Ik zet hier maar een verhaaltje neer zonder een echte discussievraag, maar ik denk wel dat het vuur genoeg is voor discussie. 
Aanleiding is een tweetal nieuwsberichten die onlangs op Fok! verschenen. Dit soort berichten vallen me vaak op, maar dat kan komen omdat ik e.e.a. herken. Dan wel uit m'n eigen leven, dan wel door wat ik om me heen zie.
Het eerste berichtje is: 25% Amerikanen hebben geen vrienden (http://frontpage.fok.nl/nieuws/65891). Een reactie die bij veel mensen opkomt is denk ik dat het hier puur over amerikanen gaat, of dat dat dan wel super-losers moeten zijn. Misschien is het handig om te weten dat ik als vrijwilliger af en toe actief ben bij jongerenprojecten (in Nederland) en dat dit cijfer me niet verbaast. Veel jongeren die ik tegen kom hebben geen of weinig vrienden. En dan praat ik over mensen in de leeftijd van 12 tot 25 jaar. Zij zijn, of zij voelen zich eenzaam. In elk geval beleven ze zichzelf als eenzaam. Schertsend is dat toen ik dat eens bij een vriend ter sprake bracht dat hij zei: "goh ik ken helemaal geen eenzame mensen". Misschien een voorbarige conclusie, maar het valt me op dat veel mensen geen oog voor de 'eenzamen' onder ons hebben. We zien ze gewoon niet. De reden volgens mij is onder andere dat deze mensen helemaal geen losers zijn. Het zijn over het algemeen helemaal geen sociaal onhandige mensen. Integendeel; wanneer je ze spreekt zijn ze aardig, zelfverzekerd en er lijkt niets aan de hand. Het zijn je collega's, studiegenoten en familieleden. Ze hebben geen rare opvoeding gehad en hebben niet per se iets traumatisch meegemaakt.
Hoe komt dit dan toch? Waarom zijn, of voelen mensen zich eenzaam? Het antwoord ligt denk ik maatschappelijk, en is door de huidige denktrend van het individualisme heel erg moeilijk te doorbreken. Laat ik verder gaan met het volgende nieuwsberichtje.
Het gaat om 'Gezinstraditie uit de mode' (http://frontpage.fok.nl/nieuws/66154). Samenvattend: door de sterke onafhankelijkheid en individualiteit is men op zoek naar het beste voor zichzelf. Daar past een gezin en kinderen niet in. Een relatie is een doel en niet een middel. Is het doel van de ultieme relatie niet bereikt dan gaan we op zoek naar de volgende. Begrippen als 'trouw' en 'keuze voor je leven' bestaan bijna niet meer. 'Ik kies NU voor jou, hoe het over een paar jaar zit weet ik niet' zijn hierbij veel gehoorde kreten.
In de laatste alinea komt ook weer een stukje eenzaamheid naar voren. Dit keer van ouderen:
Goed, van de huidige oude generatie kun je nog zeggen dat ze andere verwachtingen hadden en nooit de noodzaak gezien hebben van het opbouwen van een sociaal netwerk zoals de heer R@B dit bedoelt en nu het slachtoffer worden van een omslag in de samenleving. Hebben zij even pech. Maar nu komt het - uit het eerste artikel blijkt dat er zat 'gewone' mensen zijn die NU niet in staat zijn om vrienden te maken of houden, laat staan een sociaal netwerk op te bouwen! Eerder heb ik al genoemd dat het echt niet van die stereotype nerds zijn maar gewoon mensen zoals jij en ik. Wat is er dan toch aan de hand? Zouder er elementen in onze maatschappij zijn die tegen de menselijke natuur ingaan, ondanks dat het lijkt alsof deze elementen verworvenheden zijn?
Even uit de losse pols kan ik de volgende zaken onderscheiden, ik steek mijn mening niet onder stoelen of banken (dat mag toch, op een forum?) Wat ik denk is dat wat ik ga zeggen heel moeilijk landt, omdat het ingaat tegen een zeer algemene denktrend; zaken die wij -nogmaals- als verworvenheid beschouwen beschouw ik nu even voor het gemak als 'slecht' voor de mens in de algemene vorm. Het feit dat ik dat doe jaagt al mensen in het harnas want dat is iets wat je zelf bepaalt, tenminste, dat is wat 'de idee' in onze tijd is. Voordat je gaat steigeren lees eerst de volgende punten even door.
1. Onafhankelijkheid
Mijn stelling: mensen zijn helemaal niet onafhankelijk van elkaar. Toegeven aan afhankelijkheid is kracht, geen zwakte. Nuttig leesmateriaal hierbij is denk ik "De malaise van de moderniteit" van Charles Taylor. Misschien is dat hele boek wel een leuk onderwerp voor een topic hier, maar goed ik dwaal af.
In deze maatschappij wordt gestreeft naar een maximale onafhankelijkheid, en een maximale zelfbeschikking. Voor sommige mensen werkt dit misschien, maar wat nu als een mens per definitie, van nature, afhankelijk is van andere mensen? Natuurlijk, zul je nu zeggen, kunnen we niet zonder elkaar. Maar dat is niet wat ik direct bedoel. Ik bedoel afhankelijkheid op het niveau van leven. Een paar afhankelijkheden die we de afgelopen eeuw hebben doorbroken, op verschillende niveaus:
a) Inkomen
Vroeger was de vrouw afhankelijk van haar inkomen van de man. Niet altijd, maar dat was wel de algemene norm. De norm is nu dat beide partners financieel onafhankelijk 'moeten' zijn. Dit maakt het natuurlijk makkelijker een gezinsstructuur te verlaten omdat je niet afhankelijk bent van je partner. Ik zeg niet dat je afhankelijk daarin MOET zijn maar ik geef aan dat daar een verandering in heeft plaats gevonden. Markant detail is dat de overheid die aan de ene kant de vrije keuze stimuleert dit tweeverdienerschap zo aanmoedigt dat het bijna onmogelijk is om een andere keuze te maken (probeer maar eens als 1-verdiener je gezin te onderhouden en een hypotheek voor een eengezinswoning te krijgen..).
Mogelijk(!) gevolg: verschuiving van de verantwoordelijkheid van de opvoeding van het gezin naar de school/straat. Kinderen zelfstandiger / missen zelf ook het gezinskader etc. hier kun je behoorlijk over doordiscussieren maar dat gaat het doel van dit verhaal voorbij.
Ook wanneer je wel afhankelijk wordt van hulp (ziekte/werkeloos bijv) dan ligt de afhankelijkheid / verantwoording niet meer naar elkaar toe maar bij de staat. Het omzien naar elkaarr vanuit het dichtbij-principe (ik zie iemand die hulp nodig heeft en ik geef het) gaat naar het collectieve: de staat regelt je uitkering. Er is natuurlijk veel voor te zeggen, maar nogmaals, ik noem enkel de verschuivingen.
b) Communicatie
We zijn niet meer afhankelijk van het werkelijk zien van elkaar om contact te hebben. Een begin hiervan was nog de telefoon. Het was veel laagdrempeliger om een telefoontje te plegen dan om bij iemand langs te gaan. Dit helpt natuurlijk ook niet in het spontaan langsgaan; we bellen eerst even. Nogmaals, niet verkeerd, maar toch weer een kentering in de spontaanheid (zie volgende punt). Nu is het nog onpersoonlijker: e-mail, msn, sms. We kunnen elkaar zelfs zien (webcam) en zelfs seks hebben zonder bij elkaar in de buurt te zijn. Al deze dingen lijken prettig maar gaan denk ik tegen de menselijke natuur in. We hebben behoefte elkaar te zien en te 'ervaren'. Maar we doen dit minder. MSN lijkt een leuke afleiding en heel sociaal maar je bent toch alleen. Je truukt je hersenen erin contact te hebben maar het wezenlijke bij-elkaar zijn mist.
c) Vervoer
Moet ik nog veel zeggen? Je hoeft je vrienden ook niet in de buurt te hebben. Niemand verwacht dat ook van je. Je pakt de auto en je rijdt naar je vrienden/familie toe. Je gaat ver weg naar je werk maar degene die naast je woont ken je niet eens. Die hebben toch hun eigen vrienden kun je dan snel denken. En jij hebt er geen tijd voor. We zijn dus minder afhankelijk van degenen die fysiek nabij zijn.
c) Individuele onafhankelijkheid
Ik weet niet zo goed onder welk kopje dit hoort dus misschien dekt het niet helemaal de lading. Het hele inkomensverhaal heeft natuurlijk ook een psychologische lading (waarom zouden we anders een drijfveer hebben om financieel onafhankelijk te zijn). Het idee is dat je een ander niet nodig hebt om 'gelukkig' te zijn. Dop je eigen boontjes. Waarom is het zo in de mode om druk te zijn? We hebben onze agenda's en we plannen alles vol met activiteiten. We moeten zelf in controle zijn hoe we ons leven inplannen, voor spontane acties is meestal geen ruimte. Nog een reden waarom we de eenzaamheid om ons heen niet zien, we zijn teveel in control van ons eigen sociale leven.
Het gevolg van dit alles is dat we zo onafhankelijk worden van elkaar dat het lijkt alsof we elkaar niet meer nodig hebben. En dat schept afstand, en wellicht eenzaamheid. Mag ik aan de kaak stellen dat een bepaalde vorm van noodzakelijke afhankelijkheid collectieve eenzaamheid tegengaat?
2. Individualiteit en het ontbreken van een algemene moraal
Iets anders, maar in mijn ogen zeer belangrijk is het ontbreken van een algemene moraal. Ik zei al eerder dat dingen 'fout', of 'slecht' noemen eigenlijk niet snel (meer) kan. Alleen wanneer ze heel extreem zijn kan het nog: Hitler, verkrachting, pedoseksualiteit, terrorisme.
Wanneer je een ander uitgangspunt hebt en daardoor sommige dingen nog wel als 'slecht' betitelt dan wordt dat door de maatschappij ook als 'slecht' gezien: bijvoorbeeld: je visie op homoseksualiteit is dat het een afwijking is (en dan heb ik het niet over het van de daken gooien, maar vooral over je visie erop).
Op zich vind ik dit een behoorlijke contradictie, dat je de ene mening wel toegedaan mag zijn en de andere niet, maar daar ga ik nog wel in een ander topic eens op in.
Het probleem is dat het individu zelf beslist wat goed voor hem/haar is. Ik moet zelf bekennen dat ik dat eigenlijk ook wel bepaald soort verworvenheid vindt, maar er rijzen toch problemen denk ik.
Het eerste probleem is dat de enige moraal die nog een beetje overeind staat volgens mij de volgende regel is: 'alles mag zolang de ander (ik dus) er geen last van heeft en zolang de ander gelukkig ermee is dan moet hij dat vooral zelf weten'. Bovenstaande zaken die nog als slecht betiteld worden voldoen niet aan deze regels Daarom zijn ze nog aboluut slecht, maar wellicht komt er een dag dat een aantal van deze dingen ook gewoon kunnen. Bijvoorbeeld pedofilie; nu is dat nog ondenkbaar maar dat was drugs en homoseksualiteit ooit ook. Het begin is gezet met de PNVD maar ik denk -hoe walgelijk ook- dat het er op een dag toch doorkomt. Het is ook een kwestie van wennen en bespreekbaar maken; taboes doorbreken waar we al zo lang mee bezig zijn.
Ik ben van mening (en dat gaat dus waarschijnlijk recht tegen de haren van mensen hier in) dat er dingen zijn die gewoon absoluut niet goed voor iemand zijn. Zoals hasj/wiet bijvoorbeeld. Prostitutie. Noem maar op (ik wil niet op de details ingaan) en dat je die niet onder de bovenstaande regel zomaar toe kunt laten. Want misschien zijn het dingen waarvan iemand alleen maar DENKT gelukkig te worden. Ik vind bovenstaande regel dan ook absoluut niet getuigen van naastenliefde maar vooral van 'er geen last van hebben'. De hele huidige politiek is dan ook gebaseerd op 'zolang het maar geen overlast veroorzaakt'. Daarom delen we drugs uit, hebben we tippelzones etc. Maar die mensen die er bij betrokken zijn daar gaat het misschien wel helemaal niet zo goed mee.
Ik moet CS Lewis even quoten als het gaat om het 'er geen last van hebben' - als een schip in een vloot stuurloos raakt dan kun je zeggen 'dat moet ie zelf weten' maar uiteindelijk verstoort ie het vaarwater waar we met z'n allen doorheen moeten. Ik zeg: al zou je het niet vanuit naastenliefde doen, dat je er zelf alsnog belang bij hebt dat het goed gaat met de ander. Een leuk discussiepuntje is bijvoorbeeld het volgende: 'Homo's hebben vaak zelfmoordgedachten' (http://frontpage.fok.nl/nieuws/66202). De eerste reacties zijn 'dat komt omdat ze niet geaccepteerd worden' maar misschien is depressie wel gelieerd aan het homo-zijn, misschien ook niet. Misschien is het een psych. afwijking, misschien is het aangeboren (is het daardoor geen afwijking)? Misschien is het wel 'heel gewoon' net zoals hetero zijn heel gewoon is. Maar het bespreekbaar maken van dit onderwerp lukt bijna niet omdat dat ingaat tegen de regel 'als zij er gelukkig mee zijn dan moet het gewoon kunnen'. En daarmee is de kous af. Maar wat als ze alleen maar DENKEN gelukkig te zijn? Ik weet het niet - maar dit taboe mag niet doorbroken worden. Ik kan nog wel even doorgaan over andere taboe-onderwerpen. Maar je mag wel eens nadenken over waarom het nu algemeen geaccepteerd is dat pedo's 'vieze mensen met een afwijking' zijn en homo's heel gewoon? Uiteindelijk hebben ze beide gevoelens voor iets anders dan het standaard (even oude) andere geslacht. Los van het gedrag denk ik dat verschil in denken komt omdat bij de eerste de gouden regel wordt overtreden en bij de tweede niet. Bij het eerste heeft het kind er namelijk last van. Bij homo's beslissen twee volwassenen. Maar ik wil iedereen waarschuwen om hierin niet offtopic te gaan ik bedoel dit uitsluitend als illustratie van m'n verhaal.
Nog een taboe: Misschien is het wel beter om net als vroeger duidelijke definities van wat kan en niet kan te hebben. Van goed en fout dus. Misschien vaart de maatschappij er wel bij. Het risico is dat je outcasts krijgt die er niet aan voldoen (zoals vroeger: zwanger voor het huwelijk -> buiten de gemeenschap gooien). Dat laatste is OOK geen naastenliefde. Daar ben ik dus niet voor. Maar misschien zijn we individueel wel helemaal niet zo goed om te bepalen wat goed voor onszelf is. Misschien dat in de eerste vorm er het risico op enkele outcasts is.. maar nu heb je heel veel mensen die helemaal nergens bij horen blijkbaar. Is dat nou zo goed?
[sarcasme]Maar wat boeit het.. we hebben er toch geen last van. Moeten ze maar leren voor zichzelf op te komen...[/sarcasme] Ik denk weer even aan de quote van R@B boven...
3. Ontbreken van een algemeen sociaal leven en de gemiddelde westerse levensstijl
Het individualisme beschreven in punt 1 en 2 slaat door in de manier waarop we leven. Een praatje maken op straat komt veel minder voor. En als je al praat doe je dat in de GSM. De persoon die naast je staat in de rij bij de kassa is het blijkbaar minder waard om tegen gesproken te worden dan de persoon op 100k afstand. Toen ik in het buitenland was (buiten Europa en de VS) viel me dit verschil snel op; ik had het idee dat bijna overal waar ik was dat ik daar makkelijk zou kunnen aarden en opgenomen zou kunnen worden in het leven daar. Iets waar ik hier heel erg m'n best voor moet doen. Je maakt zo een praatje met iemand en zo ga je wat met zo iemand doen. Hier werkt dat allemaal niet zo makkelijk, je moet ingangen hebben: sportclub bijv. Maar ja ik ben niet zo sportief. Wat doe je dan? Naar je buren ga je niet op de een of andere manier... zo kom ik op m'n volgende punt. We kennen een scheiding tussen zakelijk en prive...
scheiding werk en prive
Ondanks dat ik het redelijk goed met m'n collega's kan vinden worden het niet m'n vrienden. Ten eerste is het wat onhandig omdat iedereen door het hele land woont (zie het puntje vervoer), ten tweede geven we de air druk te zijn en ten derde lijkt het not-done. Het zijn collega's, niet je vrienden. Natuurlijk bestaan hierin uitzonderingen, zeker in bepaalde beroeps/leeftijdsgroepen. Maar over het algemeen willen we de deur van ons werk achter ons dicht kunnen trekken en ons prive leven binnen wandelen. Maar ja, als het al stil is in je prive leven dan laat je nogal wat achter je. Ik hoorde pas nog iemand in een talkshow zeggen dat voor veel mensen het sociale leven zich vooral op je werk afspeelt. Dat lijtk wel een beetje amerikaans, waar je al vanaf high-school de hele dag bezig gehouden wordt. Alles valt in het systeem. So much voor individualiteit. Maar goed. Het komt erop neer dat omdat die twee dingen zo los staan voor degene die op zoek is naar meer in het prive deel dit heel moeilijk kunnen vinden op de plaats waar ze wel veel mensen ontmoeten: op het werk. Misschien lopen er meer van rond, maar ja het lijkt zo 'not-done'. Ik ga nog even aan de hand hiervan een uitstapje maken.
Ik had het al gehad over de tweeverdieners. Veel gehoord argument van de vrouw is dat ze zich ook wil ontwikkelen, en ook behoefte heeft aan contacten en daarom niet voor fulltime moeder kiest. (ik redeneer even vanuit de vrouw, ik zeg niet dat het zo zou moeten zijn dat een vader niet voor fulltime vader zou kunnen kiezen, ik doe nu net even of ik 'ouderwets' ben, het valt in werkelijkheid wel mee. Nogmaals, ik wil een denktrend aan de kaak stellen).
Wat kun je nu over deze redenering zeggen? Het houdt de volgende stellingen in:
1. Moeder/Huisvrouw (of vader/huisman) ontwikkelt zich niet.
2. Behoefte aan contacten; 'er uit zijn'-behoefte vind je hierin in niet
Punt 1 vind ik sowieso raar. Ik begrijp niet zo goed waar het vandaan komt, waarschijnlijk die algemene denktrend weer. Mijn moeder was nog fulltime moeder, en ik ken er zat en ze zijn fantastisch ontwikkeld. De overheid maakt zich zorgen over dat er nog zoveel mensen kiezen voor niet-werken. Ik denk: als je dan toch in vrije keus gelooft, laat ze dan! Maar het wordt aangemoedigd. Met de gevolgen die ik al eerder noemde...
Put 2 klopt. Daarr zit je dan, thuis terwijl de rest van werkend Nederland zich op de werkvloer bevindt. Ik hoor mijn eigen moeder hier wel eens over uit. Die is nog uit de tijd dat bijna iedere vrouw thuis bleef. Die had dat probleem niet, want de hele buurt was thuis. Toen had blijkbaar niemand 'last' van punt 1 en 2.
Heel belangrijk: ik wil hier niet aan de rechten van de vrouw tornen ofzo hoor! Ik geloof werkelijk in gelijke kansen en rechten voor een ieder, ongeacht voor geslacht, ik stel NOGMAALS een denktrend aan de kaak!
Zou het niet kunnen dat door deze denktrend, het traditionele gezin als uitgangspunt verdwijnt en dat sommigen onder ons zich daardoor eenzaam en ongelukkig voelen?
Geen algemeen sociaal leven
Voetbalde ik vroeger als kind op straat, kamde ik met vriendjes de buurt uit en kwam ik weer onder de modder thuis, vind je nu vooral kids achter msn of de playstation. Behalve de eerstgenoemde zorgelijke ontwikkeling, geldt deze ook voor volwassenen. We sluiten ons nogal op in ons huis. Er is niet echt een straatleven hier. In Amerika heb ik dat als nog veel erger ervaren (je ziet helemaal niemand in de suburbs behalve af en toe iemand op een grasmaaier). Vooral in de iets kleinere steden en dorpen is het hier ook al vrij stil. We vermaken ons wel achter de buis. Financieel hebben we niets te klagen en vermaakt worden we ook wel. Wie zei het ook alweer? Geef het volk brood en spelen en je hoort ze niet. We trappen er in! De enige reden dat je op straat bent is om van punt a naar b te komen. Goed, ons weer zit niet erg mee en het zal ook wel een cultuur ding zijn maar toch. Echt bruizen doet het niet, behalve de centra van een aantal steden. Of dit een gevolg of oorzaak is van onze cultuur weet ik niet zo goed...
Conclusie
Ik zou nog veel meer willen en kunnen schrijven. Het was niet mijn plan om een analyse van de maatschappij te maken. Eigenlijk wil ik concluderen dat onze maatschappij misschien wel ziek is. En dat daar heel veel mensen de dupe van worden. Mensen die in een maatschappij waarin alles wat makkelijker ging misschien prima mee zouden komen, lopen hier vast omdat ze door het systeem moeilijk contacten kunnen leggen. Soms heb je ook gewoon pech en moet je op latere leeftijd nog wat opbouwen aan sociaal netwerk. Ik vind het te hard om te zeggen dat het alleen aan die mensen ligt. En nogmaals, je ziet ze bijna niet. Op je werk lijken ze niet eenzaam of alleen, maar ze zijn ook niet interessant genoeg als sociale outcast voor op de tv. Ik mag mezelf gelukkig prijzen dat ik het aardig goed doe hier maar ik heb door m'n reizen ervaren dat het ook anders kan. Ik geef niet de maatschappij de schuld van alles, ik ben ook niet teleurgesteld, maar ik kijk wel kritisch naar wat er om me heen gebeurt en als ik zie waar behoeftes liggen van mensen. We willen allemaal vrienden en liefde en gekend worden. Is dat zoveel gevraagd? 25% van de amerikanen hebben geen vrienden. Ligt dat allemaal aan hun of klopt er iets niet? Maar zolang we onze denktrend niet durven doorbreken, en we ons niet durven bemoeien met een ander denk ik dat het alleen maar erger wordt.
Misschien werken uiteindelijk al die vrije keuzes, zelfbeschikking, individualiteit en 'doe waar je zin in hebt zolang ik er maar geen last van heb' wel tegen ons op de lange duur. Misschien hebben christenen en moslims wel iets wat de seculiere maatschappij mist: elkaar. Ondanks alle veroordelingen en wetten en regeltjes weten ze wel waar ze aan toe zijn en waar ze elkaar op kunnen aanspreken. Maar velen van ons laten zich niet aanspreken. Bemoei je met je eigen zaken zeggen we dan. Maar heb je wel eens nagedacht dat ze dat uit naastenliefde doen? Dat ze je iets willen vertellen omdat ze denken dat het goed voor je is? Dit is in het verleden niet altijd zo geweest (regerechte onderdrukking) maar dat hoeft nu niet altijd zo te zijn. Ik heb de antwoorden niet, maar ik wil graag breder denken dan m'n eigen kaders. Hoe moeilijk het ook is. We mogen wel veilig concluderen dat er een soort van vervreemding gaande is.
Iemand kritiek, aanvullingen of ideeen? Wees welkom. Als je het een stom verhaal vindt hoop ik dat het op z'n minst leeswaardig is geweest. Ik hoop ook dat je de rode draad van de denktrend uit m'n verhaal weet te halen. En ik hoop dat je om je heen durft te kijken.
Aanleiding is een tweetal nieuwsberichten die onlangs op Fok! verschenen. Dit soort berichten vallen me vaak op, maar dat kan komen omdat ik e.e.a. herken. Dan wel uit m'n eigen leven, dan wel door wat ik om me heen zie.
Het eerste berichtje is: 25% Amerikanen hebben geen vrienden (http://frontpage.fok.nl/nieuws/65891). Een reactie die bij veel mensen opkomt is denk ik dat het hier puur over amerikanen gaat, of dat dat dan wel super-losers moeten zijn. Misschien is het handig om te weten dat ik als vrijwilliger af en toe actief ben bij jongerenprojecten (in Nederland) en dat dit cijfer me niet verbaast. Veel jongeren die ik tegen kom hebben geen of weinig vrienden. En dan praat ik over mensen in de leeftijd van 12 tot 25 jaar. Zij zijn, of zij voelen zich eenzaam. In elk geval beleven ze zichzelf als eenzaam. Schertsend is dat toen ik dat eens bij een vriend ter sprake bracht dat hij zei: "goh ik ken helemaal geen eenzame mensen". Misschien een voorbarige conclusie, maar het valt me op dat veel mensen geen oog voor de 'eenzamen' onder ons hebben. We zien ze gewoon niet. De reden volgens mij is onder andere dat deze mensen helemaal geen losers zijn. Het zijn over het algemeen helemaal geen sociaal onhandige mensen. Integendeel; wanneer je ze spreekt zijn ze aardig, zelfverzekerd en er lijkt niets aan de hand. Het zijn je collega's, studiegenoten en familieleden. Ze hebben geen rare opvoeding gehad en hebben niet per se iets traumatisch meegemaakt.
Hoe komt dit dan toch? Waarom zijn, of voelen mensen zich eenzaam? Het antwoord ligt denk ik maatschappelijk, en is door de huidige denktrend van het individualisme heel erg moeilijk te doorbreken. Laat ik verder gaan met het volgende nieuwsberichtje.
Het gaat om 'Gezinstraditie uit de mode' (http://frontpage.fok.nl/nieuws/66154). Samenvattend: door de sterke onafhankelijkheid en individualiteit is men op zoek naar het beste voor zichzelf. Daar past een gezin en kinderen niet in. Een relatie is een doel en niet een middel. Is het doel van de ultieme relatie niet bereikt dan gaan we op zoek naar de volgende. Begrippen als 'trouw' en 'keuze voor je leven' bestaan bijna niet meer. 'Ik kies NU voor jou, hoe het over een paar jaar zit weet ik niet' zijn hierbij veel gehoorde kreten.
In de laatste alinea komt ook weer een stukje eenzaamheid naar voren. Dit keer van ouderen:
Ik vond het een heel aardig artikel, blijkbaar maakt iemand zich nog zorgen om onze ouderen en maatschappij. Wat me eigenlijk nog het meest raakt zijn niet de conclusies, maar de harde opmerkingen in de reacties. Quote van R@B:En dan is er nog de ontwikkeling om helemáál geen kinderen meer te krijgen. Vooral zij "lopen risico om als hoogbejaarde eenzaam achter te blijven - er komen immers zovéél ouderen. Wie zal hen bezoeken?"
Dit is naar mijn mening zo'n enorme op jezelf gerichte egocentrische uitspraak. Hoe zit het dan met de ouderen van nu? Zij zijn opgegroeid met de waarden van een gezinsstructuur als uitgangspunt in hun leven. Hun kinderen zijn 'onafhankelijk' en doen wat ze zelf willen en verwijten de ouders dat ze geen sociaal netwerk hebben opgebouwd. Daarom is het nu hun eigen schuld dat ze eenzaam zijn. Nu denk je, dit is een echte Fok! reactie maar ik zie het IRL. Ik zie het zelfs in m'n eigen familie gebeuren.Als je als oudere afhankelijk bent voor je geluk van bezoekjes die afgelegd worden, heb je een triest leven. Gewoon zorgen voor een goed sociaal eigen netwerk. Lijk me juist dat mensen die bewust geen kinderen nemen daar wel voor zorgen/ toe in staat zijn.
Goed, van de huidige oude generatie kun je nog zeggen dat ze andere verwachtingen hadden en nooit de noodzaak gezien hebben van het opbouwen van een sociaal netwerk zoals de heer R@B dit bedoelt en nu het slachtoffer worden van een omslag in de samenleving. Hebben zij even pech. Maar nu komt het - uit het eerste artikel blijkt dat er zat 'gewone' mensen zijn die NU niet in staat zijn om vrienden te maken of houden, laat staan een sociaal netwerk op te bouwen! Eerder heb ik al genoemd dat het echt niet van die stereotype nerds zijn maar gewoon mensen zoals jij en ik. Wat is er dan toch aan de hand? Zouder er elementen in onze maatschappij zijn die tegen de menselijke natuur ingaan, ondanks dat het lijkt alsof deze elementen verworvenheden zijn?
Even uit de losse pols kan ik de volgende zaken onderscheiden, ik steek mijn mening niet onder stoelen of banken (dat mag toch, op een forum?) Wat ik denk is dat wat ik ga zeggen heel moeilijk landt, omdat het ingaat tegen een zeer algemene denktrend; zaken die wij -nogmaals- als verworvenheid beschouwen beschouw ik nu even voor het gemak als 'slecht' voor de mens in de algemene vorm. Het feit dat ik dat doe jaagt al mensen in het harnas want dat is iets wat je zelf bepaalt, tenminste, dat is wat 'de idee' in onze tijd is. Voordat je gaat steigeren lees eerst de volgende punten even door.
1. Onafhankelijkheid
Mijn stelling: mensen zijn helemaal niet onafhankelijk van elkaar. Toegeven aan afhankelijkheid is kracht, geen zwakte. Nuttig leesmateriaal hierbij is denk ik "De malaise van de moderniteit" van Charles Taylor. Misschien is dat hele boek wel een leuk onderwerp voor een topic hier, maar goed ik dwaal af.
In deze maatschappij wordt gestreeft naar een maximale onafhankelijkheid, en een maximale zelfbeschikking. Voor sommige mensen werkt dit misschien, maar wat nu als een mens per definitie, van nature, afhankelijk is van andere mensen? Natuurlijk, zul je nu zeggen, kunnen we niet zonder elkaar. Maar dat is niet wat ik direct bedoel. Ik bedoel afhankelijkheid op het niveau van leven. Een paar afhankelijkheden die we de afgelopen eeuw hebben doorbroken, op verschillende niveaus:
a) Inkomen
Vroeger was de vrouw afhankelijk van haar inkomen van de man. Niet altijd, maar dat was wel de algemene norm. De norm is nu dat beide partners financieel onafhankelijk 'moeten' zijn. Dit maakt het natuurlijk makkelijker een gezinsstructuur te verlaten omdat je niet afhankelijk bent van je partner. Ik zeg niet dat je afhankelijk daarin MOET zijn maar ik geef aan dat daar een verandering in heeft plaats gevonden. Markant detail is dat de overheid die aan de ene kant de vrije keuze stimuleert dit tweeverdienerschap zo aanmoedigt dat het bijna onmogelijk is om een andere keuze te maken (probeer maar eens als 1-verdiener je gezin te onderhouden en een hypotheek voor een eengezinswoning te krijgen..).
Mogelijk(!) gevolg: verschuiving van de verantwoordelijkheid van de opvoeding van het gezin naar de school/straat. Kinderen zelfstandiger / missen zelf ook het gezinskader etc. hier kun je behoorlijk over doordiscussieren maar dat gaat het doel van dit verhaal voorbij.
Ook wanneer je wel afhankelijk wordt van hulp (ziekte/werkeloos bijv) dan ligt de afhankelijkheid / verantwoording niet meer naar elkaar toe maar bij de staat. Het omzien naar elkaarr vanuit het dichtbij-principe (ik zie iemand die hulp nodig heeft en ik geef het) gaat naar het collectieve: de staat regelt je uitkering. Er is natuurlijk veel voor te zeggen, maar nogmaals, ik noem enkel de verschuivingen.
b) Communicatie
We zijn niet meer afhankelijk van het werkelijk zien van elkaar om contact te hebben. Een begin hiervan was nog de telefoon. Het was veel laagdrempeliger om een telefoontje te plegen dan om bij iemand langs te gaan. Dit helpt natuurlijk ook niet in het spontaan langsgaan; we bellen eerst even. Nogmaals, niet verkeerd, maar toch weer een kentering in de spontaanheid (zie volgende punt). Nu is het nog onpersoonlijker: e-mail, msn, sms. We kunnen elkaar zelfs zien (webcam) en zelfs seks hebben zonder bij elkaar in de buurt te zijn. Al deze dingen lijken prettig maar gaan denk ik tegen de menselijke natuur in. We hebben behoefte elkaar te zien en te 'ervaren'. Maar we doen dit minder. MSN lijkt een leuke afleiding en heel sociaal maar je bent toch alleen. Je truukt je hersenen erin contact te hebben maar het wezenlijke bij-elkaar zijn mist.
c) Vervoer
Moet ik nog veel zeggen? Je hoeft je vrienden ook niet in de buurt te hebben. Niemand verwacht dat ook van je. Je pakt de auto en je rijdt naar je vrienden/familie toe. Je gaat ver weg naar je werk maar degene die naast je woont ken je niet eens. Die hebben toch hun eigen vrienden kun je dan snel denken. En jij hebt er geen tijd voor. We zijn dus minder afhankelijk van degenen die fysiek nabij zijn.
c) Individuele onafhankelijkheid
Ik weet niet zo goed onder welk kopje dit hoort dus misschien dekt het niet helemaal de lading. Het hele inkomensverhaal heeft natuurlijk ook een psychologische lading (waarom zouden we anders een drijfveer hebben om financieel onafhankelijk te zijn). Het idee is dat je een ander niet nodig hebt om 'gelukkig' te zijn. Dop je eigen boontjes. Waarom is het zo in de mode om druk te zijn? We hebben onze agenda's en we plannen alles vol met activiteiten. We moeten zelf in controle zijn hoe we ons leven inplannen, voor spontane acties is meestal geen ruimte. Nog een reden waarom we de eenzaamheid om ons heen niet zien, we zijn teveel in control van ons eigen sociale leven.
Het gevolg van dit alles is dat we zo onafhankelijk worden van elkaar dat het lijkt alsof we elkaar niet meer nodig hebben. En dat schept afstand, en wellicht eenzaamheid. Mag ik aan de kaak stellen dat een bepaalde vorm van noodzakelijke afhankelijkheid collectieve eenzaamheid tegengaat?
2. Individualiteit en het ontbreken van een algemene moraal
Iets anders, maar in mijn ogen zeer belangrijk is het ontbreken van een algemene moraal. Ik zei al eerder dat dingen 'fout', of 'slecht' noemen eigenlijk niet snel (meer) kan. Alleen wanneer ze heel extreem zijn kan het nog: Hitler, verkrachting, pedoseksualiteit, terrorisme.
Wanneer je een ander uitgangspunt hebt en daardoor sommige dingen nog wel als 'slecht' betitelt dan wordt dat door de maatschappij ook als 'slecht' gezien: bijvoorbeeld: je visie op homoseksualiteit is dat het een afwijking is (en dan heb ik het niet over het van de daken gooien, maar vooral over je visie erop).
Op zich vind ik dit een behoorlijke contradictie, dat je de ene mening wel toegedaan mag zijn en de andere niet, maar daar ga ik nog wel in een ander topic eens op in.
Het probleem is dat het individu zelf beslist wat goed voor hem/haar is. Ik moet zelf bekennen dat ik dat eigenlijk ook wel bepaald soort verworvenheid vindt, maar er rijzen toch problemen denk ik.
Het eerste probleem is dat de enige moraal die nog een beetje overeind staat volgens mij de volgende regel is: 'alles mag zolang de ander (ik dus) er geen last van heeft en zolang de ander gelukkig ermee is dan moet hij dat vooral zelf weten'. Bovenstaande zaken die nog als slecht betiteld worden voldoen niet aan deze regels Daarom zijn ze nog aboluut slecht, maar wellicht komt er een dag dat een aantal van deze dingen ook gewoon kunnen. Bijvoorbeeld pedofilie; nu is dat nog ondenkbaar maar dat was drugs en homoseksualiteit ooit ook. Het begin is gezet met de PNVD maar ik denk -hoe walgelijk ook- dat het er op een dag toch doorkomt. Het is ook een kwestie van wennen en bespreekbaar maken; taboes doorbreken waar we al zo lang mee bezig zijn.
Ik ben van mening (en dat gaat dus waarschijnlijk recht tegen de haren van mensen hier in) dat er dingen zijn die gewoon absoluut niet goed voor iemand zijn. Zoals hasj/wiet bijvoorbeeld. Prostitutie. Noem maar op (ik wil niet op de details ingaan) en dat je die niet onder de bovenstaande regel zomaar toe kunt laten. Want misschien zijn het dingen waarvan iemand alleen maar DENKT gelukkig te worden. Ik vind bovenstaande regel dan ook absoluut niet getuigen van naastenliefde maar vooral van 'er geen last van hebben'. De hele huidige politiek is dan ook gebaseerd op 'zolang het maar geen overlast veroorzaakt'. Daarom delen we drugs uit, hebben we tippelzones etc. Maar die mensen die er bij betrokken zijn daar gaat het misschien wel helemaal niet zo goed mee.
Ik moet CS Lewis even quoten als het gaat om het 'er geen last van hebben' - als een schip in een vloot stuurloos raakt dan kun je zeggen 'dat moet ie zelf weten' maar uiteindelijk verstoort ie het vaarwater waar we met z'n allen doorheen moeten. Ik zeg: al zou je het niet vanuit naastenliefde doen, dat je er zelf alsnog belang bij hebt dat het goed gaat met de ander. Een leuk discussiepuntje is bijvoorbeeld het volgende: 'Homo's hebben vaak zelfmoordgedachten' (http://frontpage.fok.nl/nieuws/66202). De eerste reacties zijn 'dat komt omdat ze niet geaccepteerd worden' maar misschien is depressie wel gelieerd aan het homo-zijn, misschien ook niet. Misschien is het een psych. afwijking, misschien is het aangeboren (is het daardoor geen afwijking)? Misschien is het wel 'heel gewoon' net zoals hetero zijn heel gewoon is. Maar het bespreekbaar maken van dit onderwerp lukt bijna niet omdat dat ingaat tegen de regel 'als zij er gelukkig mee zijn dan moet het gewoon kunnen'. En daarmee is de kous af. Maar wat als ze alleen maar DENKEN gelukkig te zijn? Ik weet het niet - maar dit taboe mag niet doorbroken worden. Ik kan nog wel even doorgaan over andere taboe-onderwerpen. Maar je mag wel eens nadenken over waarom het nu algemeen geaccepteerd is dat pedo's 'vieze mensen met een afwijking' zijn en homo's heel gewoon? Uiteindelijk hebben ze beide gevoelens voor iets anders dan het standaard (even oude) andere geslacht. Los van het gedrag denk ik dat verschil in denken komt omdat bij de eerste de gouden regel wordt overtreden en bij de tweede niet. Bij het eerste heeft het kind er namelijk last van. Bij homo's beslissen twee volwassenen. Maar ik wil iedereen waarschuwen om hierin niet offtopic te gaan ik bedoel dit uitsluitend als illustratie van m'n verhaal.
Nog een taboe: Misschien is het wel beter om net als vroeger duidelijke definities van wat kan en niet kan te hebben. Van goed en fout dus. Misschien vaart de maatschappij er wel bij. Het risico is dat je outcasts krijgt die er niet aan voldoen (zoals vroeger: zwanger voor het huwelijk -> buiten de gemeenschap gooien). Dat laatste is OOK geen naastenliefde. Daar ben ik dus niet voor. Maar misschien zijn we individueel wel helemaal niet zo goed om te bepalen wat goed voor onszelf is. Misschien dat in de eerste vorm er het risico op enkele outcasts is.. maar nu heb je heel veel mensen die helemaal nergens bij horen blijkbaar. Is dat nou zo goed?
[sarcasme]Maar wat boeit het.. we hebben er toch geen last van. Moeten ze maar leren voor zichzelf op te komen...[/sarcasme] Ik denk weer even aan de quote van R@B boven...
3. Ontbreken van een algemeen sociaal leven en de gemiddelde westerse levensstijl
Het individualisme beschreven in punt 1 en 2 slaat door in de manier waarop we leven. Een praatje maken op straat komt veel minder voor. En als je al praat doe je dat in de GSM. De persoon die naast je staat in de rij bij de kassa is het blijkbaar minder waard om tegen gesproken te worden dan de persoon op 100k afstand. Toen ik in het buitenland was (buiten Europa en de VS) viel me dit verschil snel op; ik had het idee dat bijna overal waar ik was dat ik daar makkelijk zou kunnen aarden en opgenomen zou kunnen worden in het leven daar. Iets waar ik hier heel erg m'n best voor moet doen. Je maakt zo een praatje met iemand en zo ga je wat met zo iemand doen. Hier werkt dat allemaal niet zo makkelijk, je moet ingangen hebben: sportclub bijv. Maar ja ik ben niet zo sportief. Wat doe je dan? Naar je buren ga je niet op de een of andere manier... zo kom ik op m'n volgende punt. We kennen een scheiding tussen zakelijk en prive...
scheiding werk en prive
Ondanks dat ik het redelijk goed met m'n collega's kan vinden worden het niet m'n vrienden. Ten eerste is het wat onhandig omdat iedereen door het hele land woont (zie het puntje vervoer), ten tweede geven we de air druk te zijn en ten derde lijkt het not-done. Het zijn collega's, niet je vrienden. Natuurlijk bestaan hierin uitzonderingen, zeker in bepaalde beroeps/leeftijdsgroepen. Maar over het algemeen willen we de deur van ons werk achter ons dicht kunnen trekken en ons prive leven binnen wandelen. Maar ja, als het al stil is in je prive leven dan laat je nogal wat achter je. Ik hoorde pas nog iemand in een talkshow zeggen dat voor veel mensen het sociale leven zich vooral op je werk afspeelt. Dat lijtk wel een beetje amerikaans, waar je al vanaf high-school de hele dag bezig gehouden wordt. Alles valt in het systeem. So much voor individualiteit. Maar goed. Het komt erop neer dat omdat die twee dingen zo los staan voor degene die op zoek is naar meer in het prive deel dit heel moeilijk kunnen vinden op de plaats waar ze wel veel mensen ontmoeten: op het werk. Misschien lopen er meer van rond, maar ja het lijkt zo 'not-done'. Ik ga nog even aan de hand hiervan een uitstapje maken.
Ik had het al gehad over de tweeverdieners. Veel gehoord argument van de vrouw is dat ze zich ook wil ontwikkelen, en ook behoefte heeft aan contacten en daarom niet voor fulltime moeder kiest. (ik redeneer even vanuit de vrouw, ik zeg niet dat het zo zou moeten zijn dat een vader niet voor fulltime vader zou kunnen kiezen, ik doe nu net even of ik 'ouderwets' ben, het valt in werkelijkheid wel mee. Nogmaals, ik wil een denktrend aan de kaak stellen).
Wat kun je nu over deze redenering zeggen? Het houdt de volgende stellingen in:
1. Moeder/Huisvrouw (of vader/huisman) ontwikkelt zich niet.
2. Behoefte aan contacten; 'er uit zijn'-behoefte vind je hierin in niet
Punt 1 vind ik sowieso raar. Ik begrijp niet zo goed waar het vandaan komt, waarschijnlijk die algemene denktrend weer. Mijn moeder was nog fulltime moeder, en ik ken er zat en ze zijn fantastisch ontwikkeld. De overheid maakt zich zorgen over dat er nog zoveel mensen kiezen voor niet-werken. Ik denk: als je dan toch in vrije keus gelooft, laat ze dan! Maar het wordt aangemoedigd. Met de gevolgen die ik al eerder noemde...
Put 2 klopt. Daarr zit je dan, thuis terwijl de rest van werkend Nederland zich op de werkvloer bevindt. Ik hoor mijn eigen moeder hier wel eens over uit. Die is nog uit de tijd dat bijna iedere vrouw thuis bleef. Die had dat probleem niet, want de hele buurt was thuis. Toen had blijkbaar niemand 'last' van punt 1 en 2.
Heel belangrijk: ik wil hier niet aan de rechten van de vrouw tornen ofzo hoor! Ik geloof werkelijk in gelijke kansen en rechten voor een ieder, ongeacht voor geslacht, ik stel NOGMAALS een denktrend aan de kaak!
Zou het niet kunnen dat door deze denktrend, het traditionele gezin als uitgangspunt verdwijnt en dat sommigen onder ons zich daardoor eenzaam en ongelukkig voelen?
Geen algemeen sociaal leven
Voetbalde ik vroeger als kind op straat, kamde ik met vriendjes de buurt uit en kwam ik weer onder de modder thuis, vind je nu vooral kids achter msn of de playstation. Behalve de eerstgenoemde zorgelijke ontwikkeling, geldt deze ook voor volwassenen. We sluiten ons nogal op in ons huis. Er is niet echt een straatleven hier. In Amerika heb ik dat als nog veel erger ervaren (je ziet helemaal niemand in de suburbs behalve af en toe iemand op een grasmaaier). Vooral in de iets kleinere steden en dorpen is het hier ook al vrij stil. We vermaken ons wel achter de buis. Financieel hebben we niets te klagen en vermaakt worden we ook wel. Wie zei het ook alweer? Geef het volk brood en spelen en je hoort ze niet. We trappen er in! De enige reden dat je op straat bent is om van punt a naar b te komen. Goed, ons weer zit niet erg mee en het zal ook wel een cultuur ding zijn maar toch. Echt bruizen doet het niet, behalve de centra van een aantal steden. Of dit een gevolg of oorzaak is van onze cultuur weet ik niet zo goed...
Conclusie
Ik zou nog veel meer willen en kunnen schrijven. Het was niet mijn plan om een analyse van de maatschappij te maken. Eigenlijk wil ik concluderen dat onze maatschappij misschien wel ziek is. En dat daar heel veel mensen de dupe van worden. Mensen die in een maatschappij waarin alles wat makkelijker ging misschien prima mee zouden komen, lopen hier vast omdat ze door het systeem moeilijk contacten kunnen leggen. Soms heb je ook gewoon pech en moet je op latere leeftijd nog wat opbouwen aan sociaal netwerk. Ik vind het te hard om te zeggen dat het alleen aan die mensen ligt. En nogmaals, je ziet ze bijna niet. Op je werk lijken ze niet eenzaam of alleen, maar ze zijn ook niet interessant genoeg als sociale outcast voor op de tv. Ik mag mezelf gelukkig prijzen dat ik het aardig goed doe hier maar ik heb door m'n reizen ervaren dat het ook anders kan. Ik geef niet de maatschappij de schuld van alles, ik ben ook niet teleurgesteld, maar ik kijk wel kritisch naar wat er om me heen gebeurt en als ik zie waar behoeftes liggen van mensen. We willen allemaal vrienden en liefde en gekend worden. Is dat zoveel gevraagd? 25% van de amerikanen hebben geen vrienden. Ligt dat allemaal aan hun of klopt er iets niet? Maar zolang we onze denktrend niet durven doorbreken, en we ons niet durven bemoeien met een ander denk ik dat het alleen maar erger wordt.
Misschien werken uiteindelijk al die vrije keuzes, zelfbeschikking, individualiteit en 'doe waar je zin in hebt zolang ik er maar geen last van heb' wel tegen ons op de lange duur. Misschien hebben christenen en moslims wel iets wat de seculiere maatschappij mist: elkaar. Ondanks alle veroordelingen en wetten en regeltjes weten ze wel waar ze aan toe zijn en waar ze elkaar op kunnen aanspreken. Maar velen van ons laten zich niet aanspreken. Bemoei je met je eigen zaken zeggen we dan. Maar heb je wel eens nagedacht dat ze dat uit naastenliefde doen? Dat ze je iets willen vertellen omdat ze denken dat het goed voor je is? Dit is in het verleden niet altijd zo geweest (regerechte onderdrukking) maar dat hoeft nu niet altijd zo te zijn. Ik heb de antwoorden niet, maar ik wil graag breder denken dan m'n eigen kaders. Hoe moeilijk het ook is. We mogen wel veilig concluderen dat er een soort van vervreemding gaande is.
Iemand kritiek, aanvullingen of ideeen? Wees welkom. Als je het een stom verhaal vindt hoop ik dat het op z'n minst leeswaardig is geweest. Ik hoop ook dat je de rode draad van de denktrend uit m'n verhaal weet te halen. En ik hoop dat je om je heen durft te kijken.