2 jaar als minimum). Als je product daar niet aan voldoet, moet je je tot de leverancier (en dus niet de fabrikant!) kunnen wenden om het voor je op te lossen. Dat recht geldt ongeacht de voorwaarden die een winkel zelf hanteert. Maar gelijk hebben en gelijk krijgen zijn twee verschillende dingen. Controleer daarom van tevoren wat een shop erover zegt. Een shop mag je niet zonder meer naar de fabrikant doorverwijzen. Jij hebt geen relatie met de fabrikant, maar met de winkelier!Als je je scherm op afstand (over internet...) besteld hebt, heb je in NL het recht om het binnen 7 dagen zonder opgaaf van redenen terug te sturen. Je kunt ook als je pixelfouten constateert gebruik maken van dit recht! Er is enige discussie over of kleine pixelfouten wel of niet betekenen dat een product ondegelijk is. In praktijk wordt de ISO 13406-2 norm gehanteerd. Hoeveel dode pixels acceptabel zijn hangt af van welke Class een scherm is. Indien de fabrikant geen opgave doet van Class geldt het volgende: Oftewel als niets opgegeven is, geldt Class I, waarbij een scherm geheel foutvrij moet zijn. Helaas zijn de meeste schermen Class II, waar enige dode (sub)pixels acceptabel zijn. Controleer ook dit voor aanschaf. Zeker als je EUR 1000 of meer uitgeeft wil je een Class I scherm hebben. Lees voor meer info over ISO 13406-2 dit artikel: http://www.behardware.com...nto-dead-pixels-2007.html (hou er rekening mee dat dat voor een VS publiek geschreven is, waar rechtstreeks contact tussen klant en fabrikant wel normaal is) Voor meer info en ervaringen over individuele winkels zie: Shopping Forum http://tweakers.net/shopreview/ Mogelijkheid om voor aankoop te bekijken'Echte' winkels hebben meestal demomodellen van hun schermen in de winkel staan. Dat wil echter niet zeggen dat ze zullen toestaan dat je voor aankoop naar het specifieke scherm wat je gaat kopen mag kijken. Als je daar namelijk pixelfouten in ziet koop je het waarschijnlijk niet... Maar er zijn wel degelijk winkels die dit toestaan. Grote voordeel is dan niet alleen dat je weet of de pixels goed zijn, maar ook dat je de rest van de eigenschappen hebt kunnen bekijken en hebt kunnen zien of het er voor jou mooi uitziet. Dat geeft meerwaarde en kan dus een reden zijn om wat meer te betalen dan je voor dezelfde scherm op afstand zou betalen.Hou er rekening mee dat als je iets op lokatie (dus niet op afstand / over internet) koopt je geen wettelijke recht hebt op retour binnen 7 dagen. Het is dus aan te raden ofwel op afstand te bestellen, danwel op locatie als je van tevoren jouw scherm kunt bekijken. Als je in de winkel koopt en niet van tevoren je scherm mag bekijken heb je geen zekerheid en geen recht op retour. Dat is een sterke afrader dus. Overige zakenKan ik een LCD TV als monitor gebruiken of omgekeerd?Ja maar... Allereerst is een LCD TV ontworpen om op flinke afstand bekeken te worden. De pixel pitch (zie boven) is groot, de resolutie is relatief laag. Dat betekent dat als je er -zoals bij een monitor- bovenop zit, alles blokkerig gaat lijken. Omgekeerd is een (LCD) monitor ontworpen om van dichtbij bekeken te worden. Als je hem op native resolutie van veraf gaat bekijken, worden dingen al snel te klein en onleesbaar (en andere resoluties zijn zoals gezegd sowieso funest voor beeldkwaliteit). Los daarvan, veel LCD TVs ondersteunen maar een beperkt aantal resoluties over VGA en DVI, waarbij het vaak voorkomt dat de native resolutioe niet gesupport wordt  . Als dat het geval is, is het zeker niet geschikt als monitor te gebruiken. Op vergelijkbare manier kunnen monitoren - ook al hebben ze component aansluitingen - niet altijd goed/mooi overweg met TV resoluties.Enige manier om compromisloos een apparaat als beide te gebruiken is om iets te nemen dat een zodanig hoge resolutie heeft dat het een pixel pitch heeft die acceptabel genoeg is om dichtbij te gebruiken, maar tegelijk ook goed kan downscalen voor 1080/720/576-lijns resoluties, denk aan 2560x1600 bij een 30" scherm. Alleen is dat niet goedkoop... Consoles, standalone mediaplayers, camcorders en andere consumentenelectronicaConsumentenelectronica is erop ontworpen om 'automatisch' te werken met TVs e.d. Nadeel is alleen dat een monitor zoals gezegd geen TV is. Daardoor kan het voorkomen dat een apparaat geen (goed) beeld geeft. In geval van twijfel op zoek gaan naar andermans ervaringen met dat apparaat en monitor in kwestie. Bij een veelverkochte console vind je geheid wat, maar als je iets obscuurs hebt zul je moeten gokken...En CRT dan?Nieuw is CRT dood. Op moment van schrijven is er één enkele CRT in pricewatch te vinden die weliswaar goedkoop is, maar specs heeft die 10 jaar terug al als slecht te boek zouden hebben gestaan. Tweedehands is het een ander verhaal. CRT is uit de mode en wordt massaal gedumpt, waarbij nauwelijks gelet wordt op kwaliteit. Als je weet waar je op zoekt kun je voor een paar tientjes een absoluut topmodel op de kop tikken. Punten om bij CRTs op te letten zijn dot pitch (<.23 is wenselijk), max resolutie bij 85Hz refresh (naar eigen inzicht, maar als het geen 1600x1200 aankan op 85Hz kun je beter vinden) en dat je niet brightness en contrast op max moet zetten om acceptabel beeld te krijgen (dan is hij 'op'). Als je een zeer laag budget hebt (< EUR 100) kan een goede 2e hands CRT beter zijn dan wat je voor die prijs aan TFT kunt kopen. Maar als je meer hebt is een 2e hands of nieuwe TFT allicht een beter idee.Zie o.a. deze topics voor discussie & ervaringen: Wil de laatste CRT-gebruiker de monitor uitzetten? Een 2e hands CRT vandaag de dag. Is 2e hands aan te raden?Hangt ervan af. De meeste fabricagefouten komen in de eerste weken na aanschaf naar boven. Een betrekkelijk jonge 2e handsje die je goed kunt bekijken voordat je het koopt kan een veel aantrekkelijkere keuze zijn dan een nieuwe scherm. Zorg dan wel dat je alle documentatie en vooral ook bonnen meekrijgt. Oudere schermen kunnen goedkoop verkocht worden, maar hou rekening met ouderdomskwalen. Naast overduidelijke zaken zoals fysieke beschadigingen en uitvallende rijen pixels is het zaak om te letten op de backlight. Is die nog mooi egaal of zijn er vlekken zichtbaar? Werken alle aansluitingen nog? Oudere PVA/MVA en IPS schermen kunnen ook nogal eens zodanig traag zijn dat er wel nog ghosting te zien is.Of een 2e hands een optie is of niet is een persoonlijke keuze. Voordeel is met name dat dure PVA en IPS schermen binnen bereik komen van mensen die normaliter alleen TN schermen kunnen betalen. Nadeel is minder zekerheid en mogelijk kortere levensduur. Bij zeer lage budget is allicht een 2e hands CRT te overwegen, want <EUR 75 zul je veel geluk moeten hebben om een fatsoenlijke TFT te vinden. Overigens heeft ondertekende ooit een erg mooie en volledig werkende Neovo scherm met MVA paneel uit een prullenbak getrokken. Schijnbaar was de externe voeding defect en had de vorige eigenaar niet gedacht aan vervanging. |
[ Voor 0% gewijzigd door Edmin op 18-05-2012 11:59 ]
Dit topic is gesloten.