Taal: universeel gegeven of toch minder?

[Spheroid]

Toen ik archeologie studeerde werd bij mijn opleiding veel nadruk gelegd op het feit dat de menselijke hersenen gekenmerkt worden door structuren die door iedereen gedeeld worden die invloed hebben op de organisatie van taal. Hierdoor zijn er, ook al klinken talen heel verschillend, basale regels voor grammatica en syntax te formuleren.

De invloedrijke linguist Noam Chomsky stelt dat sommige basisregels voor taal genetisch bepaald zijn en in ieders hersenen opgeslagen zijn. Dat zou ervoor zorgen dat kinderen specifieke taalregels oppikken en imiteren. Als ze in principe op alle omgevingsgeluiden gefocussed waren en daar willekeurig uit selecteerden zouden ze even goed kunnen proberen vogelgefluit, hondengeblaf of motorgeronk ter communicatie te gebruiken. Dat doen ze echter over het algemeen niet.

Steven Pinker houdt er soortgelijke ideeen op na. In zijn boek The blank slate stelt hij dat onze hersenen geen onbeschreven blad zijn, maar gepreprogrammeerd om bepaalde dingen op te pikken. Daardoor zijn wij genegen syntactisch georganiseerde taal op te pikken. In zijn meer recente boek The stuff of thought stelt hij zelfs dat er universele structuren zijn in onze taal, die de organisatie van onze hersenen weerspiegelen. Analyse van gemeenschappelijke taalconstructies zou dus licht kunnen werpen op hoe wij, gevormd door evolutionaire druk, tijd, beweging en misschien zelfs moraliteit bezien.

Analyse van de vorm van taal lijkt dit soort ideeen vaak te bevestigen. Zo staat in Science vandaag een paper waarin een analyse van de rijkdom aan verschillende klanken van talen wereldwijd gepresenteerd wordt. De klankenrijkdom van Centraal en Zuidelijk Afrikaanse talen is het grootst en die klankenrijkdom neemt af, hoe verder een taal van Centraal/Zuidelijk Afrika verwijderd is. De basisaanname (die door linguistisch werk bevestigd lijkt te worden) is dat, hoe groter de klankenrijkdom, hoe ouder de taal. Door migraties van een kleine groepen mensen weg van de moedertaal zou klankvariatie (net als genetische variatie) snel verloren gaan. Dit doet vermoeden dat taal 1 bron van oorsprong kent, in Afrika. Dat is interessant, want genetica lijken een grotendeels eender scenario voor het onstaan van onze soort te ondersteunen.

Nu de crux:
Een paper in press in Nature presenteert een phylogenetische analyse van structuren die vaak aan een universal grammar toegeschreven worden. Hier een lekenverslag van de BBC. Deze anayse suggereert dat dit soort syntactische structuren in verschillende taalfamilies onafhankelijk van elkaar zijn ontstaan.

Voor mij is dat erg interessant, maar ook wat verwarrend: dit zou betekenen dat de mensen die wij als vroegste moderne mensen zien wel erg gecompliceerd gedrag konden vertonen, maar nog niet op onze geraffineerde wijze via syntactisch georganiseerde taal met elkaar konden communiceren. Dat laatste wordt vaak gezien als het voordeel over andere homiden dat ons in staat stelde de wereld te koloniseerde.

Uit het aangehaalde Science artikel:

Truly modern language, akin to languages spoken today, may thus have been the key cultural innovation that allowed the emergence of these and other hallmarks of behavioral modernity and ultimately led to our colonization of the globe.

Moet dat idee op de schop? Is taal niet zo bijzonder? Geeft het sowieso wel evolutionair voordeel?

Interessanter misschien is het feit dat, hoewel de configuratie van regels verschilt per taalfamilie verschilt, er nog steeds grote overeenkomst is in het soort regels dat talen kenmerkt, vandaar dat men uberhaupt aan een "universal grammar" kon denken. Er zijn dus dingen in onze hersenen gehardwired die ons taalgevoel organiseren. Gezien het feit dat die structuren gedeeld zijn tussen alle mensen, maar de specifieke taalregels niet, zouden die hersenstructuren dus ouder moeten/kunnen zijn dan taal zelf. Dan zouden ze misschien dus geevolueerd zijn onder selectiedruk voor ander gedrag en zou taal een bijproduct van deze evolutie kunnen zijn.

Welk gedrag zou onder evolutionaire druk een hersenstructuur bevorderen waarmee syntactische taal ontwikkeld kan worden?

Disclaimer: deze ideeen werken alleen maar als men uitgaat van een evolutionaire verklaring voor het ontstaan van de mens en zijn gedrag. Ik ben niet zo geinteresseerd te discussieren over de vraag of evolutie klopt. Het lijkt door de feiten ondersteund te worden en de enige andere verklaring die de lading zou kunnen dekken is imho "last thursdayism". Intelectueel gezien lijkt me een debat daarover niet heel interessant.

[Mx. Alba]

Grammatica is eigenlijk een soort van logisch inzicht, maar het dekt ook lang niet alles af. Als je zegt "de jongen geeft de hond te eten," dan neem je aan dat de jongen eten aan de hond geeft, niet dat hij de hond als gerecht op tafel zet, terwijl die uitleg grammaticaal ook zou kloppen. Grammatica is de verzameling basisregels waaraan taal moet voldoen. Het kan dus samen zijn geëvolueerd met andere soorten logica waarmee de eerste mensen begonnen om inzicht te krijgen in de werking van de wereld om hun heen.

De vraag is trouwens ook of je zomaar mag stellen dat een taal met een grotere rijkdom aan klanken ook per definitie ouder is. En hoe meet je die rijkdom aan klanken? Talen veranderen ook constant waardoor je op den duur kan stellen dat het een andere taal is geworden. Hoe oud is Nederlands? Het zinnetje "gelobistu in got alamehtigan fadaer" is in de 8e eeuw op schrift gesteld (300 jaar eerder dan het welbekende "olla vogala", wat overigens waarschijnlijk niet eens Oudnederlands is maar Oudengels geschreven door een West-Vlaamse monnik dus met sterke Oudnederlandse invloeden). Maar is dat wel Nederlands? Nee, het wordt geclassificeerd als Oudsaksisch. Om dan te bepalen hoe oud een taal is, reken je dan ook de voorlopers van die taal mee? En zijn dan niet alle talen ter wereld terug te voeren op de eerste taal die (waarschijnlijk) ooit in Afrika is ontstaan en zijn daarmee dan niet alle talen even oud?

[Spheroid]

Mx. Alba schreef op vrijdag 15 april 2011 @ 16:31:
Grammatica is eigenlijk een soort van logisch inzicht, maar het dekt ook lang niet alles af. Als je zegt "de jongen geeft de hond te eten," dan neem je aan dat de jongen eten aan de hond geeft, niet dat hij de hond als gerecht op tafel zet, terwijl die uitleg grammaticaal ook zou kloppen. Grammatica is de verzameling basisregels waaraan taal moet voldoen. Het kan dus samen zijn geëvolueerd met andere soorten logica waarmee de eerste mensen begonnen om inzicht te krijgen in de werking van de wereld om hun heen.

Daarom is universal grammar dus een interessant gegeven. Je kunt jouw voorbeeldzin "de jongen geeft de hond te eten" alsnog op meerdere manieren uitleggen, maar je kunt niet vrijblijvend de woordvolgorde veranderen terwijl de betekenissen gelijk blijven (de hond geeft de jongen te eten). Je kunt al helemaal niet de woorden in willekeurige volgorde gebruiken (te jongen hond de de geeft eten), dan wordt de zin vaak een betekenisloze rij woorden.

Dit soort regels zijn universeel in menselijke talen. In alle talen is de betekenis van een serie woorden afhankelijk van de woordvolgorde en veel regels over woordvolgorde vertonen wijdverbreide overeenkomsten. Dat is een van de argumenten die gebruikt is om te suggereren dat taal in een gebied is ontstaan en daarna, met de moderne mens over de wereld verspreid is. Als de uitkomsten van de geciteerde analyse¹ overeind blijven zou onze vorm van taal meerdere malen (semi)onafhankelijk van elkaar ontstaan kunnen zijn.

De vraag is trouwens ook of je zomaar mag stellen dat een taal met een grotere rijkdom aan klanken ook per definitie ouder is. En hoe meet je die rijkdom aan klanken?

Klankenrijkdom is vrij makkelijk te meten. Opgenomen uitspraken worden geanalyseerd op golflengte, volume, etc.
http://en.wikipedia.org/wiki/Acoustic_phonetics
http://en.wikipedia.org/wiki/Phonetics
Er zijn zelfs gestandaardiseerde manieren van het opschrijven van de klank van woorden, zie bijv.
http://en.wikipedia.org/wiki/International_Phonetic_Alphabet
http://en.wikipedia.org/wiki/Alphaphonemic

Je kent misschien sowieso het gebruik van leestekens in geschreven beschrijvingen van Afrikaanse volkeren. De Ju'Hoansi (vroeger de !Kung San, maar dat is tegenwoordig politiek incorrect, een groep (nog politiek incorrecter) bosjesmannen) en andere volken gebruiken een serie klikgeluiden in hun taal, die met leestekens (zoals ' en !) aangegeven worden. Dat soort geluiden kennen wij niet in onze taal. Wij hebben redelijk veel klanken, sommige letters in ons alfabet bijvoorbeeld kunnen in gesproken taal voor meerdere klanken staan. Op Hawaii heeft men er extraan weinig.

Talen veranderen ook constant waardoor je op den duur kan stellen dat het een andere taal is geworden. Hoe oud is Nederlands? Het zinnetje "gelobistu in got alamehtigan fadaer" is in de 8e eeuw op schrift gesteld (300 jaar eerder dan het welbekende "olla vogala", wat overigens waarschijnlijk niet eens Oudnederlands is maar Oudengels geschreven door een West-Vlaamse monnik dus met sterke Oudnederlandse invloeden). Maar is dat wel Nederlands? Nee, het wordt geclassificeerd als Oudsaksisch. Om dan te bepalen hoe oud een taal is, reken je dan ook de voorlopers van die taal mee?

Dat is een interessant punt. Ik weet eigenlijk niet hoe dat werkt. In het geciteerde onderzoek¹ worden bijv. Nederlands, Fries, Vlaams en Afrikaans als aparte talen behandelt. Nu heb ik grote moeite gesproken Afrikaans en gesproken Westvlaams te verstaan, maar ik kan het goed lezen. Nu interessanter is dat Pennsylvanian Dutch als aparte taal gezien wordt, terwijl dat als ik het goed begrijp gewoon een vorm van archaisch Duits is.

En zijn dan niet alle talen ter wereld terug te voeren op de eerste taal die (waarschijnlijk) ooit in Afrika is ontstaan en zijn daarmee dan niet alle talen even oud?

Dat is dus een beetje wat ik me nu afvraag. De received wisdom is inderdaad dat taal in Afrika ontstond en dat talige moderne mensen een evolutionair voordeel hadden tegenover andere (moderne) mensen met een prototaal. De klankenanalyses, zoals het in mijn vorige post aangehaalde science artikel² worden gebruikt om dat idee te ondersteunen. De hypothese is dat, van de populatie waarin taal ontstond, slechts kleine groepen mensen zich afsplitsten om naar nieuwe gebieden te migreren. In die kleine groepen zou het taalgebruik verarmen, waardoor het aantal klanken in het repertoire geleidelijk af zou nemen. Dat is het founder-effect uit de titel. Eenzelfde verschijnsel is voorgesteld voor onze genetische diversiteit, die buiten Afrika afneemt. De menselijke populaties zijn dus blootgesteld aan population bottlenecks.

Echter, als de eerste analyse klopt, dan moet dat idee herzien worden. Dan begrijpen we niet meer goed was het evolutionaire voordeel van de uit Afrika migrerende mensen was over andere groepen (iig geen taal). Dan is taal meerdere malen onafhankelijk van elkaar uitgevonden, maar dan is er dus geen basis voor de gradient in klankenrijkdom van rijk naar arm. Tenslotte is er geen reden om aan te nemen dat de verschillende populaties die taal uitvonden verschillen kenden in de anatomie van de voice box en dus het aantal klanken dat ze konden produceren.


1: Dunn, M., S.J. Greenhill, S.C. Levinson, R.D. Gray, in press: Evolved structure of language shows lineage-specific trends in word-order universals, Nature
2: Atkinson, Q.D., 2011: Phonemic diversity supports a serial founder effect model of language expansion from Africa, Science 332: 349-349.

[4bit]

Spheroid schreef op zaterdag 16 april 2011 @ 14:54:
[...]
Daarom is universal grammar dus een interessant gegeven. Je kunt jouw voorbeeldzin "de jongen geeft de hond te eten" alsnog op meerdere manieren uitleggen, maar je kunt niet vrijblijvend de woordvolgorde veranderen terwijl de betekenissen gelijk blijven (de hond geeft de jongen te eten). Je kunt al helemaal niet de woorden in willekeurige volgorde gebruiken (te jongen hond de de geeft eten), dan wordt de zin vaak een betekenisloze rij woorden.

Dit soort regels zijn universeel in menselijke talen. In alle talen is de betekenis van een serie woorden afhankelijk van de woordvolgorde en veel regels over woordvolgorde vertonen wijdverbreide overeenkomsten. Dat is een van de argumenten die gebruikt is om te suggereren dat taal in een gebied is ontstaan en daarna, met de moderne mens over de wereld verspreid is. Als de uitkomsten van de geciteerde analyse¹ overeind blijven zou onze vorm van taal meerdere malen (semi)onafhankelijk van elkaar ontstaan kunnen zijn.

Die universele regels zijn toch een vereiste voor een taal. Als je communicatie wil doen die verder gaat dan 1 woord per keer dan moeten er toch structurele regels bestaan. Anders is het onmogelijk om voor de tegenpartij uw woordenbrij te ontcijferen. Welke regels maakt niet echt uit, zolang ze maar toelaten om zonder te veel verwarring een bepaald punt over te brengen.

Bij mij wringt het daardoor wat dat ze dit blijkbaar als argument gebruiken om er van uit te gaan dat taal vanuit 1 plaats ontstaan is.

[Spheroid]

4bit schreef op dinsdag 19 april 2011 @ 13:46:
[...]


Die universele regels zijn toch een vereiste voor een taal. Als je communicatie wil doen die verder gaat dan 1 woord per keer dan moeten er toch structurele regels bestaan. Anders is het onmogelijk om voor de tegenpartij uw woordenbrij te ontcijferen. Welke regels maakt niet echt uit, zolang ze maar toelaten om zonder te veel verwarring een bepaald punt over te brengen.

Dat lijkt een onontkoombare conclusie. Uiteindelijk lijken niet-menselijke communicatiemechanismen te bestaan uit een beperkt aantal termen met een vastomschreven betekenis. Zinnen worden bij mijn weten in de natuur niet of nauwelijks geconstrueerd geconstrueerd. In experimentele omgevingen kunnen mensapen zoals Kanzi grammaticale zinnen begrijpen en construeren. Gelijkaardige claims bestaan voor dolfijnen. Daar "lenen" die beesten echter onze grammatica. Hun hersenen zijn echter in staat die regels te begrijpen. Als communicatie grote evolutionaire voordelen heeft is het interessant te constateren dat geen enkele andere diersoort een geraffineerd communicatiesysteem ontwikkeld heeft dat ze in staat stelt meerdere "woorden" te combineren. Een andere mogelijkheid is natuurlijk dat sommige dieren dat misschien wel hebben, maar wij het niet begrijpen. Tenslotte lijken sommige diersoorten zoals chimpansees op groepsniveau hun acties te coordineren als ze bijv. op jacht gaan of een inval in het buurterritorium plegen.

Bij mij wringt het daardoor wat dat ze dit blijkbaar als argument gebruiken om er van uit te gaan dat taal vanuit 1 plaats ontstaan is.

Daar zijn meerdere semi-onafhankelijke argumenten voor. Ten eerste, ons taalinstinct lijkt aangeboren. Dat geeft aan dat er een genetische basis voor is. De laatste gemeenschappelijke voorouders van alle nu levende mensen (mitochondrial Eve en Y-chromosome Adam) leefden vrij recent. Als alle nu levende mensen een genetisch taalinstinct hebben moet het in de populatie waar we van afstammen aanwezig geweest zijn. Als in die populatie de genetische basis aanwezig was en taal evolutionair voordeel heeft, is het aannemelijk dat taal daar al onstaan was. Een andere optie is natuurlijk dat men wel de genetische basis bezat, maar dat de gedragsmatige ontwikkkeling die gebruik maakt van die basis pas later plaatsvond. De gradient in klankenrijkdom lijkt dit scenario te ondersteunen. Tot voor kort werd ook de configuratie van grammatica en syntax regeltjes als argument gebruikt. Dat moet nu misschien overboord.

Een alternatief is dan dus dat wij Afrika verlieten met een communicatiesysteem dat niet veel beter was dan dat van de vervet monkey (zie foto). Deze apen hebben een aantal goed omschreven alarmroepen voor specifieke roofdieren, zoals arenden, slangen en luipaarden. Die gebruiken ze om elkaar te waarschuwen. Op de verschillende roofdieren wordt verschillend gereageerd om het gevaar te verminderen (Voor een slang wordt bomen in gevlucht, terwijl voor een Arend men juist de bomen verlaat, enz.).



De regels die wij gebruiken om zinnen te construeren moeten dan op meerdere plekken onafhankelijk van elkaar later uitgevonden zijn. Het is dan echter vreemd zijn dat zo'n evolutionair voordelig middel niet sneller benut werd (tenzij taal evolutionair helemaal niet zo voordelig is). Ook is het vreemd dat de grammatica/syntax-regels zo op elkaar lijken. Die nauwe overeenkomst lijkt te mooi als het om een toevallige invulling van een mogelijkheid gaat. Dit soort overeenkomsten zou mij meer doen neigen naar een interpretatie waarbij het genetische/anatomische mechanisme een zeer specifieke vorm heeft dankzij zeer specifieke evolutionaire druk ten faveure van bepaalde regels.

[4bit]

Een alternatief is dan dus dat wij Afrika verlieten met een communicatiesysteem dat niet veel beter was dan dat van de vervet monkey (zie foto). Deze apen hebben een aantal goed omschreven alarmroepen voor specifieke roofdieren, zoals arenden, slangen en luipaarden. Die gebruiken ze om elkaar te waarschuwen. Op de verschillende roofdieren wordt verschillend gereageerd om het gevaar te verminderen (Voor een slang wordt bomen in gevlucht, terwijl voor een Arend men juist de bomen verlaat, enz.).

Ik vermoed dat het inderdaad bij ons ooit ook gewoon wat "oeh's" en "aah's" waren. Om onder andere te helpen bij de jacht en te waarschuwen voor gevaar. Dan zullen daar combinaties van oeh's en aah's gebruikt worden. De kans is miniem dat er ooit een voorvader van ons uit de zee kwam, en meteen begon, "aaah, de jos is hier ook, alles goed?".

De regels die wij gebruiken om zinnen te construeren moeten dan op meerdere plekken onafhankelijk van elkaar later uitgevonden zijn. Het is dan echter vreemd zijn dat zo'n evolutionair voordelig middel niet sneller benut werd (tenzij taal evolutionair helemaal niet zo voordelig is). Ook is het vreemd dat de grammatica/syntax-regels zo op elkaar lijken. Die nauwe overeenkomst lijkt te mooi als het om een toevallige invulling van een mogelijkheid gaat. Dit soort overeenkomsten zou mij meer doen neigen naar een interpretatie waarbij het genetische/anatomische mechanisme een zeer specifieke vorm heeft dankzij zeer specifieke evolutionaire druk ten faveure van bepaalde regels.

Vele talen zijn wel vanuit 1 of andere periode uit de geschiedenis afgesplitst van elkaar. Zo zijn duits en nederlands, germaanse talen. Frans en spaans daarentegen zijn romaanse talen. Dus ergens zijn waarschijnlijk nederlands en duits afgesplitst van elkaar, en daarvoor zijn waarschijnlijk germaanse talen en romaanse talen van elkaar afgesplitst. En daaarvoor...
Dus inderdaad zeer waarschijnlijk dat er een moedertaal is, misschien ergens een 2e moedertaal die een veel kleinere groep heeft nagelaten.

Daar zijn meerdere semi-onafhankelijke argumenten voor. Ten eerste, ons taalinstinct lijkt aangeboren. Dat geeft aan dat er een genetische basis voor is. De laatste gemeenschappelijke voorouders van alle nu levende mensen (mitochondrial Eve en Y-chromosome Adam) leefden vrij recent. Als alle nu levende mensen een genetisch taalinstinct hebben moet het in de populatie waar we van afstammen aanwezig geweest zijn. Als in die populatie de genetische basis aanwezig was en taal evolutionair voordeel heeft, is het aannemelijk dat taal daar al onstaan was. Een andere optie is natuurlijk dat men wel de genetische basis bezat, maar dat de gedragsmatige ontwikkkeling die gebruik maakt van die basis pas later plaatsvond. De gradient in klankenrijkdom lijkt dit scenario te ondersteunen. Tot voor kort werd ook de configuratie van grammatica en syntax regeltjes als argument gebruikt. Dat moet nu misschien overboord.

Op dit moment ben ik er ook van overtuigd dat we een taalinstinct hebben. Er zijn enkele dingen die mij hiervan overtuigen:

Allereerst vind ik het prachtig hoe relatief snel een baby/peuter/kleuter een taal aanleert. Het duurt een hele tijd eer het min of meer geperfectioneerd is. Maar ze hebben geen andere taal als referentie. Ze leren toch een ganse taal vanuit praktisch niets.

Ten tweede is er ook het "parentese" fenomeen. Dit is de manier waarop ouders tegen hun baby's/peuters/... praten. Je zal het zeker en vast kennen, de stem die een hogere toonhoogte aanneemt. Er wordt wat trager gepraat. http://vimeo.com/15645423 . Blijkbaar is dit een wereldwijd fenomeen dat ouders onbewust beginnen te doen wanneer ze tegen een baby praten. En hoe belachelijk je ook mag klinken terwijl je zo praat, het heeft zen positieve effecten voor de baby.

[Spheroid]

4bit schreef op dinsdag 19 april 2011 @ 18:00:
[...]


De kans is miniem dat er ooit een voorvader van ons uit de zee kwam, en meteen begon, "aaah, de jos is hier ook, alles goed?".

Op dit moment ben ik er ook van overtuigd dat we een taalinstinct hebben. Er zijn enkele dingen die mij hiervan overtuigen:

Allereerst vind ik het prachtig hoe relatief snel een baby/peuter/kleuter een taal aanleert. Het duurt een hele tijd eer het min of meer geperfectioneerd is. Maar ze hebben geen andere taal als referentie. Ze leren toch een ganse taal vanuit praktisch niets.

Ten tweede is er ook het "parentese" fenomeen. Dit is de manier waarop ouders tegen hun baby's/peuters/... praten. Je zal het zeker en vast kennen, de stem die een hogere toonhoogte aanneemt. Er wordt wat trager gepraat. http://vimeo.com/15645423 . Blijkbaar is dit een wereldwijd fenomeen dat ouders onbewust beginnen te doen wanneer ze tegen een baby praten. En hoe belachelijk je ook mag klinken terwijl je zo praat, het heeft zen positieve effecten voor de baby.

Dat is idd. een interessant punt, waar ik niet zo aan gedacht had. Naast de ontvanger moet er ook een aanpassing zijn in de ouders om taal goed bij te brengen. Aan de andere kant, dat hoeft misschien niet heel belangrijk te zijn. Volgens het boek The Nurture Assumption lijkt het erop dat accent en woordgebruik door kinderen meer van hun peers geleerd wordt dan van hun ouders.

Hoe taal echter ook geleerd wordt, het is inderdaad verbazingwekkend hoe soepel kinderen het oppikken. Dat is een belangrijk argument voor instinct. De grote vraag wordt dan: is die "Universal Grammar" onderdeel van dat instinct? Als dat zo is (maar ik ben geen linguist dus kan niet heel goed evalueren hoe sterk het bewijs is) dan zou je verwachten dat grammatica-instinct en grammatica co-evolueerden. Als we die regels gewoon lerebn als bijproduct van ons instinct om oehs en ahs op te pikken, dan zouden de regels meerdere malen onafhankelijk van elkaar ontstaan kunnen zijn.

[Verwijderd]

4bit schreef op dinsdag 19 april 2011 @ 18:00:
Op dit moment ben ik er ook van overtuigd dat we een taalinstinct hebben. Er zijn enkele dingen die mij hiervan overtuigen:

Allereerst vind ik het prachtig hoe relatief snel een baby/peuter/kleuter een taal aanleert. Het duurt een hele tijd eer het min of meer geperfectioneerd is. Maar ze hebben geen andere taal als referentie. Ze leren toch een ganse taal vanuit praktisch niets.

Ik ben hier zeer zeker niet mee eens. Onze hersenen zijn zeer flexibel op lerend en imiterend gedrag. Hierbij wil een voorbeeld geven van BrainPort, een technologie dat permanente blinden laat zien zonder maar enige referentie te gezien hebben van een "beeld" in hun leven. Een camera op een bril met een connectoren naar de tong en die elektrische stimuli wordt binnen 50 (!!) uur geïnterpreteerd als beeld. Deze stimuli wordt eerst naar de tast en smaak centra van je brein gestuurd en wordt binnen de kortste keren gezien als visuele waardes.

bron

Het tweede voorbeeld is zijn wolfkinderen, kinderen voornamelijk opgevoed daar wilde dieren. Specifiek Oxana Malaya, uit Oekraïne. Opgegroeid bij straat honden in haar buurt. Ze heeft inmiddels taal geleerd, grammatica juist absoluut niet. Dit is ooit eens in een documentaire verwerkt, weet niet welke meer.

bron

Een derde voorbeeld van hoe flexibel ons brein is (en wat je waarschijnlijk al kent) de zin: "Je bent je eigen omgeving". Hiermee bedoel ik dat alles wat jij bent komt vanuit je omgeving, letterlijke- of geïmproviseerd letterlijke informatie. Van muziek smaak tot voorkeuren van je eten tot voorkeur van kunst tot taal en taalgebruik.

En wat ik wel geloof is dat er genetische "modules" in ons zit dat in staat is om complexe creatieve vormen van uitingen kunnen brengen. Mits de omgeving er om vraagt. Zo niet wordt het gewoon niet gebruikt en genegeerd. Deze "modules" zijn extra open in leer fases om het sneller op te pikken zodat er sneller wordt geleerd. (Kijk naar de groei van een baby, de tiener jaren en een mid-life crisis)

Een goed voorbeeld hiervan is de "Angry Gene". De gen die ons blijkbaar kwaad maakt en hierop reageren. Wat wetenschappers ontdekten toen ze onderzoeken deden op test personen is dat personen uit een "slecht" gezin mindere aanwezigheid hadden van deze gen dan de personen uit een "goed" gezin. Maar ze werden veel vaker kwaad en agressief. Terwijl de personen die uit een "goed" gezin minder snel kwaad werden en een langer geduld hadden. Natuurlijk, wanneer ze wel kwaad werden waren ze ook goed en goed kwaad. Dit komt in de zelfde documentaire ter sprake als Oxana Malaya. Maar hier wil ik het extra op duiden dat alles wat we doen door onze omgeving komt. Natuurlijk is dit een ander verhaal bij mentale en fysieke afwijking in de hersenen. But you get the point.

Ten tweede is er ook het "parentese" fenomeen. Dit is de manier waarop ouders tegen hun baby's/peuters/... praten. Je zal het zeker en vast kennen, de stem die een hogere toonhoogte aanneemt. Er wordt wat trager gepraat. http://vimeo.com/15645423 . Blijkbaar is dit een wereldwijd fenomeen dat ouders onbewust beginnen te doen wanneer ze tegen een baby praten. En hoe belachelijk je ook mag klinken terwijl je zo praat, het heeft zen positieve effecten voor de baby.

We beginnen ook met hoge tonen te praten tegen dieren, dus wat betreft is dit niet veel anders. We vinden alles wat kleiner is en wat we kunnen "verzorgen" lief en leuk en we willen er voorzichtig mee om gaan. Geen harde lage tonen (een teken van woede en wantrouw) laten merken. Ik geloof wel dat het een positief effect heeft op het leren van de taal.


Mijn algemene conclusie is dat ik het deels met je eens ben, er een gen die hiervoor zorgt. Maar het is dezelfde gen die vele andere processen beheren in je brein en leer functies. En dat je inderdaad ook kan stellen dat er een soort van algemeen begrip is van taal. Alleen het uiten hiervan (90% van je taal pak em beet) aangeleerd gedrag is. Want iedereen weet wat een gil, een grom of een "heey" is. Dit overlapt dan natuurlijk ook weer met lichaamstaal, maar dat is een andere discussie maar wel gerelateerd.

[ Voor 6% gewijzigd door Verwijderd op 23-04-2011 12:21 ]

[Spheroid]

Verwijderd schreef op zaterdag 23 april 2011 @ 12:15:
[...]

Het tweede voorbeeld is zijn wolfkinderen, kinderen voornamelijk opgevoed daar wilde dieren. Specifiek Oxana Malaya, uit Oekraïne. Opgegroeid bij straat honden in haar buurt. Ze heeft inmiddels taal geleerd, grammatica juist absoluut niet. Dit is ooit eens in een documentaire verwerkt, weet niet welke meer.

Dat geeft imho juist aan dat niet alles met grote flexibiliteit van hersenen te verklaren is, anders zou Oxana probleemloos niet alleen woorden, maar ook grammatica hebben kunnen leren. Een invloedrijke hypothese is dat ons taalinstinct actief is tijdens een bepaalde critical period. Onze genetisch potentieel is niet constant, maar bepaalde genen worden aan- en uitgeschakeld over tijd. Dat komt neer op de "leermodules" die je een stuk verder aanhaalt.

Een derde voorbeeld van hoe flexibel ons brein is (en wat je waarschijnlijk al kent) de zin: "Je bent je eigen omgeving". Hiermee bedoel ik dat alles wat jij bent komt vanuit je omgeving, letterlijke- of geïmproviseerd letterlijke informatie. Van muziek smaak tot voorkeuren van je eten tot voorkeur van kunst tot taal en taalgebruik.

Dat is bewijsbaar onjuist. Studies aan de hand van tweelingen die in verschillende apoptiefomgevingen opgroeien laten zien dat veel karaktertrekken in ieder geval deels overerfd zijn (en Steven Pinker in The Blank Slate suggereert zelfs dat een deel van de variatie in politieke voorkeur erfelijk is).

Mijn algemene conclusie is dat ik het deels met je eens ben, er een gen die hiervoor zorgt. Maar het is dezelfde gen die vele andere processen beheren in je brein en leer functies. En dat je inderdaad ook kan stellen dat er een soort van algemeen begrip is van taal. Alleen het uiten hiervan (90% van je taal pak em beet) aangeleerd gedrag is. Want iedereen weet wat een gil, een grom of een "heey" is. Dit overlapt dan natuurlijk ook weer met lichaamstaal, maar dat is een andere discussie maar wel gerelateerd.

Ik ben het met je eens dat je omgeving grote imvloed heeft. Om het op taal te houden: of je later Nederlands of Engels als moedertaal gebruikt wordt niet bepaald door je genen, maar door de taal die je het meeste hoort in je vroege jeugd. Het interessante is dat je echter heel veel andere geluiden hoort. Die neem je niet op met hetzelfde gemak als taal. Neem je voorbeeld Oxana: die heeft heel veel hondenblaffen gehoord en kan ze vast goed imiteren, maar als ze in haar vroege jeugd taal had gehoord had ze dat in een veel grotere mate opgepikt. Genetisch gezien zijn we dus geprogrammeerd om taal op te pikken en niet hondengeblaf of vogelgezang.

[MSalters]

Spheroid schreef op zaterdag 16 april 2011 @ 14:54:
[...]
Daarom is universal grammar dus een interessant gegeven. Je kunt jouw voorbeeldzin "de jongen geeft de hond te eten" alsnog op meerdere manieren uitleggen, maar je kunt niet vrijblijvend de woordvolgorde veranderen terwijl de betekenissen gelijk blijven (de hond geeft de jongen te eten). Je kunt al helemaal niet de woorden in willekeurige volgorde gebruiken (te jongen hond de de geeft eten), dan wordt de zin vaak een betekenisloze rij woorden.

Volgens mij klopt dit niet. Er is tenminste 1 ander syntactisch mechanisme bekend naast woordvolgorde, en dat zijn verbuigingen (naamvallen). Daar hoef je niet eens een heel exotische taal voor op te zoeken; Latijn heeft dat al. Zolang maar duidelijk is wat het onderwerp van de zin is, het meewerkend voorwerp, en het werkwoord, is de volgorde irrelevant.

De premisse van een universele grammatica is juist dat de menselijke hersenen een natuurlijke oplossing hebben voor elk grammaticaal probleem. Hier zijn dus duidelijk twee oplossingen gevonden om de functie van een zinsdeel aan te geven.

[Mx. Alba]

Het is zelfs zo dat in het Latijn vaak niet eens een onderwerp in de zin staat; dat wordt geïmpliceerd door de werkwoordsvervoeging. Bijvoorbeeld "credo" is "ik geloof". Je zou daar eventueel wel "ego credo" van kunnen maken maar dat zou dan alleen maar zijn om extra nadruk op "ik" te leggen, om dus te zeggen "ik geloof".

[Mx. Alba]

http://www.scientias.nl/b...nschap+%28Scientias.nl%29

Het blijkt dat bonobo's met vijf verschillende geluiden aangeven hoe lekker het voedsel is dat ze hebben gevonden. Je zou dat kunnen interpreteren als een primitieve vorm van taal. Hieruit valt op te maken dat de gezamenlijke voorouder van de mens en de bonobo dit waarschijnlijk ook kon. De evolutie die hieruit menselijke taal heeft laten ontstaan is de doorontwikkeling van het menselijke strottenhoofd en tong waardoor meer nuances in de klankvorming mogelijk werden en de taal dus ingewikkelder en expressiever kon worden.

[0rbit]

MSalters schreef op donderdag 28 april 2011 @ 16:10:
[...]

Volgens mij klopt dit niet. Er is tenminste 1 ander syntactisch mechanisme bekend naast woordvolgorde, en dat zijn verbuigingen (naamvallen). Daar hoef je niet eens een heel exotische taal voor op te zoeken; Latijn heeft dat al. Zolang maar duidelijk is wat het onderwerp van de zin is, het meewerkend voorwerp, en het werkwoord, is de volgorde irrelevant.

Of neem bijvoorbeeld Duits. Daar kun je de volgorde ook vrij losjes varieren zonder de betekenis aan te passen. Dit kon in mindere mate een tijdje terug ook nog in het Nederlands. Wel is het zo dat er een meestgebruikte woordvolgorde is (zoals bij Latijn ook) die op den duur de andere mogelijkheden steeds "onnatuurlijker" maakt. Maar om te stellen dat die woordvolgorde vastligt in de hersenen; tja... dat lijkt me niet houdbaar.

[4bit]

Ik weet het, ik haal dit topic terug uit de doden. Maar ik ben daarstraks gestoten op een 5 delige documentaire van Stephen Fry, Fry's Planet Word, waarin een deel facetten over taal uit de doeken worden gedaan. Ik heb zelf nog niet veel kunnen kijken, maar met Stephen Fry kan dat al niet misgaan denk ik zo.

De herkomst van taal wordt onder de loep genomen, waarbij ze communicatie tussen primaten bekijken. Een vader die zijn zoontje als eerste taal het Klingon's aanleert (fictieve taal uit het star trek universum).
Alsook plaatselijke dialecten, het gebruik van dubbelzinnigheden, vulgaire taal enzoverder. En dan nog wat over verhalen vertellen en geschreven taal.

5 uur in totaal, zeer interessant uitziende kijkvoer, voor mij en de meerwaardezoeker.


Bijvraagje, die boeken van Steven Pinker, hoe leesbaar zijn deze? Kan ik daar als leek toch nog aan uit? Of is het toch meer voor de linguisten onder ons?

[Spheroid]

4bit schreef op maandag 26 maart 2012 @ 22:11:
Ik weet het, ik haal dit topic terug uit de doden.

Dat is wel interessant eigenlijk. Ik las onlangs een paper in Science die deels de paper die ik citeerde in de TS ondersteunt.

Although distance from Africa explains much less of the variation in phonemic diversity (19%) than in neutral genetic markers (80 to 85%) (5, 7), the effect is comparable to that obtained from analysis of human mitochondrial DNA (18%) ( or phenotypic data (14 to 28%) (6). To the extent that language can be taken as an example of cultural evolution more generally, these findings support the proposal that a cultural founder effect operated during our colonization of the globe, potentially limiting the size and cultural complexity of societies at the vanguard of the human expansion (10, 11). An origin of modern languages predating the African exodus 50,000 to 70,000 years ago puts complex language alongside the earliest archaeological evidence of symbolic culture in Africa 80,000 to 160,000 years ago (27, 28). Truly modern language, akin to languages spoken today, may thus have been the key cultural innovation that allowed the emergence of these and other hallmarks of behavioral modernity and ultimately led to our colonization of the globe (29).

Er is echter ook kritiek op de paper, hier en hier.

Maar ik ben daarstraks gestoten op een 5 delige documentaire van Stephen Fry, Fry's Planet Word, waarin een deel facetten over taal uit de doeken worden gedaan. Ik heb zelf nog niet veel kunnen kijken, maar met Stephen Fry kan dat al niet misgaan denk ik zo.

Stephen Fry is koel .

De herkomst van taal wordt onder de loep genomen, waarbij ze communicatie tussen primaten bekijken. Een vader die zijn zoontje als eerste taal het Klingon's aanleert (fictieve taal uit het star trek universum).
Alsook plaatselijke dialecten, het gebruik van dubbelzinnigheden, vulgaire taal enzoverder. En dan nog wat over verhalen vertellen en geschreven taal.

Vooral de herkomst van taal is wat mij interesseert en dat is moeilijk te onderzoeken. Aanwijzingen voor "symbolisch" gedrag worden vaak als signaal genomen dat de makers ervan syntachtische taal gehad moeten hebben. Die aanwijzingen voor symbolisch gedrag zijn echter niet echt om over naar huis te schrijven. Dit is de beste, een 70.000 jaar oud gegraveerd stuk rode oker:


Ik vind dat eigenlijk geen sterk genoege aanwijzing om symbolisch gedrag en taal te poneren. Intuitief denk ik eigenlijk dat taal ouder is. Ik zou vermoeden dat, op het moment dat je hinderlagen gaat leggen voor gevaarlijke beesten het zou kunnen helpen bij de coordinatie. Echter, leeuwen en chimps leggen prima hinderlagen zonder taal.

Bijvraagje, die boeken van Steven Pinker, hoe leesbaar zijn deze? Kan ik daar als leek toch nog aan uit? Of is het toch meer voor de linguisten onder ons?

Ik vond the blank slate zeer goed te lezen (als niet-linguist). The stuff of thought vond ik saaier en meer specifiek linguistisch.

[Ardana]

Ehm, wanneer wordt communicatie taal en wanneer is communicatie slechts communicatie? Want chimps en leeuwen leggen prima hinderlagen zonder taal, maar die communiceren wel degelijk (voor zover ik weet, niet m'n vakgebied). En dan is de vraag: wat is taal? Je argument dat leeuwen en chipms zonder taal hinderlagen leggen, vind ik dus niet doorslaggevend (maar weer: niet mijn vakgebied).

[Spheroid]

Ardana schreef op dinsdag 27 maart 2012 @ 14:30:
Ehm, wanneer wordt communicatie taal en wanneer is communicatie slechts communicatie? Want chimps en leeuwen leggen prima hinderlagen zonder taal, maar die communiceren wel degelijk (voor zover ik weet, niet m'n vakgebied). En dan is de vraag: wat is taal? Je argument dat leeuwen en chipms zonder taal hinderlagen leggen, vind ik dus niet doorslaggevend (maar weer: niet mijn vakgebied).

Dat zijn goede punten die ik niet heel goed kan beantwoorden, maar hieronder volgt een poging.

Taal in mijn vakgebied wordt vaak informeel gedefinieerd als communicatie op basis van geluid, die met een beperkt aantal klanken een basically onbeperkt aantal betekenissen kan vervatten.

Veel carnivoren communiceren in ieder geval deels via geursignalen. Ze doen dat ook wel via geluid, maar veel meer dan het claimen van een territorium, het signaleren van hun aanwezigheid, etc., lijken ze daar niet mee te doen.

Vervet monkeys hebben een bepaald aantal signalen dat ze gebruiken, die je kunt vergelijken met woorden. Zo hebben ze een woord voor slang, arend en luipaard. Ze combineren die woorden echter niet tot zinnen. Dat lijkt me een belangrijke stap.

Wat ik niet weet is hoe het met dolfijnen en walvissen zit. Of die vrijelijk klanken kunnen combineren tot zinnen.

[Mx. Alba]

4bit schreef op maandag 26 maart 2012 @ 22:11:
Ik weet het, ik haal dit topic terug uit de doden. Maar ik ben daarstraks gestoten op een 5 delige documentaire van Stephen Fry, Fry's Planet Word, waarin een deel facetten over taal uit de doeken worden gedaan. Ik heb zelf nog niet veel kunnen kijken, maar met Stephen Fry kan dat al niet misgaan denk ik zo.

De herkomst van taal wordt onder de loep genomen, waarbij ze communicatie tussen primaten bekijken. Een vader die zijn zoontje als eerste taal het Klingon's aanleert (fictieve taal uit het star trek universum).
Alsook plaatselijke dialecten, het gebruik van dubbelzinnigheden, vulgaire taal enzoverder. En dan nog wat over verhalen vertellen en geschreven taal.

5 uur in totaal, zeer interessant uitziende kijkvoer, voor mij en de meerwaardezoeker.

offtopic:
Bedankt voor de tip, ik heb de DVD's besteld bij de BBC...