Formfactor en behuizingen FAQ

Deze FAQ is onderdeel van de OH FAQ en bevat alle in's and out's over formfactors. Naast formfactors worden behuizingen er ook in behandeld, dit voor diegene die niet weet welke behuizing hij of zij moet aanschaffen.

Inhoudsopgave

1: Inhoudsopgave
2: Soorten formfactors
1. IBM PC / PC XT
2. AT
3. LPX / Mini LPX
4. NLX
5. ATX / microATX / FlexATX / Mini ATX / EATX
6. BTX, DTX
7. Nano-ITX
3: Behuizing
8. Welke behuizing moet ik nemen?

« ·^

Soorten formfactors

PC's bestaan uit onderdelen. Menig onderdeel past in of bij elkaar. Bij 'onderdelen' dienen we in dit geval te denken aan systeemkasten, moederborden en voedingen want deze hebben ook bepaalde standaard afmetingen. Heden kent men ATX kasten met bijbehorende voedingen en moederborden. Ook BTX is - weliswaar minder - bekend. BTX is de eigenlijke opvolger van ATX maar nooit echt doorgeslagen (Info).

Wat de toekomst ons zal brengen weten we echter niet. AMD heeft wel specificaties voor DTX opgezet maar voor de gewone thuis PC blijft ATX altijd nog populair. Dit zal ongetwijfeld ook wel zo blijven in de nabije toekomst. Wat er zich in het verleden afspeelde, is wel bekend en daarom zal dit deel van de FAQ formfactors vanaf de eerste IBM PC tot aan 'nu' behandelen.

Alvorens de opsomming volgt een lijst met handige links omtrent dit onderwerp. Ook zal een tabel met afmetingen vooraf opgediend worden.

Interessante Links:

Afmetingen van de voedingen (in mm)
Formfactor	Lengte	Breedte	Hoogte
PC/XT	222	142	120
AT	213	150	150
LPX	150	140	86
ATX/NLX	150	140	86
Nano-ITX	120	120	?
Baby AT	165	150	150
SFX	100	125	63,5
WTX (één fan)	150	230	86
WTX (twee fans)	224	230	86

IBM PC / PC XT

De eerste PC was de IBM PC. De opvolger, de PC/XT (eXtended Technologies), gebruikte dezelfde indeling als de IBM PC. Al deze systemen waren destijds desktop modellen. Dit allereerste desktop systeem was dan ook bedacht door IBM welke besloten had om de architectuur / indeling niet 'gesloten' maar 'open' te houden. Zodoende konden andere systeembouwers ook gebruik maken van de indeling.

Voordelen van de PC/XT t.o.v. de IBM PC waren onder andere de aan en uit schakelaar. Waar de IBM PC deze achter aan de voeding had beschikte de PC/XT over een heuse schakelaar die voorin de kast gemonteerd kon worden.

AT

De opvolger van de PC/XT. Voluit staat er Advanced Technologies. AT kenmerkt zich aan een grotere voeding en een andere plaatsing van de voeding en het moederbord. AT is te vinden in verschillende soorten. We kennen o.a. Full AT en Baby AT.

Baby AT is de kleinere variant. Baby AT onderdelen passen prima in een Full AT kast en logischerwijs ook in een Baby AT kast. Uiteraard is het niet mogelijk om een Full AT moederbord in een Baby AT kast te installeren. Menig computergebruiker vond Baby AT kasten fijner dan de grote AT kasten. Ze waren immers lekker klein. Bijkomend voordeel voor de systeembouwers was dat Baby AT kasten goedkoper te fabriceren waren.
Al met al was AT een populaire formfactor. Er zijn veel verschillende kasten in alle soorten en maten voor gemaakt. AT hield stand totdat ATX kwam.

LPX / Mini LPX

Deze formfactor is minder bekend dan AT en ATX. Dit wil echter niet zeggen dat deze formfactor weinig gebruikt is. LPX is in de loop der jaren erg veel gebruikt. Menig 'slim-line' of 'low profile' PC welke in eind 1980 en begin 1990 verkocht werd maakte gebruik van LPX of een variant van LPX.

LPX is ontworpen door Western Digital ten tijde dat dit bedrijf naast harde schijven nog moederborden fabriceerde. Het doel van LPX was simpel en vergelijkbaar met het verschil tussen Full AT en Baby AT: Een kleinere en goedkopere kast produceren.

De formfactor is eenvoudig te herkennen aan de zogenaamde ‘riser’ die in het moederbord gestoken kan worden. In de 'riser' passen op z'n beurt weer insteekkaarten. Dankzij deze techniek hoefde een kast niet meer hoog te zijn omdat zowel het moederbord als de insteekkaarten plat konden liggen.

Hieronder een afbeelding van een risercard:
Risercard in een Compaq ProLinea 3/25zs.

Een nadeel van LPX is dat het nooit een 'echt' standaard is geworden. AT en ATX waren ‘keiharde’ standaarden, LPX niet. Het gevolg daarvan was dat veel fabrikanten wel LPX-achtige onderdelen gebruikten maar vaak toch lichtelijk afweken in grootte of vorm. Gevolg daarvan is dat de voeding uit het systeem van bovenstaande afbeelding niet in een zelfde soort systeem van een ander merk kan.

NLX

Dit is min of meer de opvolger van LPX. Intel heeft deze NLX standaard in het leven geroepen als verbetering van LPX. Praktisch hetzelfde maar uitgebreid en voorbereid op de toekomst zonder al te veel kosten verhogende poespas. Net zoals ATX een verbetering van AT is.

ATX / microATX / FlexATX / Mini ATX / EATX

ATX
Deze formfactor was een grote verandering op het gebied van 'de PC indeling'. ATX is in 1995 ontworpen door Intel en werd niet veel later de standaard. Hierbij de nadruk op 'niet veel later'. Immers was ATX in 1995 nog helemaal niet bekend. Menig systeem was en werd nog uitgerust met AT onderdelen. Deze waren namelijk vol op verkrijgbaar en daardoor duurde het lang voordat ATX écht doorsloeg.

Om de omschakeling tussen AT en ATX soepeler te laten verlopen werden er kasten ontwikkeld welke zowel met AT als ATX moederborden overweg konden (De AOpen HX45 bijvoorbeeld). Ook verschenen er moederborden met beide 'voedingaansluitingen'. Dit 'truukje' wordt ook toegepast bij ATX <--> BTX. Er zijn namelijk ook kasten overweg (CoolerMaster Stacker om maar iets te noemen) die zowel ATX als BTX moederborden onderdak kunnen geven.

ATX is makkelijk te herkennen aan het I/O shield en de I/O connectors op het moederbord zelf. In geval van AT systemen werden hier altijd losse afdekplaatjes met een connector voor gebruikt. Dankzij het I/O shield kunnen verschillende soorten moederborden (met verschillende I/O connectors) in dezelfde kast geplaatst worden. Immers zijn de I/O shields uitwisselbaar.

Onderstaande afbeelding laat een tweetal I/O shields zien. De bovenste is een I/O shield met een standaard indeling. De onderste behoort bij een ASUS P5P800SE en heeft andere plaatsen voor geluidsuitgangen, USB poorten, RJ45 aansluiting, LPT poort en er ontbreekt een COM poort. In plaats daarvan zit er een SP/DIF aansluiting

Een ander punt van ATX is de voeding. De voeding van ATX wordt ook gebruikt in NLX kasten. ATX voedingen hebben meer mogelijkheden dan AT voedingen. De AT voeding stond óf uit óf juist aan. Het ATX model kan (bijna) ‘uit’ staan en bijvoorbeeld door een signaal vanuit het BIOS of middels een netwerkkaart ingeschakeld worden.

microATX
Menig computer bouwer had graag gezien dat de systeemkasten kleiner werden. Zodoende werd microATX ontworpen. microATX is kleiner dan Mini ATX en NLX. Intel heeft microATX ontworpen voor de mid- en low-end markt.

Technisch gezien is microATX niet bepaald een 'kast'-formfactor maar een moederbord-standaard. Echter gingen de fabrikanten van PC behuizingen toch kasten maken welke enkel geschikt waren voor microATX kasten. Immers konden de behuizingen dan nóg kleiner worden. In die kleine kast hoort ook een kleine voeding. Intel heeft daar een kleine voeding voor ontworpen genaamd SFX. Dit is een voeding met een klein vermogen welke naast ondersteuning voor microATX ook ondersteuning voor NLX en standaard ATX kasten biedt. Omdat ze ook in andere kasten geplaatst kunnen worden, worden deze voedingen niet 'microATX' voedingen genoemd.

FlexATX
Omdat er behoefte was aan een formfactor welke nog kleiner was dan microATX kwam de FlexATX formfactor op de markt. FlexATX is de kleinste ATX-soort die beschikbaar is en kunnen in principe ook in ATX kasten geplaatst worden mits de nodige mounting-holes aanwezig zijn. FlexATX werd niet voor de zware PC's met een Intel Pentium II of III (SECC cardridges zoals slot1) gemaakt omdat deze processoren teveel ruimte in beslag namen.

Mini ATX
Naast het gewone ATX bestaat er ook Mini ATX. Deze is iets kleiner dan het Full-Size ATX. De voedingen en moederborden van Mini ATX passen prima in ATX kasten. Het eigenlijke verschil zit enkel in de afmetingen van het moederbord.

EATX
Ook bestaat het Extended ATX formfactor. Deze vinden we vaak terug in zware workstations of in servers. EATX is in principe hetzelfde, enkel de grootte is anders. In dit geval niet kleiner, maar juist groter.

At last but not least
Een groot voordeel van ATX is dat menig 'sub-formfactor' zoals MiniATX, microATX en FlexATX in de meeste gevallen prima in een ATX kast passen. Of het wel of niet past hangt enkel af van de ontwerper van de kast. De ontwerper moet namelijk de juiste mounting holes hebben aangebracht.

BTX, DTX

BTX
BTX, een opvolger van ATX welke eind 2004, begin 2005 op de markt kwam. De doelstelling was om betere airflow te creeëren en onderdelen van de PC op een betere plek te plaatsen wat technisch (afstanden tussen de hardware) beter uitkwam. BTX is uiteindelijk niets geworden omdat ATX simpelweg gemeengoed was en door 'iedereen' gebruikt werd. Tevens had de AMD Athlon64, in tegenstelling tot de Intel Pentium 4, helemaal geen BTX nodig om koel te blijven. Deze trend is doorgetrokken tot de Intel Core 2 Duo en die voelt zich ook prima thuis in een ATX behuizing.

Interessante link: Wikipedia

DTX
Begin januari heeft AMD een formfactor uitgebracht, genaamd DTX. Deze is speciaal voor kleine (zoals HTPC's) machines met afmetingen van 203mm bij 244mm. DTX is een open-standaard en backwards compatible met ATX kasten.

Er is ook een zogenaamde Mini-DTX variant beschikbaar, deze is met 203mm bij 170mm een stapje kleiner.

Nano-ITX

Nano-ITX is ontworpen door VIA in maart 2003. Het werd echter pas in 2005 in gebruik genomen in de vorm van kleine moederborden met zo goed als alles onboard en een laag energieverbruik.

« ·^

Behuizing

Behuizing, ofwel de systeemkast van de PC. Naast dat behuizingen een andere formfactor hebben zijn er ook vele verschillende soorten qua airflow, gebruiksgemak en looks beschikbaar. Er is dus een ruim aanbod van behuizingen, iets waar de één heel tevreden is en waar de ander met de handen in het haar zit omdat er simpelweg teveel keus is. Onderstaande tekst moet die laatste doelgroep van de problemen ontzien.

Welke behuizing moet ik nemen?

Voor een gewone desktop PC moet men een ATX behuizing hebben. De meeste moederborden en behuizingen die aangeboden worden zijn in ATX uitgevoerd.

De grootte

ATX behuizingen worden doorgaans uitgevoerd in mini, midi en full tower formaten. De midi-tower is voor de gewone desktop machine meestal het meest ideale. Mocht je waterkoeling overwegen of simpelweg behoefte hebben aan meer ruimte voor hardeschijven dan is een full tower meestal aan te raden.

Vormgeving

Kun jij een mooie kast voor mij uitzoeken? Nee, dat is zo goed als onmogelijk gezien een persoonlijke voorkeur nog altijd persoonlijk is. Zodra je geen mooie kast kunt vinden kun je het beste in de Tweakers.net - Pricewatch kijken en afbeeldingen met Google opzoeken. Van de meeste behuizingen is wel een afbeelding te vinden.

Voeding

Zit er een voeding bij? Niet iedere behuizing wordt geleverd met een voeding, je zult deze dan los aan moeten schaffen. Zie OH FAQ - Voeding voor informatie daarover. Zit er wel een voeding bij? Ga dan even na welke voeding het is en of deze geschikt is voor de hardware die je wenst te gebruiken. Voedingen, ook diegene die al in de kast zitten, worden altijd geleverd met een voedingskabel. Die hoef je dus niet los aan te schaffen.

Past de hardware erin?

Qua moederborden, processoren, hardeschijven en dergelijke hoef je, je hier niet druk over te maken. Wel zijn er bepaalde videokaarten en optische stations die te groot zijn.

Wat betreft videokaarten: In [discussie] nVidia GeForce 8xxx - deel 9 - Past mijn nVidia GeForce 8800 GTX / Ultra wel in de behuizing? staat een lijstje met behuizingen waar een nVidia GeForce 8800 GTX / Ultra (en daarmee ook de ATi Radeon HD29xx en 3xxx) in past. Dit zijn één van de langste kaarten die men met PCIe tegenkomt dus als de 8800GTX erin past, passen de andere videokaarten ook.

Wat betreft optische stations: sommige kasten zijn vrij ondiep en daar passen grote (en daar vallen de huidige NEC DVD writers bij lange na niet onder) optische stations niet in. Je loopt dan het risico dat de optical het moederbord aanraakt. Ook hebben bepaalde behuizingen frontjes die open kunnen klappen. Bepaalde opticals zijn daar niet compatible mee omdat het drukknopje van de optical niet goed past met het drukknopje van de kast. In dit geval moet je even wat foto's opzoeken en het inschatten. Je zou ook in de Tweakers.net - Productreviews of bij reguliere reviews kunnen kijken of er opmerkingen over waren.

Koeling

Koeling ofwel de airflow. Bepaalde kasten hebben de mogelijkheid om op letterlijk iedere 'hoek' een ventilator te plaatsen, andere kasten hebben slechts ruimte voor een ventilator voor- en achterin de kast. Deze laatste 'methode/oplossing' is overigens in de meeste gevallen meer dan voldoende. De warme lucht wordt door de ventilator achterin de kast weggezogen (en dus naar buiten geblazen), de ventilator voorin de kast zorgt op z'n beurt weer voor verse lucht. Naast het aantal ventilatoren hebben bepaalde kasten meer ontluchtingsroosters dan andere. Indien je veel high-end hardware gebruikt dan zijn deze roosters vaak nuttig. Zeker voor warme videokaarten is een rooster in de zijkant van de PC zeer wenselijk.

[ Voor 49% gewijzigd door Thandor op 23-04-2008 21:40 ]

Profiel | https://thandor.net - hardware
And the rest of us would be carousing the aisles, stuffing baloney.

Dit topic is gesloten.